فرزاد پیلتن در گفت و گو با مهر با بیان اینکه با ۱۵ کشور همسایه بجز عربستان دارای روابط تجاری هستیم، اظهار داشت: در ۴ ماه ابتدای سال جاری، ۷ میلیارد و ۲۲۷ میلیون دلار معادل ۲۲ میلیون و ۲۹۰ هزار تن صادرات به کشورهای همسایه داشتیم که در مجموع ۵۰.۴ درصد از سبد صادراتی ایران را شامل می‌شود.
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران افزود: بررسی دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی ۴۲ درصد و از نظر وزنی ۲۶ درصد افزایش صادرات به کشورهای همسایه داشته ایم.
وی ادامه داد: در میان کشورهای همسایه، کشور عراق با ۲.۸ میلیارد دلار و سهم ۱۹.۶ درصد (از مجموع ۵۰.۴ درصد) در رتبه اول کشورهای هدف صادراتی ایران بوده است. در ادامه نیز کشورهای امارات با ۱.۶ میلیارد دلار و سهم ۱۱.۳ درصد، ترکیه با ۹۲۱ میلیون دلار و سهم ۶.۴ درصد، افغانستان با ۷۸۸ میلیون دلار و سهم ۵.۱ درصد، پاکستان با ۳۴۱ میلیون دلار و سهم ۲.۴ درصد، روسیه با ۱۸۶ میلیون دلار و سهم ۱.۳ درصد، عمان با ۱۷۷ میلیون دلار و سهم ۱.۲ درصد، آذربایجان با ۱۰۶ میلیون دلار و سهم ۰.۷ درصد، ترکمنستان با ۹۶ میلیون دلار و سهم ۰.۷ درصد، ارمنستان با ۸۳ میلیون دلار و سهم ۰.۶ درصد، قزاقستان با ۵۳ میلیون و سهم ۰.۴ درصد، قطر با ۴۵ میلیون دلار و سهم ۰.۳ درصد، کویت با ۴۳ میلیون دلار و سهم ۰.۳ درصد، بحرین با ۲ میلیون دلار و سهم ۰.۱ درصد و عربستان نزدیک به صفر در رتبه‌های دوم تا پانزدهم قرار دارند.
موانع پیش روی توسعه تجارت با همسایگان
دبیر کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و عمان در مورد موانع بر سر راه تجارت با کشورهای همسایه و منطقه، تصریح کرد: منطقه ما با مسائل مختلف سیاسی در سطح بین المللی، منطقه‌ای و دوجانبه بین کشورها مواجه است. لذا مؤلفه روابط سیاسی تأثیر زیادی بر روی روابط اقتصادی و مبادلات تجاری بین کشورهای منطقه با یکدیگر داشته است.
وی گفت: نوساناتی که در روابط سیاسی کشورهای منطقه از جمله ایران و بعضی از این کشورها اتفاق می‌افتد، خواه ناخواه بر روند مبادلات اقتصادی و تجاری تأثیر می‌گذارد؛ به عنوان نمونه روابط ایران و عربستان در حوزه اقتصادی متأثر از روابط سیاسی دو کشور در سالهای گذشته دچار رکود بسیار شدید شده است؛ همچنین در برخی مواقع که روابط سیاسی با بعضی از کشورهای دیگر منطقه همچون امارات، بحرین یا کویت دچار تنش‌هایی شده است، متأسفانه بر روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه نیز تأثیر گذاشته و فعالان اقتصادی و تجاری دو طرف نتوانسته اند از فرصت‌های اقتصادی و تجاری که به صورت دوجانبه بین ایران و این کشورها وجود دارد، در جهت رشد این مناسبات استفاده لازم را بعمل آورند.
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: همچنین ناامنی‌ها و تنش‌های داخلی سیاسی که در برخی از کشورهای همسایه یا منطقه مانند سوریه و یمن یا لبنان و افغانستان رخ می‌دهد، نمونه‌های دیگری از تأثیرگذاری مسائل سیاسی، هر چند داخلی بر روابط تجاری بین کشورهای منطقه محسوب می‌شود.
ضعف لجستیکی و سطح پایین خدمات بازرگانی
رئیس کمیته اقتصادی و تجاری کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق افزود: همچنین از دیگر مسائل و مشکلات فراروی افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری بین ایران و کشورهای منطقه ضعف لجستیکی و سطح پایین خدمات بازرگانی در میان بسیاری از کشورهای منطقه و از جمله همسایگان ایران است. لذا این مشکل، علی رغم فاصله جغرافیایی کوتاه با کشورهای همسایه، مانع بهره برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود برای توسعه روابط تجاری شده است.
پیلتن گفت: این زیرساخت‌ها شامل روابط بانکی، روابط حمل و نقلی به صورت ریلی، جاده‌ای و حتی هوایی، امکانات بندری، امکانات گمرکی و همچنین شرایط مربوط به تسهیل و سهولت تردد تجار و یا صدور ویزای تجاری و دیگر امکاناتی که شرکت‌ها و فعالین تجاری و اقتصادی در ایران و منطقه برای توسعه روابط با همدیگر نیاز دارند، به شکل مناسبی فراهم نیست.
وی افزود: به عنوان در ایران به دلیل نداشتن کانتینر یخچال دار به میزان کافی از یک سو و عدم برقراری حمل و نقل مستقیم میان ایران و همسایگانی مثل عراق و افغانستان و همچنین عدم وجود خط زمینی ترانزیتی بعنوان نمونه از طریق عراق به سوریه امکان اینکه از کلیه ظرفیت‌های کشور برای صادرات محصولات صادراتی از جمله مواد غذایی و فاسد شدنی به کشورهای همسایه و منطقه استفاده لازم را برده شود، فراهم نبوده است.
عدم برخورداری پایانه‌ها و بازارچه‌های مرزی از امکانات مناسب
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: در همین ارتباط با کشورهای همسایه و هم مرز در خشکی دارای پایانه‌های تجاری مرزی و بازارچه‌های مرزی هستیم که این نقاط هم به دلیل عدم برخورداری از امکانات مناسب، پاسخگوی نیازهای تجار و فراهم کننده زمینه افزایش مبادلات تجاری بین ایران و این کشورهای همسایه را میسر نکرده است.
وی در مورد اینکه آیا کشورهای همسایه یا منطقه تمایلی به افزایش ارتباطات اقتصادی با ایران دارند، توضیح داد: اکثر کشورهای همسایه و منطقه علاقه به برقراری ارتباطات اقتصادی با ایران دارند. البته برای عملی شدن این علاقه شرایطی مورد نظر بخش‌های خصوصی و فعالان اقتصادی و تجاری دو طرف است که باید تأمین شود. از نقطه نظر منطق اقتصادی هم به سود کشورهای منطقه است که مبادلات اقتصادی و تجاری بیشتری با همدیگر داشته باشند.
پیلتن افزود: در همین ارتباط به دلیل اینکه هزینه حمل و نقل نقش مهمی در قیمت تمام شده کالا برای مصرف کننده دارد و با توجه به نزدیکی جغرافیایی بین کشورهای همسایه، کالا می‌تواند با قیمت پایین‌تر و مناسب‌تری و در زمان کوتاه‌تری به بازارهای یکدیگر وارود و در دسترس مصرف کنندگان قرار گیرد.
وی ادامه داد: لذا این تمایل در اکثر کشورهای منطقه و همسایه برای توسعه روابط اقتصادی وجود دارد، لیکن نیازمند فراهم شدن زمینه‌های سیاسی از یک سو و لجستیکی بین ایران و این کشورها از سوی دیگر است.
البته مشکلاتی مانند ضعف در بازاریابی و یا مشکلات مربوط به رفع تعهدات ارزی و یا محدویت‌های ناشی از تحریم یا شیوع بیماری کووید ۱۹ و یا عدم نگرش بلندمدت و استفاده به صادرات هم در سطح بنگاه‌های تولیدی و صادراتی و همچنین تشکل‌های مربوطه وجود دارد که باعث تشدید تأثیر عوامل و موانع در سطوح کلان کشوری و بین المللی در زمینه توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه شده است.
راهکارهای بهبود روابط اقتصادی
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران در مورد راهکارهای بهبود روابط اقتصادی، اظهار داشت: مهم‌ترین راهکار، اتخاذ رویکرد اقتصادی و تجاری در توسعه روابط با کشورهای همسایه است و در مرحله دوم ایجاد زیرساخت‌های لازم و فراهم کردن زمینه‌های مساعد برای برقراری ارتباطات بیشتر بین فعالین اقتصادی و تجاری ایران و کشورهای منطقه و همسایه است.
وی افزود: در سطح عملیاتی و کاربردی هم می‌توان به افزایش رویدادهای تجاری مشترک مانند از مشارکت‌های نمایشگاهی، برگزاری همایش‌های تجاری مشترک، تبادل هیأت‌های تجاری و.... تسهیل حضور شرکت‌های ایرانی و خارجی در کشورهای منطقه برای حضور هر چه فعال‌تر در این رویدادها و همچنین افزایش ملاقات‌ها و دیدارها بین مقامات اقتصادی و تجاری ایران و کشورهای منطقه و همسایه است.
پیلتن گفت: تجهیز پایانه‌های مرزی با کشورهای دارای مرز خشکی مشترک با ایران، توسعه امکانات زیرساخت‌ها در بازارچه‌های مرزی، ایجاد امکانات و تجهیزات با استانداردهای لازم برای مدیریت و نظارت بر محصولات مبادلاتی بین ایران و این کشورها، جلوگیری از قاچاق کالا و تسهیل صادراتی و فراهم کردن تسهیلات لازم برای تردد سریع و ساده تجار بین ایران و این کشورها و در صورت امکان لغو روادید هم می‌تواند از جمله این راهکارها باشد.
