سود چندصد میلیارد تومانی مافیای فروش فیلترشکن

به گزارش «تابناک»، آرمان امروز نوشت: «فیلترینگ» در طی سال‌های اخیر به تنها ابزار دولت‌ها برای مقابله با سایت‌هایی است که محتوای آنها به مزاق‌شان خوش نمی‌آید. در زمان انتخاب مجدد محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان ریاست جمهوری کشورمان در سال ۸۸ و در یک اقدام بی‌سابقه، وزیر وقت ارتباطات اقدام به فیلترینگ گوگل، gmail، یوتیوب نمود.

پس اینکه در مدت ۳ روز همه دسترسی شرکت‌ها به ایمیل‌هایشان و گوگل محدود شد و خسارت وسیعی به کشور وارد شد، آنها به این نتیجه رسیدند که فقط می‌توانند یوتیوب را فیلتر کنند. پس از فیلترشدن یوتیوب و پس از آن فیسبوک، این امر در کشور ما با شدت بسیاری ادامه یافت، به‌نحوی که در فهرستی که چندی پیش منتشر شد، از ۲۰ سایت پربازدید و ۲۰ اپلیکیشن پردانلود در جهان، حدود نیمی از آنها فیلتر هستند و همین امر سبب اختلال در خدمات رسانی اینترنت شده است.

زمانی‌که فیسبوک، فیسبوک مسنجر، تیک‌تاک، فیسبوک لایت، نتفلیکس، اسنپ چت، توییتر و تلگرام در شبکه‌های اجتماعی فیلتر می‌شود، زنجیره‌ای از ipها و پهنای ایرانی را از سرعت و خدمات اینترنتی محروم می‌کنید.

محدودیت برای ۸۰ میلیون ایرانی

این موضوع را محمد جواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات در گفت و گو با پادکست سکه تایید می‌کند و در دوره او تلگرام فیلتر شد، اما در برابر فیلترینگ اینستاگرام مقاومت کرد.

در این بخش با مقایسه حجم سرعت اینترنت بین الملل در ایران و کشورهای مشابه از خساراتی می گوید که فیلترینگ به بار می آورد: « در ایران بر اساس گزارش سازمان جهانی مخابرات سرعت اینترنت بین الملل ۱۵.۲ کیلو بیت بر ثانیه است. یعنی مجموع تعداد کاربران اینترنت ما بر کل حجم اینترنت بین الملل، این عدد است. این عدد در آرژانتین ۴۱ است. فکر می کنید این عدد و فاصله به چه دلیل است؟ بله فیلترینگ. شما یک یوتیوب را از فیلترینگ در بیاورید و دولت هم در اختصاص اینترنت بین الملل خساست را کنار بگذارد، این شاخص ما افزایش پیدا می کند.»

او در نقد سیاست های حاکمیتی که شاید یک بخشی از آنها مبتنی بر حمایت از پلتفرم های داخلی چون آپارات باشد هم می گوید: «شما وقتی که فیلتر می‌کنید کاربر را از یک سیستم محروم می‌کنید یا دسترسی اش را سخت می کنید و او را درباره یوتیوب از دسترسی به یک محتوای معمولا خوب هم محروم می‌کنید. شما می‌دانید که آپارات محتواهای یونیک اختصاصی هم دارد که خودشان سرمایه گذاری می کنند و منتشر می کنند.

یک زمانی آقای شکوری مقدم مدیر آپارات به خود من گزارش می‌داد که برای همان تولیدات اختصاصی‌شان هم میزان بازدید کاربران ایرانی یوتیوب بیشتر از میزان بازدید شان در پلتفرم آپارات است. به هر حال یوتیوب یک سیستم است‌، یک چرخه و یک زنجیره واحد. اینکه ما مدام دنبال اختراع مجدد چرخ باشیم منطقی نیست. اصلا در منطق شبکه‌ای، این پلتفرم‌ها ایجاد شدند که همه در یک چرخه ۸ میلیارد نفری از آنها بهره بگیرند نه مثلا برای ۸۰ میلیون کاربر.»

البته این صحبت‌های وزیر جوان دولت روحانی در شرایطی مطرح می‌شود که در کشورهای چین، مراکش، تایلند، ترکیه، پاکستان، لیبی، برزیل و امارات متحده عربی: یوتیوب در امارات متحده عربی دسترسی شهروندان به یوتیوب فیلتر است.

در سال ۹۹ نیز محمدجواد آذری جهرمی که با افزایش انتقادهای زیادی نسبت به اعمال فیلترینگ و کاهش سرعت اینترنت برای پلتفرم اینستاگرام مواجه شده بود، در یک برنامه تلویزیونی گفت: «از نظر من منطقی پشت فیلترینگ و فروش فیلترشکن نیست و مقیاس قابل توجیهی برای مردم ندارد. البته تأکید کنم فیلترینگ برای تمام کشورها لازم است. اما نمی‌توانیم تمام پلتفرم‌هایی را که مورد استفاده مردم هستند محدود کنیم.»

این صحبت‌ها در شرایطی مطرح می‌شد که در آن زمان ۳۰ میلیون نفر از فیلترشکن استفاده می‌کردند و چرخه مالی فیلترشکن تجارت ۶۰۰ میلیارد تومان و ماهانه ۵۰ میلیارد تومان در سال بود. در شهریورماه سال ۱۳۹۸، محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در جلسه علنی مجلس از وجود مافیایِ فیلترشکن و تجارت چند صد میلیاردی فروش فیلترشکن سخن گفته بود.

در آبان‌ماه همان ‌سال، معاون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، از اجرای طرحی برای دسترسی به اینترنت بدون فیلتر با استفاده از «VPNقانونی» برای قشرهای مختلف جامعه خبر داد. در این خصوص، اعلام شد که «کارگروه تعیینِ مصادیق محتوای مجرمانه»، متولی اجرای این طرح است و این در حالی است که این نهاد، خودش مسئولیت نظارت بر اینترنت را در ایران بر عهده دارد.

بلای فیلترینگ بر سر اینترنت ایران

حسین کرمانی، دکتری ارتباطات و پژوهشگر این حوزه معتقد است که این فضا پیوسته با فرصت ها و چالش‌هایی برای بشریت روبه‌رو بوده است. اگر یک دید جهانی داشته باشیم، چالش اصلی این فضا، بحث فیک نیوزهاست چرا که یکی از عناصر اصلی توسعه پایدار شهروند آگاه، همین مبحث است. در واقع شهروندی که اطلاعات دقیق و درست داشته باشد، از این اطلاعات برای تصمیم گیری بهتر و در جهت پیشرفت فردی، پیشرفت و توسعه اجتماعی استفاده می کند.

این پژوهشگر حوزه ارتباطات می گوید: زمانیکه فرایند دسترسی به اطلاعات درست برای شهروند مختل می‌شود و پای فیک نیوز ها به میان می‌آید، احتمال تصمیم درست برای شهروندان بسیار کم می‌شود. از طرفی دیگر همین فیک نیوز ها تبعات بسیار زیادی برای جامعه دارند.

کرمانی با اشاره به تبعات فیک نیوز ها در ایجاد چالش های دیگر در فضای مجازی توضیح می‌دهد: از دیگر مسائل مهم‌، بحث باگ‌ها و پروپاگانداها است. به این معنا که این نوع محتواها کاشته می‌شود و Generic نیستند. برخی سایت‌ها و شبکه های اجتماعی یک سری مطالب را منتشر می کنند و این مطالب می توانند مصداق فیک نیوز و Disinformation باشند و یا خارج از این مسأله باشند و کمپین های برای ترور یک شخصیت یا برای اهداف سیاسی خاص باشد که باز هم ما را از مسیر توسعه(رسیدن به شهروند آگاه) منحرف می کند.

او ادامه می دهد: از دیگر چالش ها که بر روی سرمایه اجتماعی بعد منفی دارد، همین بحث های قدیمی اعتیاد به تلفن های هوشمند است، که درباره این چالش ها بسیار بحث شده است. از دیگر چالش ها می توان به گشت و گذار زیاد کارمندان در اینترنت و پایین آمدن تمرکز کاری شان نام برد. کما اینکه در مدارس و دانشگاه هم می تواند این چالش رخ بدهد.

استفاده از سرِ ناچاری؟

VPN سرواژه‌ای است برای Virtual private network که می‌توان آن را «شبکه خصوصی مجازی» ترجمه کرد. VPN اما بر خلاف آنچه که کاربران عادی تصور می‌کنند، صرفا برای دور زدنِ فیلترینگ مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بلکه کارکردِ اصلیِ آن، انتقالِ امنِ داده‌ها در شبکه‌های اطلاعاتی است.

VPN معمولا یک محیط آنلاینِ مجزا برای زیرساختِ سازمان‌ها ایجاد می‌کند تا احتمال ورود افراد غیرمجاز را کاهش بدهد. بنابراین، کارکرد اصلیِ VPN، در واقع ایجاد ارتباط بین شعبه‌های مختلف شرکت‌ها یا فعالیت از راه دور میانِ دفاتر شرکت‌ها است. به عنوان نمونه، شعبات بانک‌ها معمولا از طریق VPNهای اختصاصی با یکدیگر در ارتباط هستند.

به این ترتیب، واضح است که استفاده از VPN عملا در سراسر جهان و در بسیاری از صنایع مرتبط با حوزه IT رایج است. از طرفی، بسیاری از نرم‌افزارهایی که همین حالا رویِ گوشی‌های موبایل ما هستند، در عمل از VPN استفاده می‌کنند. علاوه بر این، استفاده از VPN در بسیاری از کشورها (مانند آمریکا) کاملا قانونی است، اما اگر کاربر از VPN برای دسترسی به محتوایِ غیرقانونی استفاده کند، مرتکبِ اقدامی خلافِ قانون شده است.

به عنوان مثال (باز هم در آمریکا)، استفاده از VPN برای دانلود غیرقانونیِ محتوا یا دور زدن قانونِ «کپی‌رایت»، فیلترینگ عملا خلاف قانون است. با این همه، در کشورهایی که دسترسیِ آزادانه به محتوا (مثلا محتوایِ سیاسی) منع قانونی ندارد، استفاده از VPN برای دسترسی به این داده‌ها هم منع قانونی ندارد. در مقابل، در کشورهایی که به نوعی محتوای اینترنتی را «سانسور» یا «فیلتر» می‌کنند، اصلی‌ترین موردِ استفاده از VPN هم دور زدنِ همین سانسور است.