آتش بس در نوار غزه؛ از طرح روی کاغذ تا واقعیت

بین الملل تابناک: پس از ماه ها مذاکره، به نظر می رسد دولت بایدن به توافق آتش بس نزدیک شده است که در طی آن جنگ رژیم صهیونیستی در غزه متوقف شده، برخی از اسرای اسرائیلی آزاد و کمک های بشردوستانه برای فلسطینی ها افزایش خواهد یافت. علاوه بر این روند بازسازی غزه نیز آغاز خواهد شد.

چندی پیش «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا، «برت مک گورک» دستیار ارشد خود در امور خاورمیانه را برای گفتگو با رژیم صهیونیستی در مورد آغاز مذاکرات آتش بس در غزه اعزام کرد. علاوه بر این، بایدن  «ویلیام جی برنز» را نیز جهت مذاکره با مقامات مصر، قطر و رژیم صهیونیستی به قطر اعزام کرد.

مک گورک رهبری هیئت آمریکایی را برای گفتگوهای بیشتر در قاهره بر سر چارچوب یک توافق سه مرحله ای که مورد حمایت ایالات متحده و سازمان ملل است، برعهده داشت. «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز  پس از برگزاری جلساتی با تیم مذاکره‌کننده خود، هیئتی را به رهبری رئیس سرویس اطلاعاتی شین بت برای ادامه مذاکره به قاهره اعزام کرد.

مذاکره کنندگان سعی کرده اند با دستیابی به توافقات در مورد مبادله اسرای فلسطینی با اسرای رژیم صهیونیستی در مرحله اول، بر موانع توافق غلبه کنند. در عین حال آنها برای توافق بر سر چارچوب گسترده تر برای مراحل بعدی توافق فشار آورده اند. این چارچوب شامل دو موضوع بحث برانگیز است: آیا رژیم صهیونیستی با پایان دادن به جنگ، خروج از غزه و احترام به آتش بس دائمی موافقت خواهد کرد یا خیر و آیا حماس با کنار گذاشتن کنترل نوار غزه موافقت خواهد کرد یا خیر.

هم رژیم صهیونیستی و هم حماس در مورد اینکه آیا طرف مقابل واقعاً آماده امتیاز دادن است، محتاط هستند. «حسام بادران»، یکی از مقامات ارشد حماس گفت که گروه او در گفتگو با میانجی‌ها، به‌ویژه در ایجاد تغییرات زبانی، انعطاف‌پذیری زیادی از خود نشان داده است، اما به درخواست خود مبنی بر موافقت اسرائیل با آتش‌بس دائمی پایبند بوده است.

وی در مصاحبه ای در دوحه گفت: ما در مذاکره لجباز و سختگیر نیستیم. اگر عباراتی باشد که مذاکرات را آسان‌تر کند و به همان نتیجه یعنی پایان جنگ منجر شود، مشکلی نداریم. اول و مهمتر از همه، ما می خواهیم مردم فلسطین در غزه از این جنگ نجات پیدا کنند.

یک مقام ارشد آمریکایی به واشنگتن پست گفت که چارچوب مورد توافق قرار گرفته است و طرفین اکنون در حال مذاکره درباره جزئیات نحوه اجرای آن هستند. مقامات هشدار می دهند که اگرچه چارچوب موجود است، اما توافق نهایی قریب الوقوع نیست، جزئیات پیچیده هستند و رسیدن به توافق نهایی به زمان نیاز دارد.

باید گفت برخی مقامات آمریکایی نسبت به دستیابی به توافقی برای آزادی اسرای اسرائیلی که در غزه در ازای آتش‌بس به سر می‌برند، خوش‌بین‌تر شده‌اند. اما افرادی که از این مذاکرات مطلع شده‌اند می‌گویند چند روز طول می‌کشد تا مشخص شود آیا به دلیل مشکلات در ارتباط بین مقامات حماس در قطر و رهبران این گروه در غزه، پیشرفتی حاصل شده است یا خیر.

برخی دیگر از مقامات آمریکایی معتقدند که امیدهای قبلی درباره توافق از سوی بنیامین نتانیاهو و حماس از بین رفته است. در واشنگتن «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم خوش‌بینی و هم احتیاط را منعکس و خاطرنشان کرد هنوز جزئیات زیادی برای حصول توافق لازم است.

بایدن نیز در یک کنفرانس خبری نسبت به جهت‌گیری مذاکرات غزه ابراز خوش بینی کرد. وی گفت: روند مذاکرات مثبت است. من مصمم هستم که این توافق را به سرانجام برسانم و به این جنگ که اکنون باید پایان یابد، پایان دهم.

اگر بتوان به توافق نهایی دست یافت، این امر از منظر واشنگتن به منزله تایید دیپلماسی صبر بایدن خواهد بود که تلاش کرده است نقش آمریکا را به عنوان صلح طلب در خاورمیانه با حمایت نظامی قوی از رژیم صهیونیستی متعادل کند. این امر همچنین به رئیس جمهور آمریکا فرصت می دهد تا با افتخار از تلاش خود برای ایجاد آتش بس در غزه یاد کند.

پس از 9 ماه جنگ، رژیم صهیونیستی می خواهد به نیروهای خود استراحت داده و برای درگیری های احتمالی بعدی آماده شود. این توافق که توسط مقامات آمریکایی تشریح شد، حل سه مرحله ای درگیری را پیش بینی می کند. نخست آتش‌بس شش هفته‌ای است که طی آن حماس 33 اسیر رژیم صهیونیستی را آزاد می‌کند از جمله تمام زندانیان زن، همه مردان بالای 50 سال و همه مجروحان. در مقابل رژیم اشغالگر صدها فلسطینی را از زندان های خود آزاد می کند و نیروهای خود را از مناطق پرجمعیت به سمت مرزهای شرقی غزه خارج می کند. کمک‌های بشردوستانه  به غزه سرازیر می‌شود، بیمارستان‌ها تعمیر می‌شوند و روند بازسازی غزه آغاز می شود.

 هر دو طرف با خروج کامل نیروهای رژیم صهیونیستی از نوار غزه با پایان دائمی خصومت‌ها موافقت می‌کنند. اما هر طرف می ترسد که طرف مقابل از مکث اولیه برای مسلح شدن مجدد و بازگشت به نبرد استفاده کند و تل آویو می خواهد مطمئن شود که به هدف اصلی خود یعنی ممانعت مجدد حماس از حکومت بر غزه دست یافته است.

میانجی‌های آمریکایی، قطری و مصری برای اطمینان از ادامه مذاکرات تا دستیابی به توافق‌ نهایی و آغاز فاز دوم تلاش خواهند کرد. باید گفت رژیم صهیونیستی و حماس هر دو پذیرفتن طرح حکومت موقت را که با فاز 2 آغاز می‌شود، اعلام کرده‌اند که در آن نه حماس و نه اسرائیل بر غزه حکومت نخواهند کرد. امنیت توسط نیرویی که توسط ایالات متحده آمریکا آموزش دیده و توسط متحدان میانه رو عرب حمایت می شود، تامین خواهد شد.

 بر اساس گزارش مقامات امریکایی حماس به میانجی‌ها گفته آماده است اختیارات خود را به ترتیبات حکومت موقت واگذار کند. با گسترش امنیت در غزه پس از جنگ، مرحله سوم توافق که قطعنامه سازمان ملل آن را طرح بازسازی چند ساله توصیف می کند، آغاز خواهد شد.

واقعیت این است که هر نقشی برای حماس در غزه پس از جنگ حتی غیرمستقیم، احتمالاً توسط تل آویو رد خواهد شد. نتانیاهو بارها وعده داده است که توانایی های نظامی و حکومتی حماس را از بین ببرد. اما حماس با هزاران نیروی نظامی فعال همچنان یک نیروی موثر در غزه است و بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تصمیم آن برای هر طرحی جهت بازسازی غزه مهم و لازم است.