در محافل هوانوردي، برت روتن را به عنوان طراحي خلاق در ساخت هواپيما مي‌شناسند. هواپيماي بومرنگ نيز يكي ديگر از طرح‌هاي خلاقانه اين طراح مبتكر و پيشرو جهان هوانوردي است كه ظاهري بسيار متفاوت با تمام وسايل پرنده و بلكه تمام وسايل نقليه امروزي دارد. تفاوت اساسي اين پرنده با ساير همتايان خود در شكل غيرمتقارن آن است. تقارن در وسايل پرنده، اصل مهمي است كه تاكنون هيچ طراحي جسارت عبور از آن را به خود نداده بود.
به هر حال نمايش اين پرنده در نمايشگاه هوايي ويسكانسين با موجي از شگفتي بازديدكنندگان روبه‌رو شد؛ البته اين پرنده با ظاهر عجيبش، سن زيادي دارد. حدود 10 سال پيش برت روتن اين هواپيماي كامپوزيتي را طراحي كرد و نمونه‌اي از آن را نيز ساخت، اما مدل پروازي ساخته شده، 10 سالي در انبار كارگاه او خاك خورد تا يك دوست تصميم گرفت اين شاهكار هنري پست مدرن را از زير خاك بيرون كشيده و روانه بازار كند.
ظاهر غيرمتقارن اين هواپيما باعث شده هيچ بازديدكننده‌اي نتواند بي‌تفاوت از كنار اين هواپيما كه قادر به حمل 3 مسافر است، بگذرد. برت روتن اين هواپيما را بزرگ‌ترين دستاورد خود در هوانوردي عمومي مي‌داند. بومرنگ با هدف ساخت هواپيمايي دوموتوره، ايمن و كارآمد طراحي و ساخته شده است. همه طراحان هواپيما، مهندسان هوافضا و حتي مردم عادي كه فقط يكبار سوار يك هواپيما شده باشند، مي‌دانند كه ايمني هواپيماهاي دوموتوره در مقايسه با هواپيماهاي تك‌موتوره بيشتر است؛ چرا كه اگر در طول پرواز يكي از موتورها از دست برود، موتور دوم مي‌تواند نيروي پيشران لازم براي ادامه پرواز و فرود ايمن هواپيما را فراهم آورد، اما در هميشه هم روي يك پاشنه نمي‌چرخد. اگر هواپيماي دو موتورهاي در يكي از فازهاي حساس پرواز مثل زمان برخاست، يكي از موتورهاي خود را از دست دهد، دوموتوره بودن ديگر نه‌تنها مزيتي محسوب نمي‌شود، بلكه به خاطر توليد غيرمتقارن نيروي پيشران باعث دشواري كنترل و در نهايت كاهش ايمني پرواز نيز مي‌شود. تجربه نشان داده كه در چنين شرايطي، خلبانان بندرت قادر به حفظ تعادل هواپيما خواهند بود و اگر خلباني تجربه چنين شرايطي را نداشته باشد، احتمال بروز سانحه بسيار بيشتر از زماني است كه شما سوار بر يك هواپيماي تك موتوره راهي سفر شويد.
توجه به همين نقطه ضعف هواپيماهاي دو موتوره بود كه شكل عجيب بومرنگ را رقم زد. عدم تقارن‌هايي كه در شكل ظاهري اين هواپيما ديده مي‌شود به منظور جبران پيشران غيرمتقارن توليد شده در شرايط از دست رفتن يك موتور از دو موتور هواپيماست. خلبان بومرنگ اگر يك موتور خود را در دوره‌هاي حساسي از پرواز مانند برخاست از روي باند يا اوجگيري از دست دهد، بدون اين‌كه نياز به تلاش فوق‌العاده‌اي داشته باشد، مي‌تواند به مسير مستقيم خود ادامه داده، دور بزند و در باند، فرود اضطراري كند.
وقتي بومرنگ نو نوار مي‌شود
بنا به گفته تريس كلمنتز از همكاران برت روتن در شركت اسكيلد كامپوزيتس كه تلاش بسيار دارد تا اين هواپيما را پس از سال‌ها خاك خوردن در انبار به بازار آورده و مشترياني براي آن پيدا كند، اين هواپيما در پرواز عادي نيز فشار كاري كمتري براي خلبان ايجاد مي‌كند و به عنوان مثال پدال‌هاي كنترل سكان عمودي در اين هواپيماي نامتقارن بر خلاف ساير هواپيماهاي دوموتوره، به ندرت استفاده مي‌شوند. حتي در زمان برخاست هواپيما نيز خلبان مي‌تواند پاي خود را روي كف هواپيما بگذارد، به صندلي خود تكيه كند و بسادگي شاهد برخاست آرام هواپيماي عجيب خود باشد.
كلمنتز و تيمي از افراد داوطلب شامل خلبان آزمايشي هواپيما و مايك مل ويل، خلباني كه با راندن اسپيس شيپ وان به مرز فضا، نخستين فضانورد بخش خصوصي لقب گرفت، در ماه‌هاي اخير بيش از 1500 ساعت پرواز آزمايشي با بومرنگ انجام داده‌اند تا آن را پس از سال‌ها، دوباره براي پرواز آماده كنند. اين هواپيما پس از 9 سال خاك خوردن، در بهمن 1389 از آشيانه‌اش بيرون كشيده شد و يك ماه بعد در اواخر اسفند و درست پيش از بازنشسته شدن برت روتن به پرواز در آمد.
نكته: بسياري از محافل هوانوردي اميدوارند اين پرنده نامتعارف بتواند توجه مشتريان بالقوه را به خود جلب كند و آنها را براي سرمايه‌گذاري روي اين طرح و رساندن پروژه به مراحل بعدي توسعه و توليد ترغيب نمايد
بومرنگ اولين پروازهاي خود را با استفاده از موتور اپل 5300 سي‌سي كه تكنولوژي آن به دهه نود ميلادي بازمي‌گردد، انجام داده بود. در تمام اين سال‌ها كه هواپيما در انبار نگهداري مي‌شد، فناوري كامپيوترهاي پرواز نيز بسيار رشد كرده و توسعه يافته بودند. پس از اين‌كه آنها هواپيما را از آشيانه خاك گرفته‌اش بيرون آورده و تميز كردند، روتن از اين‌كه كامپيوتر پرواز قديمي هواپيمايش هنوز كار مي‌كرده بسيار شگفت‌زده شده بود، اما نهايتاً آنها تصميم گرفتند تا اين كامپيوتر و همچنين ابزار دقيق داخل كابين را با محصولات مدرن‌تري جايگزين كنند. شركت‌هاي توليدكننده تجهيزات ناوبري با اهداي آخرين دستاوردهاي خود به برت روتن و تيمش كه شهره صنعت هوا و فضانوردي است علاوه بر تلاش براي تبليغ سطح تكنولوژي خود، سهم بسياري نيز در نونوار شدن اين هواپيما داشتند. از جمله كمپاني اپل با اهداي تجهيزات مربوط به اتصال Ipod معروف خودش به سامانه ناوبري هواپيما، گام بزرگي به منظور ايجاد يك كاربري جديد براي تلفن پرفروش خود ايجاد كرد.
تحولي جديد در دنياي هوانوردي
نمايش بومرنگ در نمايشگاه هوايي ويسكانسين كار مهيج و سرگرم‌كننده‌اي براي كلمنتز و همكارانش بود. مردم در تمام مدت روز دور اين هواپيماي عجيب در گردش بودند و از اين كه هيچ چيز آن متقارن نيست بسيار تعجب مي‌كردند. بدنه سمت راست اين هواپيما شامل كابين خلبان و صندلي‌هاي مسافران بوده كه موتوري با قدرت 210 اسب‌بخار در جلوي آن تعبيه شده است. در بدنه سمت چپ كه كوتاه‌تر از سمت راست است فضاي بار مسافران تعبيه شده و موتوري با قدرت 200 اسب بخار كه حدود 5/1متر از موتور راست عقب‌تر است، به آن متصل است.
بال راست هواپيما حدود 5/1 متر از بال چپ آن كوتاه‌تر است و همچنين زاويه عقب‌رفتگي دو بال نيز متفاوت است. دم هواپيما نيز مانند ساير بخش‌ها متقارن نيست. به طور خلاصه اين هواپيما از سر تا انتها نامتقارن و ناموزون طراحي شده است.
عملكرد اين هواپيما از ديد خلبانان بسيار فوق‌العاده است. بومرنگ در مقايسه با هواپيماهاي دوموتوره هم اندازه خود مي‌تواند با سرعتي بيشتر پرواز كند در حالي كه مصرف سوخت آن تقريبا نصف آنهاست. سرعت بيشينه بومرنگ كه در مانورها و شرايط خاصي قابل دستيابي است، كمي بيش از 550 كيلومتر بر ساعت است، اما اگر بخواهيد مسافت طولاني با اين پرنده پرواز كنيد بايد به سرعت كروز يا همان سرعت معمولي پرواز آن بسنده كنيد كه حدود 450 كيلومتر بر ساعت محدود مي‌شود. در صورتي كه بومرنگ خود را با سرعت بهينه به پرواز درآوريد و از مانورهاي غيرضروري اجتناب كنيد، مي‌توانيد با يك باك پر از سوخت كه شامل 600 ليتر سوخت هواپيما مي‌شود، دو سفر رفت و برگشت از تهران به جزيره كيش انجام دهيد. به نظر از بهترين اتومبيل‌هاي فعلي نيز كم‌مصرف‌تر به شمار مي‌رود.
بومرنگ نيز مانند بسياري ديگر از طرح‌هاي برت روتن هرگز وارد مرحله توليد نشده و تنها به صورت نمونه ساخته شده است. ولي با توجه به اين كه اين هواپيما توانسته وارد يكي از بزرگ‌ترين نمايشگاه‌هاي هوايي جهان شود، بسياري از محافل هوانوردي اميدوارند اين پرنده نامتعارف بتواند توجه مشتريان بالقوه را به خود جلب كند و آنها را براي سرمايه‌گذاري روي اين طرح و رساندن پروژه به مراحل بعدي توسعه و توليد ترغيب نمايد.
كلمنتز تصميم دارد پس از اتمام اين نمايشگاه، بومرنگ را براي ايجاد اصلاحاتي به كارگاه هواپيماسازي روتن منتقل كند. برت روتن فعاليت حرفه‌اي خود را با طراحي هواپيماي بيچ‌كرافت كه يكي از هواپيماهاي مشهور دوموتوره است آغاز كرد. شاهكار واقعي اين طراح خلاق دنياي هوانوردي را بايد طراحي و ساخت اسپيس شيپ وان، تنها فضاپيماي مسافربري بخش خصوصي به مقصد زيرمداري نام برد كه مي‌رود تا تحولي اساسي در صنعت توريسم فضايي ايجاد كند.
امير توكلي كاشي / جام جم
