هرمزگان سومين توليد کننده خرما در کشور

هرمزگان سومین تولید کننده خرما در کشور یک میلیون تن خرما سالانه در کشور از 224 هزار هکتار نخلستان برداشت می شود و 104 هزار تن آن به ارزش 139 میلیون دلار صادر می شود .

 با شروع شدن فصل گرما و به اصطلاح جنوبی ها خرماپزان در جنوب کشور ، برداشت خرما از نخلستان ها آغاز می شود . خرما از میوه های مهم مناطق گرمسیری است که در این فصل از سال ارقام مختلف آن به فراوانی در بازار یافت می شود . هرمزگان به لحاظ کشت نخیلات رتبه دوم و تولید محصول رتبه سوم کشوری پس از استان های کرمان و بوشهر دارد .

این استان از جمله استان های کشور است که پنج ماه از سال را به برداشت انواع خرما سپری می کند . برداشت خرما در هرمزگان از تیر ماه با خرمای آل مهتری میناب آغاز شده است و آبان با پیارم حاجی آباد به پایان می رسد . آقای صالحی رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : کشت نخلستان های هرمزگان 33 هزار هکتار است که سالانه حدود 140 هزار تن خرما از این نخلستانها برداشت می شود . بیشترین کشت خرما با 11 هزار و 140 هکتار به شهرستان میناب اختصاص دارد . آقای حسینی مدیر باغبانی و نخیلات هرمزگان پیش بینی می کند تا آبان امسال ،148 هزار تن خرما برداشت شود . از آغاز فصل برداشت خرما تاکنون 75 هزار تن محصول از نخلستان های هرمزگان برداشت شده است که 5 هزار تن نسبت به پارسال افزایش دارد . پارسال 143 هزارتن خرما در هرمزگان برداشت شد . وی می افزاید : توسعه ، اصلاح و نوسازی باغ ها در هزار و 7 هکتار ، هرس کردن و مبارزه با آفات از مهمترین دلایل افزایش تولید خرما در سال جاری است . آقای محمد دیرباز مدیر صنایع کشاورزی جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : در کشور بیش از 100 رقم خرما وجود دارد که 80 رقم آن در بازار هرمزگان یافت می شود . مضافتی ، خنیزی ، شاهانی ، پیارم ، خاصویی ، کریته ، مردا سنگ ، زرک و کلک سرخ از ارقام مرغوب خرما در هرمزگان است . ارزش غذایی خرما بیشتر از قند است و مانند قند کالری اضافه به بدن نمی رساند . آقای علیزاده کارشناس تغذیه و رژیم درمانی می گوید : هر 100 گرم خرما 125 کالری انرژی و هر 100 گرم قند 400 کالری انرژی تولید می کند .

هرمزگانی ها از خرما رنگینک ، حلوا و شیرینی درست می کنند ؛ مردم این منطقه به همراه مصرف آبزیان از خرما استفاده می کنند زیرا غذاهای آبزیان سرد و طبع خرما گرم است . خرما به علت داشتن انواع مواد معدنی ، قند ، ویتامین های آ ، بی، سی ، ای و اسید آمینه از مغذی ترین مواد غذایی است که در بازسازی عضلات بدن و بهبود ناراحتی های سیستم گوارشی موثر است و به علت داشتن پتاسیم زیاد فشار خون را کنترل می کند . این میوه با داشتن آنتی اکسیدان ، سیستم ایمنی بدن را افزایش می دهد و از بروز سرطان جلوگیری می کند . نجمه محمدی بانوی 56 ساله بندرعباسی می گوید : در همه فصل سال خرما سر سفره مان هست و مانند یک چاشنی همراه غذا مصرف می کنیم . سرانه مصرف خرما در هرمزگان 14کیلو گرم در سال است که 4 کیلوگرم بیشتر از متوسط سرانه کشور است . آقای می افزاید : هر فرد باید روزانه حداقل سه عدد خرما معادل یک واحد میوه در برنامه روزانه خود بگنجاند . هر واحد میوه بطور متوسط معادل 100 تا 150 گرم است . از خرما فرآورده هایی مانند عسل ، قند ، شیره و چیبس تهیه می شود . از سوی دیگر خرمای هرمزگان ارزش صادراتی هم دارد . رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : 10 نوع خرمای هرمزگان صادراتی است . آقای پور حیدری می افزاید : امسال هزار و 200 تن خرما به ارزش 4 میلیون دلار از هرمزگان صادر می شود که 33 درصد بیشتر از پارسال است . این خرماها به کشورهای اروپایی ، آسیای مرکزی ، هندوستان ، چین و روسیه صادر می شود . پارسال 900 تن خرما از هرمزگان به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر شد که 2 میلیون و 870 هزار دلار ارز آوری داشت . از 500 تن خرمای صادراتی پارسال هرمزگان ، پیارم مهمترین گونه صادراتی و بقیه از ارقام مرغوب خرمای مضافتی ، کریته ، خاصویی و مردا سنگ بود . سالانه 10 هزار تن خرمای پیارم از 4 هزار و 300 هکتار نخلستان های حاجی آباد برداشت می شود .

ارزش هر کیلو خرمای پیارم در فصل برداشت 4 هزار و پانصد تومان و در بازارهای جهانی 18 دلار است . خرمای پیارم به علت خشک بودن دارای قابلیت نگهداری طولانی مدت است . اما این میوه پرطرفدار گرمسیری با مشکلاتی هم مواجه است . مدیر صنایع کشاورزی جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : بسته بندی خرما بصورت سنتی مهمترین مشکل در زمینه صادرات خرمای استان است . آقای دیرباز می افزاید : هزینه زیاد و به صرفه نبودن بسته بندی پیشرفته ، وجود ارقام صنعتی و ترشیدگی سریع برخی ارقام و تقاضای زیاد خرید خرما در کشور از موانع پیش روی صادرات خرماست . رئیس انجمن خرمای هرمزگان هم نبود بازاریابی مناسب ،کمبود کارخانه های فرآوری و بسته بندی ، نبود کانتینر سردخانه دار برای حمل و نقل به موقع خرما و افت کیفیت در برداشت سنتی را از مهمترین مشکلات صادرات خرما اعلام می کند . آقای پورحیدری می افزاید : کارخانه فرآوری خرما در مجتمع بندری شهید رجایی بندرعباس با ظرفیت 40 هزار تن و سرمایه گذاری 11 میلیارد تومانی بخش خصوصی در دست ساخت است که تا سال آینده به بهره برداری می رسد . با بهره داری از این کارخانه برای 80 نفر بطور مستقیم شغل ایجاد می شود . اما موضوع خرمای نامرغوب در استان هرمزگان قابل تامل است . آقای صالحی رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : کشت خرمای نامرغوب استان اکنون 12هزار هکتار است که 40 درصد از خرمای تولیدی هرمزگان را تشکیل می دهد . خرمای نامرغوب خرمایی است که از نظر ظاهری ، طعم و ماندگاری از کیفیت مناسبی برخوردار نیست و سریع ، ترش و خراب می شود . اما رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : خرمایی که ذاتا نامرغوب باشد در استان وجود ندارد .

 آقای پورحیدری می افزاید : هرنوع خرما بر اساس آب ، خاک و محیط کشت با دیگری تفاوت دارد . وی همسان نبودن نخلستان ها و همجواری نخیلات در یک مکان با درختان مرکبات و نبود صنایع تبدیلی ، بسته بندی و سردخانه کافی را از عوامل دیگر تاثیر گذار بر کیفیت خرما می داند . در هرمزگان 22 کارخانه بسته بندی و صنایع تبدیلی با ظرفیت 40 هزار تن وجود داردکه با توجه به ظرفیت فرآوری 100هزارتن در استان ، سرمایه گذاری در این بخش ضروری است . حمدالله زاهدی باغدار مینابی می گوید : به علت گرمای هوا محصول را باید سریع به بازار انتقال دهیم تا قبل از ترش شدن به فروش برسد . رحیم صادقی باغدار دیگر می گوید : در فصل برداشت کارگر ماهر کم پیدا می شود و اگر در برداشت محصول رسیده کوتاهی کنیم ضرر می کنیم . رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : بیش از 30 درصد نخلستان های هرمزگان فرسوده است .

آقای صالحی می افزاید : عملکرد ارقام نامرغوب و پیر و فرسوده در هر هکتار از نصف متوسط عملکرد کمتر است و یا هیچ بازدهی ندارد . متوسط عملکرد در هر هکتار 4 و نیم تن است . وی اضافه می کند : با جایگزینی ارقام مرغوب در نخلستانهای استان در سال های 84 و85 بیش از 600 تن رقم برهی به تولیدات خرمای استان هرمزگان افزوده شد . آقای صالحی می گوید : یکی از مصوبه های دور سوم سفر هیئت دولت به استان ،اختصاص اعتبار به طرح حذف و جایگزینی نخیلات غیر مرغوب و فرسوده است که سازمان جهاد کشاورزی پیگیر این مصوبه برای اختصاص اعتبار است . درطرح در حال اجرای جایگزینی ارقام خرمای مرغوب ، کشت بافت در نخلستان های غیر بازده هرمزگان با استفاده از سلولهای مریسمی گیاه و تکثیر انبوه آن در آزمایشگاه ، به ارقام مرغوب و سالم خرما تبدیل می شود .

در روش سنتی برای تکثیر از نهال پاجوش استفاده می شود که بیشتر نخل های تولیدی این روش غیر مرغوبند . رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: تاکنون طرح جایگزینی ارقام خرمای مرغوب در هزار و 658 هکتار از نخلستانهای هرمزگان اجرا شده است که هزار و 7 هکتارآن به سال گذشته اختصاص دارد . آقای صالحی می افزاید : در اجرای این طرح که از سال 84 آغاز شده است ، ارقام مرغوب خرما جایگزین نخل های پیر و فرسوده می شود . زمان ثمردهی ارقام جایگزین شده در طرح کشت بافت پس از پنج سال و عملکرد آن 7 و نیم تن در هر هکتار است . مدیر امور صنایع کوچک شهرک های صنعتی هرمزگان هم از آغاز طرح خوشه صنعتی خرما با هدف توسعه کشت و افزایش کیفیت خرما در این استان خبر می دهد . خوشه صنعتی تجمعی از بنگاه های کسب و کار است که در یک گرایش صنعتی مشترک و در یک مکان جغرافیایی فعالیت می کنند و از فرصت های یکسان برای توسعه برخوردارند . آقای مهاجری می افزاید : در این طرح مشکلات و چالشهای صنعت خرما از زمان کشت ، بسته بندی ، تولید و بازاریابی در 2 سال و نیم بررسی و راه حل ارائه می شود . در اجرای این طرح نتایج طرح و مشکلات در کمیته راهبردی مطرح و با همکاری سازمانهای مربوط از جمله جهاد کشاورزی ، بازرگانی ، صنایع و معادن ، شهرک های صنعتی و استانداری هرمزگان برای رفع آن تلاش می شود . طرح مدل توسعه خوشه ای یکی از مدلهای توسعه صنعتی است که سازمان صنعتی ملل متحد (سازمان یونیدو) در کشورهای مختلف اجرا می کند .

سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان هم برای تولید محصول سالم خرما به نخل داران گواهی محصول سالم می دهد . محصول سالم محصولی است که سموم استفاده شده آن در حد استاندارد باشد. آقای ترابی زاده سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: با ترویج تولید محصول سالم کشاورزی و بکارگیری حد مجاز سموم و کودهای شیمیایی ضمن حفظ سلامت مصرف کنندگان ، محیط زیست از آسیب های جدی حفظ می شود .

با توجه به نقش خرما در تغذیه و درآمد مردم هرمزگان ، تولید و فروش این محصول به حمایت بیشتر نیازمند است تا خرمایی با کیفیت تر برای مصرف و صادرات تولید شود .