به طور حتم وضع قوانين و مقررات در هر جامعه، براي برقراري نظم و امنيت افراد جامعه است و در صورت بروز جرم لازم است براساس همان قوانين مجازات مجرمان اجرا شود و از طرفي بركسي پوشيده نيست كه اسلام دين رافت و مهرباني است از اين رو در قوانين كشورمان كه براساس قوانين شرع و اسلام وضع شده است، اعدام نيز يكي از انواع مجازات هاي درنظر گرفته شده است. به گفته جامعه شناسان و روانشناسان اعدام در مواردي كه باعث ايجاد امنيت و آرامش عمومي مي شود، لازم است ولي آيا اجراي آن در ملاعام نمي تواند موجب ترويج خشونت در جامعه شود؟
البته به گفته رئيسي معاون اول قوه قضائيه اعدام در ملاعام حكم قاضي بوده و لازم الاجراست و قطعاً مطمئن باشيد كه قاضي تمام جوانب و حتي جو جامعه را سنجيده و اين حكم را صادر كرده است. اما آيا دستگاه قضا هيچوقت اين حكم قاضي را با آمار بالاي پرونده هاي قضايي مقايسه نكرده است؟ اعدام هايي كه به گفته مسئولان قضايي موجب عبرت گرفتن سايرين مي شود.اگر واقعاً مجازات اعدام و اجراي آن در ملاعام موجب عبرت گرفتن مي شد، چرا اينقدر آمار پرونده هاي موجود در اين زمينه در قوه قضائيه بالاست؟ آيا با اين روش مي توان به پائين آوردن آمار جرم و متنبه كردن افراد دست يافت؟ روانشناسان و جامعه شناسان در اين باره معتقدند اعدام در ملاعام در درازمدت موجب اعمال خشونت آميز در ميان جوان و نوجوانان مي شود. در اين باره با تعدادي از كارشناسان گفت وگويي انجام داده ايم كه مي خوانيد.
دكتر عليرضا شريفي يزدي، مدير گروه جامعه شناسي پژوهشكده خانواده در اين باره به مي گويد : دو نگاه در بحث اعدام وجود دارد يكي اين كه اعدام به عنوان يك ابزار براي تنبيه مجرمان و بيداركردن ديگران است و ابزاري براي پيشگيري از رشد جرم و جنايت در سطح جامعه است و ديگر اين كه به مردم بفهمانيم اگر كسي شما را مورد ستم قرار داد آن فرد به مجازات اعمالش رسيد و مي توانند احساس امنيت كنند ولي مفهومي كه امروزه در دنيا مطرح شده اين است كه اعدام روش مناسبي براي مفهوم مجازات نيست به دو دليل يكي اين كه دستگاه قضا در هر جا ممكن است دچار اشتباه شود و بر اساس اين اشتباه اگر فردي اعدام شود ديگر جاي بازگشت وجود ندارد و ديگر اين كه اعدام مجازاتي است كه مربوط به دوره هاي پيشين بوده و امروز استفاده از آن مناسب نيست به همين دليل در بسياري از كشورها مجازات اعدام در قوانين جزا وجود ندارد و در كشورهايي هم كه در قوانين تعريف شده است، خيلي كم مورد استفاده قرار مي گيرد ولي با توجه به شرايط و قوانين موجود در كشور ما اعدام جزو قوانين و الزامي است.
دكتر شريفي در ادامه اظهار مي دارد: در مورد اعدام در ملاعام به دليل تبعات منفي آن بر جامعه قرار است محدوديت هايي در آن اعمال شود و فقط نوع خاصي از اعدام ها در ملاعام انجام شود كه قاضي نوع آن را تشخيص مي دهد تا كمكي به آرامش مردم كند مثلاً در مواردي كه رعب و وحشت عمومي ايجاد شده و مردم نگران رويداد خاصي باشند، براي ايجاد احساس امنيت و آرامش عمومي اعدام در ملاعام صورت مي گيرد.
وي معتقد است: اعدام در ملاعام مي تواند عامل بازدارنده جرم باشد ولي متاسفانه هنوز اثبات نشده و اين پديده جنبه هاي سوء رواني و اجتماعي زيادي دارد زيرا وقتي اعدام در ملاعام صورت مي گيرد هيچ كنترلي روي افرادي كه براي تماشا مي آيند، وجود ندارد به همين خاطر درچند نكته قابل بحث است، يكي افزايش خشونت، زيرا خشونت ذاتاً موجب خشونت زايي مي شود و ديگر اين كه اثر رواني نامطلوب اين پديده روي كودكان، زنان و كساني كه داراي ناراحتي قلبي هستند بسيار منفي است و از طرف ديگر به دليل وابستگي هاي عاطفي در اقوام فرد اعدامي اين پديده ممكن است موجب نهادينه شدن خشونت در آنها شده و دست به خشونت هاي بيشتر بزنند همان طور كه مشاهده شد كساني كه اعدام مي شوند، بچه ها و وابستگانشان هم رفتارهاي خشونت آميز از خود بروز داده اند تا جايي كه ممكن است اين پديده تبديل به قهرمان پروري شود.
وي همچنين مي افزايد: بشدت معتقدم تا جايي كه امكان دارد بهتر است هرگونه رفتار خشونت آميز در ملاعام انجام نشود.
مجيد ابهري، متخصص علوم رفتاري نيز درباره اعدام در ملاعام معتقد است: هر مجازاتي دو محور دارد; محور بازدارندگي و پيشگيري و محور تنبيه كه در مورد بازدارندگي بسياري از مجازات هاي جاري در كشور خاصيت بازدارندگي خود را از دست داده اند، يعني زندان به عنوان يكي از اهرم هاي مجازات نه تنها خاصيت بازدارندگي ندارد، بلكه خود يكي از علل تكرار بزهكاري است.
مجازات اعدام كه بيشتر براي جرايمي مثل قتل، سرقت هاي مسلحانه، تجاوز، آدم ربايي و جرايم مواد مخدر است، از ديگر مجازات هاي پيش بيني شده در قانون است.
ابهري مي گويد: اعدام در ملاعام به شكل رايج دو اثر بر روحيه اجتماعي جامعه دارد، يكي اثر بازدارندگي است كه بسيار موقت و كوتاه مدت است چرا كه بزودي از حافظه جامعه پاك مي شود و اگر قرار بود اعدام خاصيت بازدارندگي داشته باشد، الآن نبايد هيچ قاتل و متجاوزي در كشور وجود داشته باشد و ديگر اينكه اعدام در ملاعام موجب گسترش روحيه افسردگي در جامعه مي شود چرا كه تماشاي منظره اعدام مي تواند آثار رفتاري مختلفي داشته باشد كه يك بعد آن هشدار و بازدارندگي است ولي ابعاد ديگر آن بايد توسط روانشناسان، رفتارشناسان و آسيب شناسان اجتماعي مورد ارزيابي قرار گيرد.
مجيد ابهري ادامه مي دهد: اعدام در ملاعام براي جرم هاي ضداجتماعي ممكن است آثار پيشگيرانه داشته باشد، اما اثر خشونت زايي و افسردگي آن بيشتر است و در درازمدت موجب پيدايش خشونت مخصوصاً در نوجوانان و جوانان مي شود.
دكتر علي اصغر اصغرنژاد، روانشناس و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز در اين رابطه مي گويد: وقتي انسان شاهد كشته شدن كسي باشد از لحاظ عاطفي و روحي دچار ترس و اضطراب و نگراني مي شود.
وي ادامه مي دهد: احتمال دارد اعدام در ملاعام براي افرادي كه ممكن است مرتكب جرم شوند، عامل بازدارنده باشد ولي آثار منفي و مخربي بر روحيه اجتماعي جامعه مي گذارد ولي در مواردي كه مجرمي موجب رعب، وحشت و نگراني عمومي شود، اعدام در ملاعام مي تواند موجب اطمينان خاطر و احساس آرامش در افراد شود.
ولي متاسفانه در مورد كودكان خشونتي كه در اين عمل وجود دارد مي تواند موجب نهادينه شدن ترس و ايجاد اضطراب در آنها شود.
دكتر غفراني، قرآن پژوه نيز در اين باره به جمله اي بسنده مي كند: در قرآن سوره نور آيه 2 به اين دعوت شده كه تنبيه را عمومي ببينند تا درس عبرتي براي همگان شود.
حكم اعدام قطعاً از مجازات هاي موردنياز جامعه است همانگونه كه قرآن مي فرمايد: «ولكم في القصاص حيايا اولي الالباب لعلكم تتقون» (و براي شما در حكم قصاص حيات، زندگي است براي صاحبان عقول تا باشد كه شما از قتل بپرهيزيد.)
موضوع پيرامون اجراي حكم اعدام در ملاعام است كه حتي در مواردي نيز در قانون به آن تصريح شده است اما به لحاظ جامعه شناسي تكرار اين موضوع هم اهميت آن را كم مي كند و هم از تاثيرگذاري آن كاسته مي شود.
حضور افراد بي شمار در سحرگاه براي تماشاي حكم اعدام يك يا چند نفر ملاك درستي براي تاثيرگذاري اعدام در ملاعام نيست. چه اين كه كنجكاوي بشر درخصوص موضوعي همچون «مرگ و زندگي» هميشگي بوده است و تصاويري از مرگ و زندگي يك فرد، جذابيت خود را دارد.
منبع: ایران
