آیا رویه آمریکا در قبال ایران تغییر کرده است؟

با نگاهی به سخنان و موضع‌گیری‌های مقامات غربی و به ویژه آمریکایی در روزهای اخیر، می‌توان چنین برداشت کرد که تغییری دست‌کم لفظی در مواضع آنان پدید آمده است. جان کری از امیدوارکننده بودن مذاکرات می‌گوید و چاک هیگل ایران را چالشی برای آمریکا نمی‌داند؛ اما آیا این تغییر مواضع واقعی بوده و به عرصه عمل نیز راه خواهد یافت؟

به گزارش «تابناک»، تأکید ایالات متحده در ماه‌های اخیر بر تمایل به مذاکره مستقیم با ایران و ضرورت حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران به شیوه مسالمت‌آمیز، این گمانه را پدید آورد که واشنگتن در پی تغییر موضع در قبال ایران است؛ اما موضع‌گیری‌های اخیر مقامات آمریکایی و همچنین جریان رسانه‌ای غرب در روزهای اخیر، این گمانه را بیش از پیش تقویت کرده است.

بنا بر این گزارش، این روند تغییر گفتار‌ها و موضع‌گیری‌ها، به ویژه در جریان و پس از مذاکرات هسته‌ای آلماتی نمود پیدا کرد. نخستین تغییر، در لحن رسانه‌های غربی نسبت به روند و نتایج مذاکرات بود. در این راستا، هرچند در دوره‌های پیشین مذاکرات معمول بود که عدم حصول توافق نهایی میان ایران و ۱+۵، از سوی رسانه‌های غربی، «شکست مذاکرات» تلقی می‌شد، این بار ـ با وجود این که باز هم توافق نهایی میان طرفین حاصل نشد ـ صحبت از «فضای مثبت» مذاکرات و «امیدوارکننده» بودن آن بود.

افزون بر این، بر خلاف دوره‌های پیشین مذاکرات که در آستانه برگزاری آن، مطبوعات و رسانه‌های غربی، همسو و متحد به فضاسازی علیه برنامه هسته‌ای ایران می‌پرداختند، این بار این ماجرا تنها به شمار اندکی از مطبوعات محدود ماند، به ویژه روزنامه «تلگراف» با طرح ادعای تولید پلوتونیوم در نیروگاه اراک که در این مورد هم اشتباه فاحش این روزنامه مورد اشاره دیگر مطبوعات غربی قرار گرفت.

مهمتر از این نکته، موضعی بود که ایالات متحده نسبت به نتیجه مذاکرات در پیش گرفت. در این رابطه، جان کری، وزیر خارجه آمریکا ضمن «مفید» خواندن مذاکرات آلماتی، بار دیگر خواستار برگزاری مذاکرات مستقیم و دوجانبه میان ایران و آمریکا شد.

اما این مواضع تنها به همین مورد و تنها به موضوع هسته‌ای محدود نماند، به گونه‌ای که روز گذشته، جان کری با اشاره به حکومت ایران به عنوان یک «حکومت منتخب»، عملاً از مواضع پیشین دولتمردان آمریکایی فاصله گرفت. این در حالی است که به نوشته «واشنگتن اگزمینر»، چاک هیگل، وزیر دفاع جدید آمریکا نیز دیدگاه مشابهی درباره حکومت ایران دارد.

کری که روز گذشته در پاریس است، در این زمینه گفت: «ایران کشوری با یک حکومت منتخب است و در سازمان ملل جایگاه دارد. برای ما مهم است که با دولت‌های ملی به گونه‌ای رفتار کنیم که بیشترین منفعت را برای همه ما در جهان داشته باشد».

واشنگتن اگزمینر اشاره می‌کند، هیگل نیز در جریان نشست رأی اعتماد خود برای وزارت دفاع آمریکا، از ایران با چنین لفظی یاد کرده و گفته بود: «تقریباً همه متحدان ما در ایران سفارتخانه دارند. به همین دلیل است که من از ایران به عنوان یک حکومت برگزیده و مشروع یاد کردم؛ چه ما موافق باشیم و چه نباشیم».

در موردی دیگر، سایت خبری «PJ Media» اشاره می‌کند که هیگل در نخستین روز کاری خود به عنوان وزیر دفاع ایالات متحده، هشت بار درباره «چالش»‌های پیش روی این کشور سخن گفته، اما حتی یک بار هم اشاره‌ای به ایران نکرده است.

بنابراین‌ و با توجه به این موضع‌گیری‌ها، به نظر می‌رسد تغییری که انتظار می‌رفت با تغییر وزرای خارجه و دفاع و آمدن افراد جدید در کابینه اوباما صورت بگیرد، دست‌کم از جنبه لفظی به وجود آمده و دولتمردان آمریکایی ادبیات کم و بیش جدیدی را در مقابل ایران استفاده کرده‌اند.

اما در این میان، آنچه توجه به آن ضروری است و تنها در صورت تحقق آن، کاهش تنش‌ها در روابط ایران و آمریکا محقق خواهد شد، وقوع «تغییرات عملی» در سیاست کاخ سفید نسبت به ایران است. به بیان دیگر، تنها هنگامی می‌توان به طور حقیقی از تغییر رویکرد آمریکا در قبال ایران سخن گفت که این موضع‌گیری‌های جدید مقامات آمریکایی از حد حرف بیرون آمده و به عرصه عمل وارد شود.

در این راستا، نخستین گامی که ایالات متحده می‌تواند برای اعتمادسازی بردارد، لغو تحریم‌هایی است که‌ یکجانبه علیه ایران به تصویب رسانده است. هرچند این نکته درست است که شماری از این تحریم‌ها به سبب تصویب توسط کنگره عمدتاً تندروی این کشور قابلیت لغو به صورت دفعی و یکباره را ندارد، اما کمترین کاری که ایالات متحده می‌تواند در این زمینه انجام دهد، لغو «تحریم‌های اجرایی» است که‌ مستقیم توسط دولت این کشور به تصویب رسیده است.

یکی از نخستین اقداماتی که می‌تواند زمینه را برای اعتمادسازی در مقابل ایران فراهم کند، آزاد کردن دارایی‌های بلوکه شده ایران در آمریکاست که سال‌هاست از خواسته‌های ایران به شمار می‌رود. بدیهی است پس از آغاز این روند و در صورت جدی بودن دولت اوباما، این امر می‌تواند به دیگر حوزه‌ها نیز تسری پیدا کرده و در پایان، با فشار بر کنگره، مقدمات لغو دیگر تحریم‌ها را نیز فراهم آورد.

به هر حال، تنها در این صورت و به شرط بروز تغییرات ادعایی آمریکایی‌ها در عرصه عمل، آن‌ها می‌توانند انتظار داشته باشند که پیشنهاد مذاکره و عادی سازی روابط از سوی آنان مورد توجه مقامات ایرانی قرار بگیرد.