دلیل عصبانیت این روزهای «اوباما» چیست؟

به گزارش «تابناک»، شب گذشته، باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا‌ در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با فرانسوا اولاند، همتای فرانسوی خود، هشدار شدیدی را متوجه شرکت‌هایی کرد که می‌خواهند ‌با ایران تجارت کنند و گفت: در صورتی که این شرکت‌ها تحریم‌های موجود علیه ایران را نقض کنند، ایالات متحده همچون «یک تن آجر» بر سرشان خراب خواهد شد.

لحن شدید این اظهارات و همچنین محل بیان آن، ‌یعنی در حضور رئیس‌جمهور فرانسه، بیانگر نکات مهم و قابل توجهی بود. اوباما در حالی این اظهارات را در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با اولاند بیان کرد که به تازگی یک هیأت تجاری فرانسوی شامل بیش از صد نماینده از شرکت‌های گوناگون این کشور جهت ارزیابی فضا و ازسرگیری روابط تجاری با ایران، به تهران سفر کرده بود؛ امری که به شدت در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته و ‌نشانه‌ای از باز شدن واقعی فضای تجارت در ایران در نظر گرفته شد.

به هر حال، اظهارات شدیداللحن اوباما، اولاند را در موضع انفعال قرار داد و سبب شد، رئیس‌جمهور فرانسه ضمن دفاع از خود، مدعی شود این هیأت ‌خودسرانه و بنا بر‌ تصمیم یکجانبه به ایران سفر کرده و شخص وی پیش از این سفر، هشدارهای لازم‌ مبنی بر پابرجا بودن تحریم‌های ایران به اعضای این هیأت را داده است.

اما شاید نکته مهم‌تر در هشدارهای اوباما، ریشه‌یابی علت عصبانیت شدید وی از روند عادی‌سازی روابط تجاری ایران و غرب باشد؛ عامل اصلی که در این زمینه باید به آن اشاره کرد، وجود اختلاف شدید میان آنچه دولتمردان آمریکایی از روند کاهش تحریم‌های ایران مدنظر داشتند و واقعیت رخ داده در عرصه عملی است.

در این زمینه باید اشاره کرد که از‌‌ همان آغاز و همزمان با اعلام مفاد توافق‌نامه هسته‌ای ژنو میان ایران و گروه ۱+۵، مقامات آمریکایی اعلام می‌کردند که کاهش تحریم‌ها علیه ایران، ‌«محدود، موقتی و برگشت پذیر» بوده و در عمل، چیز زیادی ‌نصیب ایران نمی‌کند.

در همین چهارچوب، آن‌ها تلاش داشتند با کاهش هدفدار و محدود تحریم‌های ایران، از ایجاد فضای مانور واقعی برای ایران جلوگیری کنند. دولتمردان آمریکایی بر آن بودند که پابرجا بودن بخش مهمی از تحریم‌های ایران، اجازه حضور کشور‌ها و شرکت‌های خارجی در بازار ایران را نخواهد داد.

با این حال، به فاصله اندکی پس از امضای توافق هسته‌ای ژنو، روند اعزام هیأت‌های تجاری خارجی به ایران برای فراهم کردن مقدمات ازسرگیری تعامل با ایران آغاز شد. از یک سو، هیأت تجاری فرانسوی به تهران سفر کرد و از سوی دیگر، حتی کشورهای منطقه مانند امارات، از فراهم شدن امکان احیای تعاملات تجاری با ایران ـ که دربردارنده منافع مهمی برای خودشان است ـ استقبال کردند.

در حقیقت، آنچه آمریکا پیش بینی آن را نمی‌کرد، شکسته شدن «فضای روانی» تحریم‌های ایران بود؛ امری که سبب شد با وجود پابرجا بودن بخش مهمی از تحریم‌ها، شرکت‌های خارجی به جست‌و‌جوی راه‌هایی برای ازسرگیری روابط با تهران برآیند.

در این زمینه باید اشاره کرد که حتی پیش از امضای توافق ژنو و کاهش رسمی بخشی از تحریم‌های ایران از سوی آمریکا و اروپا نیز «منافذ»ی در ساختار تحریم‌ها وجود داشت که می‌توانست زمینه‌ساز ادامه روابط ایران و شرکت‌های خارجی باشد؛ اما جو روانی پدید آمده از سوی آمریکا به شدتی بود که سبب می‌شد، این شرکت‌ها برای در امان ماندن از هدف قرار گرفتن احتمالی در جریان تعامل با ایران، عطای روابط تجاری با ایران را به لقایش ببخشند.
 
اما هم‌اکنون فضای مثبت بین‌المللی به وجود آمده پیرامون برنامه هسته‌ای ایران ـ که مشتمل بر احتمال جدی رسیدن ایران و غرب به توافق جامع و پایدار هسته‌ای است ـ سبب شده شرکت‌های خارجی برای حضور در بازار ایران ترغیب و تهییج شده و به جست‌و‌جوی‌‌ همان «منافذ»، که البته پس از امضای توافق ژنو بیشتر شده،‌ برآیند؛ این‌‌ همان موضوعی است که بلافاصله پس از امضای توافق ژنو، ‌حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران به آن اشاره کرد.

روحانی در آن زمان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ایران از توافق ژنو را «ترک برداشتن ساختار تحریم‌ها» خواند؛ عبارتی که در واقع، بیان دیگری از‌‌ همان تغییر فضای روانی تحریم‌های ایران است و می‌توان آن را دستاوردی مهم برای تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران دانست.

به این ترتیب، مهم‌ترین عاملی که این روز‌ها اسباب نگرانی و حتی عصبانیت مقامات آمریکایی را فراهم کرده، همین موضوع است‌ که سبب می‌شود از یک سو معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا به سفر دوره‌ای به کشورهای متحد آمریکا در اروپا و خاورمیانه، از آن‌ها بخواهد در تعامل تجاری با ایران احتیاط کنند و از سوی دیگر، رئیس‌جمهور آمریکا برای جلوگیری از ورود شرکت‌های خارجی به بازار ایران، «دست به آجر» شود!