اینجا میدان انقلاب است، تکه‌ای درخشان از تاریخ پایتخت، جایی که سی و اندی سال پیش نخستین اعتراض‌های مردمی به رژیم پهلوی در آن شکل گرفت و بعدها به‌عنوان یکی از محوری‌ترین خیابان‌های تهران شناخته شد؛ میدانی که اکنون در همهمه خودروها و عابران پیاده گم شده است.
به نوشته ایران، میدان انقلاب این روزها دوباره به بهانه ساماندهی و تبدیل آن به دروازه فرهنگی پایتخت، نامش بر سر زبان‌ها افتاده و قرار است شاهد تغییرات تازه‌تری باشد. اگرچه این تغییرات در ذات خود حامل اثرات مثبت بسیاری خواهد بود اما یکسره از بیم و نگرانی نیز دور نیست چرا که یادآور تغییراتی است که سال 86 به بهانه ساخت مترو در این محور اصلی شهر روی داد.
میدان انقلاب، موزه تاریخ معاصرسال 86 با عبور خطوط مترو از دل میدان انقلاب، مسئولان وقت شهرداری تهران تصمیم به جابه جایی نماد بتونی آن گرفتند و پس از تغییرات دیگر، نصب نماد قبلی روی سازه شیشه‌ای وسط میدان امکانپذیر نبود. این نماد سبز رنگ بتونی که روزشماری از پیروزی انقلاب اسلامی و خاطره مردم از آن روزها بود، چالشی سخت برای مدیران شهرداری تهران به بار آورد و آن‌ها را در برابر معضلی قرار داد که تا آن زمان، پیش‌بینی نشده بود.
مشکلاتی که موجب شد تا مسئولان سازمان زیباسازی شهرداری تهران با وجود ماه‌ها تلاش برای ساخت و نصب سازه‌ای جدید که اواخر سال 88 رونمایی شد و ترکیبی از آجرکاری، کاشیکاری و پنجره در آن به کار گرفته شده بود، به دلیل همخوانی نداشتن با نام میدان و شباهتش با ستاره داوود، مورد انتقاد واقع شوند و بار دیگر دست به کار شده و با اعلام فراخوانی نو از طراحان برای سرو سامان دادن به نماد جدید میدان انقلاب دعوت کنند. داستانی که انگار قرار نیست پایانی داشته باشد.
حالا «علیرضا دبیر»، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران از تبدیل میدان انقلاب به دروازه فرهنگی تهران خبر می‌دهد. وی در این باره به روزنامه ایران می‌گوید: میدان انقلاب به یکی از محورهای اصلی فرهنگی تاریخی پایتخت تبدیل می‌شود.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر با اشاره به این‌که این میدان به عنوان یکی از مکان‌های مرجع در تصویر ذهنی شهروندان از تهران، آشفته به نظر می‌رسد، توضیح می‌دهد: یکی از معضلات میدان انقلاب، غلبه سواره‌ها بر پیاده‌ها است که موجب نارضایتی عمومی و افت کیفیت فضا و کندی سرعت نوسازی بافت این میدان تاریخی شده است.
وی اضافه می‌کند: برای تغییر وضع کنونی، لایه‌های اطلاعاتی شهری این میدان ازجمله ویژگی‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، حمل و نقل و ترافیک، محیط زیستی، تأسیسات و تجهیزات شهری و سیما و منظر شهری مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته‌اند.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر با اشاره به ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی میدان انقلاب می‌گوید: مدیریت شهری در نظر دارد با ایجاد تغییرات اساسی در میدان انقلاب، به حمل و نقل عمومی و زندگی پیاده در این میدان اصالت داده و هویت و کارکرد فرهنگی-تاریخی این میدان را تداوم و ارتقا دهد.
دبیر، تبدیل میدان به یک فضای جمعی شهروندمدار و مناسبتی را ضروری می‌داند و می‌گوید: «پاسداشت و فراوری ارزش‌های فرهنگی، منظر تاریخی و خاطره‌های جمعی میدان انقلاب از جمله مهم‌ترین اهداف مدیریت شهری است که در برنامه دوم عملیاتی شهرداری تهران هم پیش‌بینی شده است.»
وی،خدمات و فعالیت‌های پشتیبان، تکمیل و ارتقای کمی و کیفی پوشش گیاهی (در سطح میدان، سطوح عمودی و باغ در بام) را از جمله مهم‌ترین راهبردهای ساماندهی میدان انقلاب عنوان می‌کند و می‌گوید: «میدان انقلاب قرار است در افق چشم‌انداز طرح ساماندهی‌اش به یک فضای جمعی شهروندمدار، با رونق اقتصادی و هویت فرهنگی منبعث از حضور دانشگاه تهران و بازار نشر کتاب و پاسداشت و بازتولید فعالانه ارزش‌های انقلابی و تاریخی تبدیل شود.»دبیر یادآور می‌شود: «طرح هندسی میدان پس از رسیدن به تعادل میان سیاست پیاده مداری و دغدغه‌های مدیریت شهری برای جریان سواره، به صورت میدانی بیضی شکل در خواهد آمد.»
اجرای 30 طرح برای ساماندهی میادین پایتختگفتههای علیرضا دبیر درباره میدان انقلاب و نامگذاری آن به عنوان دروازه فرهنگی شهر تهران درحالی بیان می‌شود که «جمال کامیاب» مدیر عامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران، درباره آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و در پاسخ به سؤالات ما می‌گوید: «تا این لحظه تنها یک طرح مطالعاتی برای 30 میدان و محور اصلی شهر تهران از سوی صاحبنظران این عرصه انجام شده است و میدان انقلاب نیز در فهرست فوق قرار دارد.»
کامیاب اضافه می‌کند: «براساس آن، یکی از این میادین میدان انقلاب است که طرح مطالعاتی آن هم‌اکنون درکمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر در حال بررسی است.»
کامیاب همچنین درباره نماد میدان انقلاب توضیح می‌دهد: «پس از انتقادی که به وضع نماد این میدان شد، سازه قبلی برداشته و بلافاصله یک فراخوان داده شد تا هنرمندان طرح‌های پیشنهادی خود را ارائه کنند اما تا این لحظه هیچ یک از طرح‌های ارائه شده، استاندارد لازم هنری را در شوراهای مربوطه کسب نکرده‌اند.»
کامیاب با اشاره به این‌که برای طراحی نماد میدان انقلاب از نو سفارش طراحی داده‌ایم، می‌گوید: «باید ملاحظات فنی، ایمنی، ترافیکی و مترو را در میدان انقلاب مدنظر بگیریم، همچنین در این میدان حساسیت‌های تاریخی نیز وجود دارد که باید لحاظ شود.»
وی تأکید می‌کند: «باید از هرگونه شتاب زدگی در سازمان زیباسازی پرهیز کرد و با مطالعه و بررسی بیشتر اقدام‌هایی کرد تا بتوانیم از آن به صورت کامل دفاع کنیم.»
کامیاب با بیان این‌که در ساماندهی میادین، جوانب هویتی، ارزشی و ترافیکی در نظر گرفته شده است، اضافه می‌کند: «نباید طراحی میادین را شتابزده اجرایی کنیم.»
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران همچنین می‌گوید: «تقریباً بخش عمده این مطالعات به پایان رسیده و سعی شده از یک شورای کاملاً کارشناسی که عموماً از چهره‌های شاخص در حوزه‌های معماری و شهرسازی هستند برای نظارت در طراحی‌ها استفاده شود.»
کامیاب اضافه می‌کند: «ساماندهی برخی میادین مانند میدان انقلاب، هفتم تیر و امام خمینی(ره) که اجرایی شدن آن‌ها یک فرایند اداری دارد، برای سازمان اولویت بیشتری دارند. زیرا طراحی این میادین نیازمند دریافت مصوباتی است که به تأییدیه شورای شهر تهران هم رسیده باشد.»
مدیر عامل سازمان زیباسازی شهر تهران در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو اضافه می‌کند: «بخش زیادی از فرایند ساماندهی خیابان انقلاب با بحث توسعه دانشگاه تهران مرتبط است که نیازمند اعتبار بسیار زیادی است و تا این لحظه فراهم نشده. در صورتی که اعتبار مذکور فراهم شود طرح توسعه دانشگاه تهران نیز گام به گام اجرایی می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر کار مطالعاتی روی کتابفروشی و کاربری پلاک‌های اطراف دانشگاه تهران آغاز شده است اما برای ساماندهی میدان انقلاب، نیازمند صبر و حوصله بیشتری هستیم تا تکلیف طرح توسعه دانشگاه تهران معلوم شود.
شکی نیست که زیباسازی شهر و بازسازی میدان‌های آن، جزئی از وظایف شهرداری‌ها محسوب می‌شود اما آنچه که در این بین به زعم کارشناسان شهری از اهمیت بیشتری برخوردار است و باید مهم‌تر تلقی شود، طراحی خوب و مبتنی بر هویت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی یک شهر است. امری که معمولاً قربانی ظاهر اولیه طرح و نحوه اجرای آن می‌شود و در مراحل اجرای کار به کل از یاد می‌رود.»
