مشکلات مربوط به امکانات حمل و نقلی برای افراد با شرایط خاص و معلولان بر هیچ‌کس پوشیده نیست. با نگاهی بر وضعیت حمل و نقل درون شهری و ناکارآمدبودن آن برای معلولان می‌توان به جمع‌بندی درباره مشکلات معلولان در رابطه با انواع دیگر خدمات حمل و نقلی رسید.
به نوشته آرمان، معلولان و مسافران با شرایط خاص افرادی هستند که برای طی مسافت‌های طولانی نمی‌توانند از حمل‌ونقل زمینی استفاده کنند و احتیاج به استفاده از خدمات هوایی مناسب دارند. طبق استانداردهای انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) که بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی در ایران نیز در آن عضویت دارند، مسافران با شرایط خاص و معلولیت باید به خدماتی که دیگر افراد دسترسی دارند به‌طور برابر دسترسی داشته باشند.
شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی تنها در موارد کمک‌های فیزیکی نیست که باید استانداردهایی را رعایت کنند بلکه در رابطه با فروش بلیت، باید بخشی وجود داشته باشد برای فروش بلیت به افراد با نیازهای ویژه. از این‌رو، مسافران می‌توانند با حقوق خود آشنا شوند و اطلاعات مورد نیاز برای سفر را به دست آورند. امروزه این خدمات توسط اکثر شرکت‌های هواپیمایی ارائه می‌شود. در اختیار قراردادن ویلچر از خدمات ابتدایی هر شرکت هواپیمایی است. در برخی هواپیماها صندلی‌های ویژه‌ای برای این افراد در نظر گرفته شده است؛ صندلی‌هایی که دسترسی آسان به درب ورود و خروج دارند و دارای جای ویژه‌ای برای قرار دادن پا هستند. نیاز افراد با شرایط خاص برای حمل و نقل هوایی تنها مربوط به طول مدت پرواز نمی‌شود. واضح است که فرودگاه‌ها باید خدمات ویژه‌ای را برای معلولان فراهم کنند. در اتحادیه اروپا، وظیفه فرودگاه است تا به مسافران معلول خدمات دهد و به آنها کمک کند. در داخل ساختمان فرودگاه افرادی هستند که شخصا به این افراد خدمات می‌دهند. این افراد به محض ورود معلولان به فرودگاه نزد آنها می‌روند و از این‌رو معلولان می‌توانند مستقیما از گیت عبور کنند و بار آنها را خدمات‌دهندگان تحویل می‌دهند.
تجربه معلولان از برخی شرکت‌های هواپیمایی شرایط حمل‌ونقل هوایی در ایران برای معلولان مطلوب نیست و با استانداردهای بین‌المللی فاصله دارد. به گفته مدیرعامل انجمن ندای معلولان ایران، چندی پیش هیاتی از مهندسان که به خرم‌آباد اعزام شده بودند، ساعت 17:50 از خرم‌آباد به تهران پرواز داشتند که متاسفانه هواپیمایی ماهان این معلولان را سوار نمی‌کند. آن هم به این دلیل که ویلچر داشته‌اند و گفته‌اند که امکان ارائه خدمات به معلولان را نداریم. از این‌رو این معلولان تا صبح را در فرودگاه سرد و با شرایط سخت سپری کردند.
محمود کاری گفت: در فرودگاه خرم‌آباد حتی به مسئولان پیشنهاد شد که با دریافت مبلغی معلولان را با دست بلند کنند و بر صندلی بنشانند اما، متاسفانه این کار را هم انجام ندادند. یک مسئول فروش بلیت شرکت ماهان در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: تنها پروازهای نوع ایر باس هستند که به معلولان خدمات می‌دهند و هنگام خرید بلیت آژانس‌های هوایی باید این اطلاعات را در اختیار معلولان قرار دهند. او با بیان اینکه از پروازهای ایرباس تنها در شهرهای بزرگ استفاده می‌شود، عنوان می‌کند: پروازهای نوع BAE که هواپیماهای کوچک هستند به معلولان خدمات نمی‌دهند. این مسئول فروش بلیت ادامه میدهد: اگر در بلیت قید شده باشد که به افراد با نیازهای ویژه خدمات داده می‌شود و چنین اتفاقی نیفتد، این افراد می‌توانند خسارت دریافت کنند. گفتنی است، به‌رغم پیگیری خبرنگار آرمان، شرکت هواپیمایی کشوری در زمینه سیاست‌های این سازمان در رابطه با حمل و نقل هوایی و نیازهای معلولان پاسخگو نبود.
با استانداردهای بین‌المللی فاصله داریم
در این زمینه رئیس انجمن باور در گفت‌وگو با آرمان با بیان اینکه خدمات حمل‌ونقل هوایی برای معلولان شامل دو بخش می‌شود، می‌گوید: در رابطه با بحث اقتصادی این مساله، تنها شرکت هواپیمایی ایران ایر است که بلیت نیم‌بها در اختیار معلولان قرار میدهد. به گفته سهیل معینی، اکنون با روندی رو‌به‌رو هستیم که عمده پروازها به شرکت‌های دیگر واگذار می‌شود درحالی که این شرکت‌ها خدمات مطلوبی به معلولان ارائه نمی‌دهند.
او با بیان اینکه شرکت‌های هواپیمایی دیگر به جز ایران‌ایر تنها به شرطی به معلولان خدمات می‌دهند که برای ارائه خدمات ما به‌التفاوتی را دریافت کنند و به این دلیل که قراردادی میان این شرکت‌ها و دولت وجود ندارد، مسافران این هزینه را پرداخت می‌کنند. معینی با تاکید بر اینکه این مساله نیاز به سیاستگذاری دارد، عنوان می‌کند: باید تفاهم‌نامه‌ای میان دولت و شرکت‌های هواپیمایی انجام شود تا این مابه‌التفاوت را دولت به‌گونه‌ای پرداخت کند. رئیس انجمن باور در رابطه با خدماتی که در فرودگاه‌ها به معلولان ارائه می‌شود، بیان می‌کند: در مقایسه با استانداردهای یاتا این خدمات در ایران کیفیت لازم را ندارد. به گفته او در بسیاری از فرودگاه‌ها وسایل حمل‌ونقل برای معلولان پیش‌بینی نشده است، آنها یا ویلچر ندارند و یا ویلچر مناسب ندارند.
معینی ادامه میدهد: بسیاری از کارکنان بخش خدمات ویژه، آموزش‌های لازم با ریزه‌کاری و کیفیت لازم را ندیده‌اند و این بخش از خدمات به بخش‌های خصوصی واگذار شده است. رئیس انجمن باور می‌افزاید: برخی از شرکت‌ها از پیمانکاران برای ارائه خدمات به معلولان در فرودگاه استفاده می‌کنند و برای ارائه این خدمات از معلولان هزینه دریافت می‌کنند.
معینی می‌افزاید: شرکت‌های پیمانکاری که بخش ارائه خدمات را بر عهده گرفته‌اند از نیروهای ارزان و آموزش ندیده استفاده می‌کنند. این نیروها در ابتدا باید آموزش ببینند با معلولان چطور برخورد کنند و سپس باید دانش فنی در این زمینه از جمله جابه‌جایی معلولان چگونگی انتقال آنها از ویلچر به صندلی را داشته باشند. او با اشاره به دو شکایت مشخص از شرکت هواپیمایی ماهان، می‌گوید: گزارشاتی دریافت کردیم که ماهان از افراد معلول تا 40 هزار تومان کارت شارژ خدمات ویژه درخواست کرده بود.
معینی می‌افزاید: هنگامی که مساله را پیگیری کردیم، آنها گفتند که به این دلیل که آن افراد کارت ویژه معلولیت نداشتند، از آنها هزینه دریافت شده است. اما در واقع چنین نبوده و بدون درخواست کارت معلولیت از آنها هزینه دریافت کرده‌اند. او بر این مساله تاکید می‌کند که فردی که معلولیت او مشخص است، نباید برای دریافت خدمات حتما کارت ویژه معلولیت داشته باشد. رئیس انجمن باور با بیان اینکه در مواردی که این تخلفات به ما ارجاع شده و ما به واحد بازرسی و شکایت هواپیمایی کشوری آن را ارجاع دادیم، آنها رسیدگی و پیگیری کرده‌اند.
معینی بر ضرورت نظارت، ابلاغ دستورالعمل و آموزش در رابطه با خدمات برای معلولان از جانب سازمان هواپیمایی کشوری تاکید می‌کند و می‌افزاید: استاندارهای بین‌المللی خدمات ویژه در همه جا یکسان است و سازمان‌های هواپیمایی کشور موظف به اجرا و تبعیت از آنها هستند زیرا، آنها عضو اتحادیه بین‌المللی یاتا هستند. او معتقد است با خصوصی‌سازی پی‌درپی و مرحله‌ای، این قوانین زیر پا گذاشته می‌شود، هیچ شرکتی برای ارائه خدمات حق دریافت وجه از معلولان ندارد و حق ندارند از ارائه خدمات خودداری کنند.
