آخرين روز فروردين ماه امسال بود كه خبر تلف شدن بيش از دو ميليون قطعه ماهي در سد خاكي فشافويه در بخشي در شهرستان ري منتشر شد، سدي كه بيش از ظرفيت، ماهي به خود ديده بود و به واسطه اهمال مسوولان شيلات كشور و بهره‌بردار اين سد، باعث ايجاد خسارات هنگفتي شده بود.
به گزارش اعتماد، مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در گزارشي به بررسي علل مرگ و مير ماهيان و كوتاهي مسوولان ذي‌ربط پرداخته، گزارشي كه در آن از لزوم ايجاد شبكه فاضلاب و تصفيه‌خانه براي منطقه و پايش آب‌هاي سطحي و چاه و همچنين آب كشاورزي سخن مي‌گويد.
سد خاكي فشافويه در بخش حسن آباد ري توسط وزارت وقت جهاد سازندگي براي جمع‌آوري سيلاب‌ها و ذخيره آن براي سيراب كردن چاه‌هاي آب اطراف و سفره‌هاي آب زيرزميني در اواسط دهه 60 ساخته شده است. خشكسالي و كمبود نزولات آسماني از يك سو كه در اين گزارش مقدار اين كاهش را 19 تا 42 درصد اعلام كرده، باعث شد ميزان بارش به 34 درصد در منطقه برسد و حجم آب درياچه پشت سد، از 200 هكتار به 50 هكتار برسد و اين كاهشي 70 درصدي را به وجود مي‌آورد.
در اين گزارش همچنين علت‌هاي ديگري غير از خشكسالي را علت مرگ ماهيان دانسته، علت‌هايي چون ورود مواد آلي و مغذي بيش از اندازه كه باعث تشديد كاهش اكسيژن شده بود، كاهش اكسيژني كه به علت افزايش تراكم جلبك‌هاي مضر در آبگير ايجاد شده بود، با تصويري كه از دهان باز ماهيان تلف شده و كدورت 10 تا 20 سانتي روي آب به دليل هجوم پلانكتوني، ديده شده بود، مطابقت دارد.
اين گزارش اعلام مي‌كند ساعت شروع تلف شدن ماهي‌ها دقيقا ساعتي بوده كه بيشترين نياز به اكسيژن در آبگير احساس مي‌شد، ساعت 4 صبح و بر اساس گزارش‌هاي اعلام شده از محل، اين ماهي‌ها به اندازه 2 ميليون قطعه بودند، اما وزني كه از ميزان تلفات اعلام شد با محاسبه كارشناسي اين تعداد مغاير است. ماهي‌ها كه بيشترشان در 4 گونه ماهي گرمابي از چهار گونه كپور، فيتوفاگ، بيگ هد و آمور بودند، هركدام با وزني حدود 500 تا هزار گرم، نشان از تلف شدن هزار تني ماهي‌ها مي‌داد، در حالي كه ميزان وزن ماهي از بين رفته تنها 30 تن بود كه با اين احتساب، به هر ماهي تنها 15 گرم مي‌رسد، كه به اندازه وزن يك بچه ماهي انگشت قد است و اين با آنچه از ميزان تلفات اعلام شده است مغايرتي 33 برابري دارد.
از ديگر عوامل مرگ و مير ماهي‌ها، كيفيت فيزيكوشيميايي آب است كه شرايط لازم براي پرورش ماهي را نداشته، همچنين با وجود ابلاغ فرمانداري مبني بر توقف فعاليت در سال 88، پروانه توسط بهره‌بردار و شيلات كماكان تمديد شد. اما اين علت، شايد اصلي‌ترين علت مرگ ماهي‌ها نبوده باشد، استمرار ورود فاضلاب خام شهرهاي واوان، اسلامشهر و بهارستان، همراه با كاهش نزولات و عدم ورود آب سالم سيلاب‌ها و رواناب‌ها باعث افزايش غلظت فاضلاب در واحد حجم مشخص آب باقيمانده مخزن و افزايش تراكم جلبك‌ها شد.
از سوي ديگر، بر اساس دستورالعمل ابلاغي سازمان شيلات ايران، ميزان رهاسازي ماهيان گرمابي در آبگيرها، سدها يا بندهاي خاكي بزرگ، بين 100 تا 1500 قطعه در هكتار است. وزن ماهي‌ها و ميزان اكسيژن محلول قابل دسترس، عواملي هستند كه باعث تلف شدن اين حجم ماهي شده است. حجم آب موجود در درياچه پشت بند خاكي، 50 هكتار بوده و ميزان رهاسازي ماهي در اين سطح بايد حداكثر حدود 50 هزار تا 75 هزار قطعه مي‌بود، اما ميزان رهاسازي توسط بهره‌بردار حدود 2 ميليون قطعه با وزن‌هاي مختلف بود كه بيش از 30 برابر ظرفيت استاندارد است.
نداشتن مجوز از وزارت نيرو از سوي بهره‌بردار در رابطه با تخصيص آب از رودخانه كن و كانال نواب، علت ديگر بررسي شده در اين پژوهش است. اما آنچه در حال حاضر براي اين سد رخ داده اين است كه سد فشافويه قابليت نگهداري و پرورش ماهي نداشته و حتي براي استفاده كشاورزي هم قابل ترديد است. همچنين توصيه مي‌شود كه جلوي ورود فاضلاب خام به منابع پذيرنده و كانال‌هاي آب سطحي گرفته شود و شركت آبفا هرچه سريع تر نسبت به ايجاد تصفيه‌خانه فاضلاب بهداشتي اقدام كند.
