شانزدهمین جشن خانه سینما به رغم برگزار نشدن مراسم اصلی و تنها معرفی برنده‌ها تا همین مرحله که نامزدها معرفی شده‌اند، شاکیان فراوانی داشته و بسیاری به عدم حضور فیلمشان در میان نامزدها انتقاد کرده‌اند و برخی از این نقدها نیز وارد بوده و به همین دلیل خانه سینما، راه‌اندازی آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی را مشابه اسکار در دستور کار قرار داده؛ اما این آکادمی چه ویژگی‌هایی دارد؟
به گزارش «تابناک»، جشن خانه سینما در شانزدهمین دور با چالش‌های فراوانی روبه‌رو بود و مهم‌ترین این چالش‌ها، حجم بالای فیلم‌هایی بود که باید قضاوت و در نهایت از میان ایشان برندگان اعلام می‌شدند. بیش از صد سینماگر در حکم نمایندگان منتخب صنوف سینمایی در دوره‌ای مشخص به دیدن فیلم‌ها نشستند و در نهایت گزینه‌هایی انتخاب شدند که نتوانست توقع بسیاری از سینماگران را برآورده کنند؛ هرچند چاره‌ای نبود و به هر حال از میان حجم بالای فیلم‌های چند سال اخیر، باید برخی آثار خط می‌خوردند.
با این حال، شاید نقد اساسی آنجا بود که این داوری‌ها جهت‌گیری خاصی نداشت و هم یک فیلم پرفروش و دارای ساختار متوسط و هم یک فیلم دارای ساختار و نه چندان موفق در گیشه در میان نامزدهای بخش‌های مختلف قرار داشتند. به همین دلیل رسیدن به درک مشخصی درباره فلسفه انتخاب‌های نمایندگان منتخب صنوف، اندکی عجیب بود و حتی بحث لابی پیش آمد که البته این لابی از هر سو پذیرفته نشد و حتی رایزنی با صنوف برای معرفی نمایندگانشان نیز رد شد.
این برای نخستین بار بود که نمایندگانی از صنوف برای داوری جشن خانه سینما برگزیده شدند و داوری‌ها در دو مرحله آکادمیک انجام شد.
در این میان نکته جالب حضور نامزدها میان اعضای هیأت داوران بود که طبیعتاً با توجه به داوری ۱۰۸ فیلم و حجم انبوه فیلم‌های سه سال اخیر ـ که جشن خانه سینما برگزار نشد ـ اساساً محال بود که از فیلم‌سازی شاهد اثری نباشیم و در واقع همه کارگردان‌های مطرح در میان این ۱۰۸ فیلم، اثر یا آثاری داشتند و با این اوصاف، تنها راه ممکن استفاده نکردن از سینماگران برای داوری بود!
در این شرایط با اعلام فرهاد توحیدی، رسماً مشخص شد، داوری جشن خانه سینما به سمت استفاده از شیوه داوری آکادمی اسکار پیش می‌رود و امسال پیش از خداحافظی هیأت مدیره کنونی و سپردن خانه سینما به دست گروه تازه، آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی راه‌اندازی خواهد شد تا جشن سال آینده از طریق آکادمی انجام و با انتخاب اعضای آکادمی عملی شود.
آن گونه که اعلام شده، از سال ۸۶ به بعد جریان پیوسته‌ای روی اساسنامه آکادمی کار می‌کرد و در سال ۸۷ با سفر هیأت رئیسه اسکار به تهران، بین هیأتی که اساسنامه آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی ایران را تدوین می‌کرد، جلسه‌ای تشکیل و اساسنامه اسکار ترجمه و از تجربیات سایر کشور‌ها استفاده و اساسنامه تدوین شد. در همین سال، تدوین اساسنامه به پایان رسید و در سال بعد به دلیل همزمانی جشن با حوادث پس از انتخابات، به شکل مسابقه برگزار نشد.
مطابق با این روش که پس از بازگشایی خانه سینما و پس از جشن شانزدهم اجرایی خواهد شد، سینماگرانی که به عضویت آکادمی در‌می‌آیند، دارای درجه‌هایی هستند. افرادی که درجه پیوسته دریافت می‌کنند، اعضای همیشگی آکادمی خواهند بود و پس از جشن، اساسنامه منتشر خواهد شد. با این شرایط احتمالاً بیشتر یا همه اعضای خانه سینما حق عضویت در آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی ایران را خواهند داشت و در عمل همه آن‌ها حق رأی خواهند داشت؛ اتفاقی که وضعیت را تغییر نخواهد داد.
نقد اساسی که توسط برخی سینماگران مطرح پیش کشیده می‌شود، این است که برخی اعضای صنوف که به رغم محترم بودن در درجه دوم اهمیت در پروژه‌های سینمایی هستند نه تنها رأیشان با مطرح‌ترین کارگردان‌های کشور یکسان محاسبه می‌شود، بلکه به دلیل تعداد بالای اعضای این صنوف، حتی میزان تأثیرگذاری این صنوف از صنف کارگردان‌ها نیز بیشتر می‌شود که از این اتفاقات عجیب بوده و طبیعتاً باید در آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی ایران نیز تدبیری برایش در نظر گرفت تا توازنی منطقی برای اعلام نظر درباره برگزیدگان وجود داشته باشد؛ هرچند ظاهراً در رأی‌گیری نهایی اسکار نیز چنین توازنی وجود ندارد و میان رأی اسکورسیزی و یک فیلمبردار عضو آکادمی تفاوتی نیست.
از این دست نگرانی‌ها می‌توان به سازوکار ورود اعضای جدید به آکادمی نیز اشاره کرد، زیرا هم‌اکنون سازوکارهای شفافی برای عضویت در خانه سینما نیز وجود ندارد و سیاست درهای بسته روز به روز پررنگ‌تر می‌شود و بنابراین اگر آکادمی مذکور فراگیری نداشته باشد و همچون آکادمی اسکار که بیش از پنج هزار عضو دارد، از چنین عقبه‌ای برخوردار نباشد، اعتبار این رویداد نیز به چالش کشیده خواهد شد و در این میان، آنچه بر این اعتبار خواهد افزود، دقت در رأی‌گیری نیز خواهد بود که احتمالاً همچنان چالش برانگیز است.
با همه این اما و اگر‌ها، شکل‌گیری جشنی که همه سینماگر در انتخاب برترین‌هایش نقش مستقیم داشته باشند، یک رخداد مبارک است که جای خالی‌اش حس می‌شد و جشن خانه سینما با سازوکارهایی که تاکنون داشته، نتوانسته بود این جای خالی را پر کند. هفدهمین جشن خانه سینما یا به عبارت دیگر، نخستین جشن آکادمی علوم و فنون هنرهای سینمایی ایران، نخستین آزمون طرحی است که چندین سال برای تدوینش زمان و انرژی صرف شده و نخستین مشارکت عمومی سینماگران ایران خواهد بود.
همش تقلید، همش تقلید کوروکورانه و ادا و اطوار. دریغ از یک جو ابتکار. خدا رحمت کند سراینده این ابیات را: