تابلوهای پیکاسو و آدلف هیتلر در انبار بنیاد مستضعفان چه می‌کنند؟

چند روزی است، گالری دفینه، میزبان نمایشگاه آثاری است که تاکنون در ایران به نمایش در نیامده‌اند؛ تابلوهایی که بنا به اعلام مسئولان برای نخستین بار از خزانه «رنگ و نقش» بنیاد مستضعفان بیرون آمده‌اند تا به نمایش عمومی درآیند. نکته جالب در این نمایشگاه این است که در میان همه تابلوهایی که برای اولین بار در ایران به نمایش درمی‌آید، دو تابلو از آدولف هیتلر هم حضور دارد که سال‌ها در انبار بنیاد مستضعفان بوده و حالا این فرصت را پیدا شده تا در معرض نمایش عمومی قرار بگیرد.

به گزارش «تابناک»، از سیزدهم مهر ماه، دوتابلوی نقاشی از آدلف هیتلر در کنار تابلوهایی از نقاشان برجسته ایرانی از جمله میرزا آقا امامی، مهدی تائب و هنرمندان غیرایرانی از جمله یرواند نهاپتیان، اوژن فلاندن در نمایشگاهی تحت عنوان «رنگ، بوم و معماری» به نمایش درخواهد آمد؛ اما بی‌شک گل سرسبد این نمایشگاه دوتابلوی نقاشی هیتلر، رهبر آلمان نازی است که پیش از آنکه به عنوان رهبر آلمان نازی در قامت یک جنگ‌افروز شناخته شود، نقاش گمنامی بوده که در وین به حرفه نقاشی مشغول بوده و به تازگی مجموعه‌ای از آثار آبرنگ او در آلمان در یک حراجی به فروش رسیده است. اما حالا دو تابلوی کمتر دیده شده او از گنجینه آثار بنیاد مستضعفان سر درآورده است.


گنجینه‌ای که گویا علاوه بر این تابلوها، آثار بزرگان دیگری چون پیکاسو را هم در خود جای داده است. همین مسأله موجب می‌شود تا نسبت به سرنوشت آثاری که علاوه بر این‌ها ممکن است در گنجینه بنیاد مستضعفان موجود باشد و شرایط نگهداری آن کمی کنجکاو شویم. از همین رو با ایرج اسکندری، از نقاشان ایرانی که در اوایل انقلاب ارزش هنری آثار مصادره شده توسط بنیاد مستضعفان را بررسی کرده به گفت‌وگو نشستیم.

ایرج اسکندری درباره آثار به نمایش گذاشته شده در گالری «دفینه» و تابلوهای هیتلر که در این مجموعه وجود دارند، گفت: قبل از انقلاب بنیاد مستضعفان مجموعه اموال مصادره‌ای را جمع آوری کرد که تابلوهای هیتلر هم جز آن آثار است.

او درباره ویژگی آثار هیتلر این‌ گونه توضیح می‌دهد: هیتلر، معمار بود و نقاشی می‌کرد، شیوه نقاشی او اغلب رئالیستی بود، چون معمار بود، بیشتر در آثارش به سمت به تصویر کشیدن ابنیه و طبیعت رفته و به خاطر خصلت‌های ناسیونالیستی که داشت، تفکر سنتی او طبیعت گرایی را در تابلوهایش نمود داده است.


اسکندری درباره اینکه آثار هیتلر از چه کسی مصادره شده‌اند، گفت: اطلاع دقیقی از اینکه تابلوهای هیتلر از چه کسی مصادره شده، ندارم. اما اوایل انقلاب، من و بهمن بروجنی برای کارشناسی این آثار رفتیم، آثاری که ارزش هنری داشت، کنار گذاشتیم و گفتیم که این آثار ارزشمند و متعلق به موزه است و باید حفظ شوند، آثار متعلق به افرادی بودند که اوایل انقلاب از ایران رفته و در نتیجه اموالشان مصادره شده بود.

ایرج اسکندری ادامه داد: مجموعه آثاری که بنیاد مستضعفان در اختیار دارد، متعلق به هنرمندان مشهوری است که در میان آنها آثار پیکاسو هم به چشم می‌آید، تعداد بسیاری از هنرمندان امپرسیونیست هم در این مجموعه وجود داشت که بسیاری از آنها در فروش‌های اوایل انقلاب دست به دست چرخید و از کشور خارج شد و بخشی از این آثار هنوز باقی مانده است. در میان این مجموعه، تعداد زیادی از آثار هنرمندان معاصر هم وجود دارد.

اسکندری افزود: از اینکه این آثار در بنیاد مستضعفان شرایط مطلوبی برای نگهداری دارند، اطلاعات دقیقی ندارم، تنها یکبار موزه «دفینه» را دیده‌ام که مجموعه ای از سکه و اشیای عتیقه در آن بود؛ اما قاعدتا چون نام موزه بر این مکان است، باید شرایط نگهداری آثار را هم رعایت کنند.

او درباره فروش آثار هنری توسط بنیاد مستضعفان در اوایل انقلاب گفت: بنیاد مستضعفان در سال های اول انقلاب، یکسری از آثار مصادره شده را در نمایشگاه بین المللی به فروش گذاشت که آثار با قیمت بسیار پایینی به فروش رسیدند.

ایرج اسکندری ادامه داد: از ساختمانی در اوایل انقلاب بازدید کردم که متعلق به بنیاد مستضعفان بود. آنجا تعداد زیادی از آثار هنرمندان ایرانی که مشهور هم هستند، دیدم که در شرایط نامطلوب و بسیار نامرتب کنار دیوار روی زمین چیده شده بود. در میان تابلوها، حتی قاب خالی هم به چشم می‌آمد که برای فروش گذاشته بودند، این نشان دهنده آن بود که تابلوها از داخل قاب خارج شده و به هر طریقی یا از ایران خارج شده یا به فروش رفته بود. به یاد دارم در میان آن مجموعه، آثاری از حسین زنده‌رودی، ابوالقاسم سعیدی و سهراب سپهری هم بود که با قیمت حدود 1000 و حتی 500 تومان هم به فروش می‌رسیدند، آثار زنده‌رودی را با قیمت 200 تومان می‌فروختند.

اسکندری با اشاره به مصادره شدن اموال ارزشمندی در اوایل انقلاب گفت: به یاد دارم در ساختمانی که در حال حاضر متعلق به بنیاد شهید است و یک موزه ای درست کرده اند به نام موزه شهدا، روبه روی سفارت آمریکا، من به همراه بهمن بروجنی برای کارشناسی آثار رفته بودم، آنجا هم مجسمه‌های برنزی و فرش‌های دستباف بسیاری دیدم که متعلق به وابستگان به رژیم سابق بود، هم در بین این آثار تابلوهای فراوانی وجود داشت که بسیار ارزشمند بودند. ما تابلوها را کنار گذاشتیم و گفتیم که این تابلوها ارزشمند است و باید آنها را به موزه هنرهای معاصر واگذار کنید.

او ادامه داد: من به کمال حاج‌سید‌جوادی که در آن زمان معاون امور هنری بود، گفتم؛ ما در ساختمان مورد نظر آثار را کارشناسی کرده‌ایم که باید به موزه هنرهای معاصر منتقل شوند، چون در هر صورت این آثار متعلق به دولت است. بعد از آن دیگر نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که جزو اموال بنیاد مستضعفان شد.

ایرج اسکندری از تعجیل بنیاد مستضعفان برای فروش آثار هنری گفت: ساختمان دیگری که من به آنجا برای شناسایی تابلوها رفتم، ساختمانی در خیابان ولیعصر، تقاطع مطهری بود که بعدها به ساختمان ارشاد استان تهران تبدیل شد؛ در آنجا تابلوها و مجسمه‌های بسیاری بود که بنیاد به فروش گذاشته بود.

ایرج اسکندری در پایان یادآور شد: من در آن زمان به آقای حاج‌سید‌جوادی گفتم که همه این آثار باید در اختیار موزه هنرهای معاصر قرار گیرد اما بنیاد مستضعفان نمی‌پذیرفت و می‌گفت، این آثار متعلق به بنیاد است و ما می خواهیم آثار را بفروشیم و برای مستضعفان خرج کنیم.