آلودگی هوا مرگ آور است یا خیر؟ اصلا مضر است یا نه؟ اگر مضر باشد، مسئولیت زیان ناشی از آن برای شهروندان بر عهده کیست؟ پاسخ مسئولان به این پرسش، بسیار جالب توجه است.
به گزارش «تابناک»، دو سه هفته پیش، در روزهای آلوده تهران که مسئولان تصمیم به تعطیلی مدارس و اعمال برخی محدودیت‌ها، از جمله محدودیت تردد برای مالکان وسایل نقلیه می‌گرفتند و اوضاع خوب نبود، یکی دیگر از مسئولان، یادداشتی جالب توجه در صفحه‌اش در دنیای مجازی منتشر کرد. فردی که هرچند در سمت وزیر بهداشت، مسئولیت‌های زیادی در این خصوص متوجه نهاد متبوعش است ولی ترجیح می‌دهد در نقش یک شهروند قرار گرفته و گلایه کند. بخشی از متن یادداشت اینستاگرامی قاضی‌زاده هاشمی را بخوانید:
یک: گلایه‌های یک شهروند مسئول! این عکس را یکی از همکارانم در ساعت‌های اولیه صبح امروز پنجشنبه از تپه‌های شهرک قائم واقع در شمال شرق تهران گرفته است. دیشب در تهران کمی باران بارید و در نقاط شمالی برف. هوا بهتر شد. اما فقط گذشت چند ساعت کافی بود تا باز لحافی از دود، روی شهر سرما زده‌مان را بپوشاند. گویا دیگر باران و برف هم زورش به ما نمی‌رسد. وقتی ما، تاکید می‌کنم ما، برنامه‌ای جامع و اساسی برای پاک کردن شهر از آلودگی‌هایی که به دست خودمان ایجاد می‌کنیم، نداریم، از طبیعت چه انتظاری داریم؟!
تا وقتی یک مدیریت جامع و متمرکز و تصمیم گیر، با در اختیار داشتن تمام ابزارهای لازم برای مبارزه با آلودگی هوا تثبیت نشود؛ تا وقتی آلودگی هوا را هم دستاویز رقابت‌های سیاسی می‌کنیم؛ و تا وقتی اعتماد و مشارکت مردم را پایه و اساس برنامه مبارزه با آلودگی هوا قرار ندهیم، اوضاع همین است. اما مشکل اصلی، به گمان من، عادت مسئولان به انداختن توپ در زمین دیگران است. نوعی آلودگی در رفتار جمعی و مدیریتی ما آنهم که نیازمند درمان فوری است.
دو: مرگ یک کارگردان بر اثر آلودگی هوادر پی مرگ فریبرز صالح، کارگردان فیلم ماندگار «سفیر»، فرزند این کارگردان فقید گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری ها داشت که مورد توجه بسیاری قرار گرفت. گفت‌وگویی که از آن برداشت می‌شد، درگذشت این کارگردان بر اثر آلودگی هوا بوده است؛ موضوعی که بارها و بارها درباره آن سخن گفته شده اما کمتر پیش آمده که از ارتباط مستقیم آن با کوچ ابدی فردی سخن بگویند.
آیدین صالح در این باره گفت: «پدرم که سال‌ها ساکن شهری در شمال کشور بود، در مراجعت به تهران به دلیل هوای بد دچار مشکل تنفسی شد و صبح امروز در بیمارستان درگذشت»؛ سخنانی که اگر بدانیم کارگردان مرحوم سال های سال ترجیح داده بود دور از هیاهوی پایتخت در شمال کشور زندگی کند و در آخرین گفت‌وگویش، از آماده بودن فیلمنامه‌ای درباره یکی از یاران امام حسین (ع) خبر داده و پیرو فراهم شدن شرایط تولیدش، راهی تهران شده و به رحمت خدا برود، تأمل برانگیز می‌شود.
سه: پای «معاونت در قتل» در میان استاین موضوع تا چه اندازه حقیقت دارد؟ پاسخ به این پرسش هم ساده است و هم سخت. ساده است چون همه می‌دانیم ذره ذره آلودگی هایی که نفس می‌کشیم و در ریه هایمان فرو می‌بریم، تبدیل به هزار و یک درد بی درمان می‌شوند. اثبات آن هم راحت است. کافی است به موج شیوع بیماری های مختلف در جامعه دقت کنیم و این مهم را مدنظر قرار دهیم که مرگ و میر در شهرهای آلوده بیشتر است. بماند که مرگ و میر تنها بخشی از ماجراست و بیماری های ناشی از آلودگی هوا را هم به آن می‌توان افزود.
با این حساب، حتما با سخنان سال ٩٢ حیدرزاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران موافق خواهیم بود که در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران به مناسبت هوای پاک، موضوع آلودگی هوا را به مسائل حقوقی پیوند داده و گفته بود: «اگر مرگ بر اثر آلودگی هوا را بر اساس ادله فقهی و حقوقی بتوانیم نوعی قتل به حساب بیاوریم، کسانی که آلوده‌کننده هستند و به تکالیف دستگاهی خود عمل نمی‌کنند، جرمشان معاونت در قتل محسوب می‌شود؛ بنابراین این مسأله برخورد جدی حقوقی و فقهی را می‌طلبد».
مرحوم فریبرز صالح
احتمالا برایتان جالب خواهد بود که ببینید موضع گیری واقعی وزیر بهداشت در خصوص آلودگی هوا با موضع گیری اینستاگرامی وی تفاوت آشکاری دارد. آنقدر که آقای وزیر ترجیح می‌دهد رل شهروند مسئول را در دنیای مجازی ایفا کرده و در دنیای واقعی، وزیری باشد که در همان یادداشت به نوعی مورد خطاب قرار گرفته بود؛ وزیری از جنس مسئولانی که توپ را به زمین دیگران می‌اندازند!
دکتر سیدحسن قاضی زاده هاشمی در حاشیه مراسم کمپین شهروند سالم، در پاسخ به برخی اظهارنظرها مبنی بر افزایش مرگ و میر به دلیل آلودگی هوا، گفت: «اخبار مربوط به افزایش مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا را دیدم. گزارش هایی که در این زمینه ارائه شده و ادعاهایی که می‌شود زیاد قابل استناد نیستند. من از مسئول سازمان بهداشت زهرا در این زمینه پرسیدم، آیا تعداد مرگ‌ها افزایش داشته است که گفتند تعداد مرگ‌ها در طول سال ثابت است و از دی ماه به بعد افزایش می‌یابد. مسئول سازمان بهشت زهرا می‌گفتند مثلا ما روزانه بین 140 تا 150 فوتی داریم که در این فصل به 200 نفر افزایش می‌یابد، اما آمارها نسبت به سال گذشته تفاوتی نکرده‌اند؛ بنابراین، این یعنی ما باید نگران آلودگی هوا باشیم و برای بهبود آن تلاش کنیم.»
پنج: قابل توجه دستگاه قضااکنون بشنوید از دستور ورود فوری دستگاه قضا به ماجرای آلودگی هوا: رئیس سازمان بازرسی کل کشور دستور بررسی فوری عملکرد دستگاه‌ها در کاهش آلودگی هوا را صادر کرد. وظیفه سازمان بازرسی که از سازمان‌های زیر نظر قوه قضائیه است، نظارت بر حسن جریان امور و اجرای صحیح قوانین در دستگاه‌های اداری و در اجرای اصل ١٧٤ قانون اساسی است. این به معنای ورود فوریتی قوه قضائیه به ماجرای آلودگی هوا و رسیدگی به عملکرد دستگاه‌های مسئول در این زمینه است.
ناصر سراج، رئیس سازمان بازرسی کل کشور در دستور خود برای بررسی فوری عملکرد دستگاه‌ها در کاهش آلودگی هوا در حکمی که خطاب به دکتر نادر شکربیگی، معاون نظارت و بازرسی امور تولیدی سازمان بازرسی کل کشور داده است، به وی مأموریت داد تا به صورت فوق‌العاده عملکرد کل دستگاه‌های اجرایی و ارگان‌های ذی‌ربط را با هدف انجام وظایف مقرر قانونی در مورد کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها بررسی و نتیجه را به صورت مستند گزارش کند.
رویکردی که امید داریم پی گرفته شده و ادامه داشته باشد تا مشخص شود که آیا آلودگی هوا موجب افزایش مرگ و میر می‌شود یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، آیا در این خصوص قصوری متوجه مسئولان هست یا خیر؟ و ده ها پرسش مشابه دیگر.
