محمدرضا عارف، سرلیست جریان اصلاحات در پایتخت در بیانیه خود پس از پایان انتخابات در دور نخست اعلام کرد: «ضمن آرزوی توفیق برای تمامی منتخبین مردم در مجلس شورای اسلامی از درگاه ایزد متعال، از ایشان تقاضا دارم، رفتار در چارچوب قانون و اخلاق، گفتار بر مدار صداقت و تصمیم بر مبنای عقلانیت را سرلوحه تمام تصمیمات و اقدامات خود قرار دهند».
احمد توکلی نیز با تشکر از شهروندان تهرانی حاضر در انتخابات اعلام کرد: «خود و تمام منتخبان محترم را به اخلاق، گفتوگو، تفاهم و وحدت دعوت میکنم.» این بیانیهها منجر به این سؤال میشود که آیا باید این همنوایی سیاسی میان جریان راست و چپ را به فال نیک گرفت؟
به گزارش «تابناک» طی شبانه روز گذشته، به رسم مألوف در بافت سیاسی کشور، اظهارنظرهای سیاسی پیرامون انتخابات تشدید شده و تشکر از مشارکت بالای ملت ایران در رأس ایدههای سخنرانان و تحلیلگران سیاسی بوده است؛ اما چیزی که در این میان نگاهها را به خود جلب میکند این است که دومین مؤلفه در اکثر این بیانیهها، سخنرانیها و اظهار نظرهای «رعایت اخلاق» است؛ که البته تعابیر مختلفی نیز برای آن به کار رفته است.
در این میان افراد بسیاری از ادبیات اخلاق گرایانه پس از انتخابات دم زدهاند. زهره الهیان که در لیست اصولگرایان قرار داشته و به مجلس نرسیده تا نعمتی که با رأی مردم به مجلس دهم خواهد رفت، به عنوان نامزدهای موفق و ناموفق انتخابات هفتم اسفند ۱۳۹۴ از ادبیات مشترکی بهره جستند. از سوی دیگر، جریانات سیاسی نیز چنین واکنشی از خود نشان دادند. سخنگوی جبهه پیروان خط امام (ره) و رهبری در کنار حسن رسولی، که عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان است، هر دو نگاهی مشابه به فضای پسا انتخاباتی داشته و بر تعامل و همکاری اخلاقی تأکید کردهاند؛ اما در این میان برخی با دیده تردید به این ماجرا مینگرند.
آیا کاسهای زیر نیم کاسه است؟! اگر بخواهیم با عینک بدبینها به رفتار سیاسیون نگاه کنیم، شاید بگوییم، اصولگرایان که توفیقی در تهران نداشته و چهرههای برجسته و شناخته شده آنها ـ که از این شهر راهی به مجلس نیافتهاند ـ از تجربه شرایط اصلاح طلبان در مجالس دهه ۷۰ واهمه دارند. به بیان دیگر، شاید این اخلاق مداری آنها ریشه در این داشته باشد که نمیخواهند کامل از عرصه سیاسی کشور خارج شوند؛ بنابراین، از در دوستی و همکاری وارد شدهاند. به بیان دیگر، بدبینها معتقدند که اصولگرایان با دعوت سیاسیون جناح پیروز به اخلاق مداری در راستای خدمتگزاری به مردم، عملا میخواهند آنها را از تسویه حساب سیاسی منصرف کنند.
با همین بدبینی میتوانیم بگوییم: اما در سوی دیگر معادله شاید عجیب به نظر برسد که اصلاح طلبان دنبال بازی سیاسی از دعوت به اخلاق باشند. اما یک سناریو پنهان را میتوان در این راستا شناسایی کرد. مجلس نهم که در اختیار اکثریت مطلق اصولگرایان است، هنوز فرصت دارد تا دولت روحانی را تحت فشار قرار دهد. لایحه بودجه سال ۹۵، لایحه برنامه توسعه و استیضاح یا سوال از وزرای مختلف خصوصا وزرای اقتصاد و نفت را میتوان از ابزارهایی دانست که مجلس اصولگرا به دولت روحانی فشار بیاورد.
و بدبینانه میتوانیم نتیجه بگیریم که جریان اعتدالگرا و اصلاح طلب که میخواهند هیچ هزینهای برای تنش زدایی با دولت نپردازند، نمیخواهند در سه ماه باقی مانده تا آغاز مجلس دهم، هیچ اختلافی میان قوه مجریه و مقننه ایجاد شود. لذا اصلاح طلبان با شیطنت خود در تلاشند با دراز کردن دست دوستی و همگرایی اخلاق مدارانه در راستای خدمت، از کارشکنی اصولگرایان بکاهند.
اما این همه بدبینانه نگاه کردن به سیاست باعث میشود که نتایج بسیار اشتباهی بگیریم.
بیایید خوشبین باشیم
اصلاح طلبان از همان آغاز با شعار رعایت اخلاق و قانون وارد گفتمان سیاسی کشور شدند. تأکید محمدرضا عارف بر مشارکت و اشارههای متعدد امثال کواکبیان و تاجیک به عدم قهر با صندوقهای رأی از ماهها پیش، همگی بیانگر این واقعیت است که اصلاح طلبان به مشارکت فعال در سیاست ایمان داشته و میخواهند شیرینی این پیروزی را با تمام کشور تقسیم کنند. از این طریق آنها میتوانند جایگاه اجتماعی خود را تقویت کرده و در نتیجه جامعه را برای بهره برداری از فرصتهای پسابرجام آماده کنند.
اصولگرایان نیز تمکین به قانون را، آن هم پس از یک شکست سنگین، یک فرصت میپندارند. این رفتار صبورانه آنها عملا به یک کلاس درس اخلاق مبدل شده است. حدادعادل بسیار آرام به طنزهای متعدد علیه خود پاسخ داده و سید کمال الدین سجادی، سخنگوی جبهه پیروان خط امام (ره) و رهبری پذیرفتن نتایج انتخابات و عملکرد نهادهای نظارتی را از ویژگیهای برجسته رعایت اخلاق انتخاباتی دانست و میگوید: جریانهای سیاسی باید از ایجاد چالش یا تهمت و اتهامزنی به یکدیگر پرهیز کرده و شرایط را برای حفظ کارآمدی مجلس و فراهم شدن زمینههای پیشرفت کشور فراهم کنند.
با این تفاسیر، بدیهی است که اصولگرایان الگوی تمکین در مقابل نتایج انتخابات را به زیبایی ارائه میدهند تا نه تنها اعتماد به نظام سیاسی و صداقت آن در انتخاباتها احیا شود، بلکه بتوان با این معیار واکنشهای پیشین یا آتی به انتخابات را ارزیابی کرد. اصلاح طلبان نیز ترجیح میدهند با سکوت و عدم جنجال خبری اعتماد مردم را از دست ندهند. هیچ تردیدی نیست که فشارهای اقتصادی بر مردم همچنان تداوم داشته و مردم انتطار دارند تا دولت و مجلس به دور از رقابت سیاسی، به دنبال رفع مشکلات مردم باشند. بر پایه همین درک مشترک از شرایط معیشتی مردم است که اصولگرایان و اصلاح طلبان میخواهند در عمل و فارغ از سیاست زدگی رقابت انتخابات را فراموش کنند و وارد یک رقابت سازنده شوند؛ رقابتی عملی و اخلاقی برای تصمیمات صحیح و انجام وظایفشان برای ارتقای سطح رفاه شهروندان. لذا اگر در این انتخابات اصولگرایان به زعم دکتر محسن رضایی به دلیل کارنامه ضعیف ده ساله اخیر نتوانستند از مزیت ائتلاف بزرگ و فراگیر خود استفاده کنند، میخواهند تا با نمرات قابل قبولی که طی ماههای آتی میگیرند خود را برای آینده احیا کنند.