جان دادن تالابي كه جان مردم خوزستان به حيات آن گره خورده است!

تالاب هورالعظيم تنها تالاب باقي مانده از تالاب هاي بين النهرين است كه جدا از زيستگاه جمع كثيري از پرندگان مهاجر و گياهان نادر بودن، نقش مهمي در تنظيم دما و غلظت ذرات معلق در هوا بازي مي كند. اين تالاب در دهه هاي اخير و تحت تأثير كنش هاي انساني رو به نابودي نهاد و اكنون نيز به رغم تلاش مسئولين به دليل مديريت ناصحيح و عدم هماهنگي دستگاه ها اسير مشكلات فراواني شد.

به گزارش «تابناك» پس از ادعاي مسئولان ارشد سازمان حفاظت محيط زيست در احياي 62 درصدي تالاب هور العظيم و تلاش هاي صورت گرفته در راستاي ارائه تصويري اميدوار كننده از تالاب مذكور موج جديدي از انتقادها متوجه سازمان حفاظت زيست شد؛ انتقادهايي كه گويندگان آن مدعي هستند، اگرچه تالاب مذكور از خشكي شديد نجات يافته و رگه هايي از حيات در آن ديده مي شود، اما مجموعه اقدامات صورت گرفته نه تنها نتوانسته به اهداف مطلوب دست يابد، بلكه خسارت هاي ديگري را نيز متوجه اين زيستگاه كرده است.

در باره علل ايجاد بحران در زيستگاه هورالعظيم، پايگاه اطلاع رساني سازمان حفاظت محيط زيست بدون توجه به همه سال هايي كه كنش هاي انساني بر حيات تالاب اثر مخرب داشته است و تنها با تأكيد بر يك اقدام و يك سال مشخص، نوشت: از سال ۱۳۸۹ وزارت نفت به منظور انجام فعالیت های حفاری و بهره برداری، با مسدود کردن دریچه های خروجی از مخزن شماره ۲ به شماره ۳ و نیز انحراف زه آب های کشاورزی وارد شده به حوضچه شماره ۴، عملاً حوضچه ها یا مخازن ۳، ۴ و ۵ تالاب را به طور کامل خشک کرد كه این اقدام علاوه بر صدمات جبران ناپذیر به اکوسیستم تالاب، کانون های ریزگرد را هم فعال کرد.

اين پايگاه اطلاع رساني در مورد عملكرد دولت يازدهم، براي احياي تالاب نيز اضافه كرد: از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ علاوه بر طرح دعوی قضایی علیه مجریان میادین غرب کارون (میدان های واقع در تالاب هورالعظیم)، جلسات متعددی با حضور مقامات ارشد وزارت نفت برای بازگشایی دریچه های مخزن شماره ۲ به شماره ۳ برگزار شد و به این ترتیب آبگیری حوضچه شماره ۳ در اوایل دی ماه ۱۳۹۳ آغاز شد.

از سوی دیگر با هماهنگی و همکاری و جلسات متعدد با سازمان آب و برق خوزستان تامین حقابه تالاب نیز پیگیری شد که در نتیجه بنا به اعلام آن سازمان ورود یک میلیارد متر مکعب در سال آبی ۹۴- ۹۳ و ۸/۱میلیارد متر مکعب در سال آبی ۹۵–۹۴ و ۲۱۵میلیون متر مکعب از اول مهرماه تا ۱۵ آبان ماه ۹۵ از طریق رودخانه کرخه به حوضچه های ۱ و۲ و۳ و بخشی از طریق زه آب های کشاورزی به حوضچه های ۴ و۵ وارد شد.

مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست با تأكيد بر اينكه اكنون مخازن ۱ و ۲ كه دارای حداقل آب و شرایط ماندابی و بودند و مخازن ۳، ۴ و ۵ كه کاملاً خشک شده بودند شرايط متفاوتي دارند، ادعا مي كنند، در پي مجموعه اقدامات آنها تالاب هورالعظیم جان تازه ای گرفته است و علاوه بر آبگیری ۱۰۰ درصدی مخازن ۱ و۲ که تا پیش از این به مانداب تبدیل شده بود، حداقل ۲۵هزار هکتار از مخازن ۳، ۴ و۵ نیز آبگیری شد.

ادعاي مسئولان سازمان حفاظت محيط زيست در رابطه با احياي تالاب هور العظيم در حالي مطرح است كه از آن سو منتقدان وضعيت كنوني تالاب مدعي هستند، از زمانیکه تالاب به خاطر آبگیری کرخه شروع به پس روی کرد، مسئولان به جای اینکه برنامه‌ای برای سد کرخه تعيين و سالانه یک حق‌آبه حداقلی را رهاسازی کنند، از زه‌آب‌های نیشکر استفاده کردند و داخل تالاب ريختند.

این زه‌آب نیشکر آنقدر هدایت الکترونیکی و شوری بالایی دارد که هیچ گونه آبزی و هیچ جلبک و گیاه آب شیرین و شوری نمی‌تواند در این آب زنده بماند. به عبارتي یک آب کاملاً آلوده است و به درد هیچ نوع فعالیتی نمی‌خورد.

در اين باره ناصر عبیات، يكي از فعالين محيط زيست استان خوزستان در رابطه اظهارات مسئولان ارشد سازمان حفاظت محيط زيست در احياي تالاب، به «تسنيم» گفت: سرریز شدن معجون کشنده‌ای متشکل از پساب مملو از نمک، املاح، کودهای شیمیایی، آلودگی‌های کشاورزی، فاضلاب و همچنین آلودگی‌های نفتی که به این تالاب نیمه جان ریخته می‌شود، قطعاً فاجعه‌ای به مراتب ناگوارتر از خشک شدن تالاب را برای این منطقه به همراه خواهد آورد.

به عبارت ديگر منتقدان معتقدند، مسئولان با تخلیه زه‌آب‌های نیشکر که انواع و اقسام آلودگی‌ها را دارد، به نام احياي تالاب، آن را به سمت نابودی سوق دادند و تالاب را به گودالی تبدیل كردند که از زه‌آب نیشکر پر شد اكنون هیچ گونه گياه يا حيواني نمی‌تواند در آنجا زندگي كند.

 

به نظر مي رسد اگرچه عمليات احياي تالاب هورالعظيم در دو سال اخير به خوبي پي گرفته شد و حجم منابع آبي اين تالاب افزايش يافت، به گونه اي كه مسئولان سازمان محيط زيست به استناد عكس هاي هوايي به آن افتخار مي كنند، اما آنچه در عمل رخ داده نه تنها شايسته افتخار نيست بلكه نياز به بررسي كارشناسانه و پاسخ روشن مسئولان دارد.

 تالابي كه در دهه هاي گذشته و بر اثر حقابه هاي طبيعي چندين هزار كيلومتر وسعت داشته است، اكنون در حد چند هزار متر آنهم با پساب هاي آلوده صنعتي و كشاورزي به حيات خود ادامه مي دهد؛ حياتي كه به دليل عدم امكان زندگي پرندگان و رشد گياه با مرگ تفاوت چنداني ندارد و افتخار به اينچنين احيايي جاي تعجب دارد.

البته نكته مغفول مانده ديگر اينكه در احياي تالاب كه نياز است در رأس برنامه هاي مسئولان قرار گيرد آن است كه برخورد با خسارت هاي زيست محيطي خشك شدن تالاب هورالعظيم از توان يك سازمان به تنهايي خارج است و در اين ميان از نقش سازنده ساير دستگاه ها و عموم مردم نبايد غافل شد.

به عبارتي بايد گفت، مادامي كه كشت بي برنامه و افسار گسيخته نيشكر، قانون گريزي زيست محيطي شركت هاي نفتي و ساير صنايع منطقه وجود دارد و از سوي ديگر وزارت نيرو نيز از پرداخت حقابه هاي قانوني تالاب سر باز مي زند، صحبت از احياي سالم تالاب هور العظيم شعاري بيش نيست و بايد منتظر افزايش خسارت ها ماند.