اقتصاد دانش بنیان به عنوان یکی از مهمترین بندهای اقتصاد مقاومتی نقش مهمی در خروج جامعه از رکود دارد ، از این رو انتظار می رود دولت دوازدهم در برنامه ششم توسعه، نگاه ویژه ای به این حوزه داشته باشد .
به گزارش ایرنا، اهمیت شرکت های دانش بنیان در ایران و نقش آنها در پیشرفت و تعالی حوزه های مختلف باعث شد تا مقام معظم رهبری در ابلاغیه سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی توجه ویژه ای به آن داشته باشد.
در بند دوم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی از پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور ساماندهی نظام ملی نوآور، دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه و... به عنوان مهمترین مولفه های اقتصاد مقاومتی یاد شده است.
پیش از ابلاغیه کلی سیاست های اقتصاد مقاومتی در سال 1389، دولت دهم قانونی را با سهم شرکت های دانش بنیان از بودجه کشور تصویب کرد اما به رغم این قانون، سهم شرکت های دانش بنیان از اقتصاد کشور ناچیز ماند.
دولت دوازدهم برای تحقق این موضوع چالش هایی پیش رو دارد؛ که می توان به بخشی از آنها اشاره کرد:
1- براساس آمار اعلام شده از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ایران در حوزه اقتصاد دانش بنیان و نوآور در سال 2016 رتبه 78 را داشت که نسبت به آمار پیش آن در سال 2014 ارتقای 42 پله ای را تجربه کرده است. رتبه ایران در سال 2014 ،120 بود.
رشد چشمگیر جایگاه ایران در اقتصاد دانش بنیان در دولت یازدهم هر چند گام مهمی در زمینه نهادینه کردن این شیوه از اقتصاد به حساب می آید اما ایران تا رسیدن به جایگاه واقعی در این حوزه فاصله زیادی دارد. از این رو پیش بینی می شود، یکی از جهتگیریهای مهم دولت دوازدهم برای بازسازی اقتصاد کشور و تبدیل ایده به علم؛ توجه ویژه به سه سهم اقتصاد دانش بنیان از بودجه کشور باشد.
2- بنابر دیدگاه برخی کارشناسان، کشورهای متکی به اقتصاد مبتنی بر نفت و منابع زیرزمینی ، پایداری لازم را ندارند، اما کشورهایی که اصل را بر تولید علم قرار می دهند نسبت به دیگر کشورها پیشرفته تر هستند. برپایه این تقسیم بندی، اقتصاد ایران هر چند که بر پایه خام فروشی و مواد معدنی بنا نهاده شده است ، اما ظرفیت های بالای علمی و نخبگان کشور می تواند زمینه را برای توسعه دانش بنیان فراهم کنند.
اگر در دولت دوازدهم راهبرد تولید علم بر استخراج مواد معدنی چیره گی یابد، می توان امیدوار بود که توسعه پایدار در ایران بر مبنای تولید علم در دستور کار قرار گرفته است ؛ توسعه ای که می تواند سهم نسل های مختلف را از عوامل گوناگون پیشرفت مورد توجه قرار دهد.
3- نخستین لازمه تحقق و گسترش اقتصاد دانش بنیان، شکل‌گیری جامعه با مولفه های دانش بنیانی است. فرهنگ‌سازی در این زمینه نقش مهمی در شکل‌گیری اقتصاد دانش‌بنیان و زیر‌ساخت‌های قانونی و حمایتی دارد. برای تحقق این امر، ساختار حقوقی قدرتمند که «کارآفرین»، «سرمایه‌گذار» و «ایده» را حمایت کند، ضروری به نظر می رسد؛ بر اساس این نظام حقوقی هرفرد نقش خود رامی داند و با اطمینان خاطر کار می‌کند.
4- اقتصاد دانش بنیان در ایران هر چند که روندی صعودی داشته است اما چالش های فراوانی برای نهادینه شدن آن وجود دارد. انتظار می رود دولت دوازدهم مسیر نهادینه کردن این شیوه از تولید علم را هموار کند. یکی از مهمترین کارهایی که دولت دوازدهم می تواند در راستای گسترش شرکت های دانش بنیان در دستور کار قرار دهد، حمایت مادی و معنوی است. هرچند تاکنون شعارهایی در زمینه توسعه اقتصاد دانش بنیان مطرح شده، اما این شعارها تا تحقق کامل فاصله دارند. این امید وجود دارد که دولت دوازدهم برای نهادینه سازی اقتصاد دانش بنیان کارهایی را از جمله؛ راه‌اندازی صندوق نوآوری و شکوفایی، ارائه تسهیلات به شرکت های دانش بنیان به‌صورت ویژه دنبال کند و برای حمایت از آنها معافیت‌های مالیاتی و گمرکی تعریف کند.
5- تسهیل در پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور نه تنها به تولید علم و مهارت آموزی ختم نمی شود بلکه سیلی از بیکاران مدرک به دست را روانه جامعه می کند. این شیوه از پذیرش دانشجو و نحوه علم آموزی دانشجویان، تاکید نظام آموزش عالی بر نظریه و آموزش‌هایی کلاسیک را نشان می دهد که با عرصه کار و کارآفرینی تناسب ندارد. با توجه به این پیش بینی می شود که دولت در این زمینه راهکارهایی برای ارتباط هر چه بیشتر صنعت و دانشگاه ارائه کند.
6- یکی از مهمترین توصیه های مقام معظم رهبری به دولت دوازدهم در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوریِ دکتر «حسن روحانی»، تعامل سازنده با دنیا است به یقین چنین تعاملی تنها در حوزه سیاسی مد نظر نیست. تعامل سازنده می تواند در خدمت تحول و اثر بخشی اقتصاد باشد.
از مهمترین مشکلاتی که پیش روی اقتصاد دانش بنیان قرار دارد، صادرات محصول این شرکت ها است؛ عدم‌دسترسی به بازارهای جهانی و نبود بازار مناسب داخلی برای محصولات شرکت های دانش بنیان، در کنار نبود دانش کافی در علم و تجارت و بازاریابی در بین این شرکت‌ها، از جمله چالش‌هایی است که کمابیش در برابر رشد و توسعه‌ی شرکت های دانش بنیان قرار دارد.
اگر تعامل سازنده با دنیا در دولت دوازدهم به بهترین شکل ممکن آن شکل گیرد می توان امیدوار بود، با عبور از برخی تحریم ها، زمینه برای فروش محصولات شرکت های دانش بنیان در سطح جهانی فراهم شود.
