نذر و نذری دادن یکی از مراسم‌های مذهبی است که در تمام ادیان الهی به آن اشاره شده و مردم جهان با آن آشنایی دارند. توسل جستن برای رفع بلا، دفع مصیبت و جلب منفعت در میان همه اقوام است و هر کسی می‌کوشید تا فضل و رحمت و محبت الهی را به شکلی به سوی خود جلب کند. دین اسلام، مسیحیت، یهود ، زدتشت و... همگی به فلسفه نذر و نذری دادن اشاره‌ای داشته‌اند. در جامعه ما نیز افراد برای به دست آوردن حاجات خود نیت نذرهای مختلفی را می‌کنند.
به گزارش ایسنا، در ایام ماه محرم و صفر و در کل در اعیاد و عزادرای‌هایی که در کشور وجود دارد افراد در صدد هستند به اشکال مختلف ارادت خود را با خاندان اهل بیت عصمت وطهارت (ع) نشان بدهند که یکی از این راه‌ها نذر کردن و نذری دادن است.
یکی از اصطلاحات قرآنی "نذر" است و طبق مفاهیم قرآنی مردم برای دست‌یابی به اهداف گوناگونی نذر می‌کنند و انگیزه‌های زیادی، افراد را به این عمل می‌کشاند. با نگاهی به مفاهیم قرآنی متوجه می‌شویم که نذری دارای پیشینه تاریخی است و در میان اقوام پیش از اسلام نیز رواج داشته است.
از آیه ۲۶ سوره مریم می‌توان فهمید که در گذشته نیز افراد برای رهایی و فرار از تنگناهای اجتماعی از نذر بهره می‌گرفتند. همچنین از آیه ۷ سوره انسان این معنا به دست می‌آید که اشخاص برای شفای بیماران و درمان آنان به نذر متوسل می‌شدند.
نذر در لغت به معنای ملزم ساختن خود برای انجام کاری است که از قبل الزامی بر انجام آن نبوده، فرد با نذر کردن خود را ملزم به انجام کاری می‌کند که از قبل تکلیفی برای انجام آن نداشته است. اما به محض اینکه فرد نیت نذر را کرد باید به آن وفا کند و در صدد انجام آن عمل برآید.
نذر به دو صورت انجام می‌شود؛ یکی نذر مشروط و دیگری نذر مطلق است. «نذر مشروط» به این معنی است که شخص به خاطر انجام دادن کار نیک و یا اجتناب از کار نادرست، آن را بر خود واجب می‌کند تا در نتیجه آن، خداوند متعال حاجت او را برآورد. این نذر در بین مردم متدوال است و افراد زیادی نذر می‌کنند که مثلا اگر در یک کاری که دارم به موفقیت برسم به فقیری کمک کنم و یا اینکه در راه خداوند اطعامی داشته باشم.
اما «نذر مطلق» به معنی نذری است که هیچ قید و شرطی در آن مطرح نیست؛ یعنی فرد بدون اینکه خواسته‌ای داشته باشد نذر می‌کند مثلا با خود می‌گوید؛ من برای خدا نذر می‌کنم که نماز شب بخوانم.
خداوند در آیه ۳۵ سوره آل عمران می‌فرماید: " که همسر عمران با خود نذر می‌کند تا فرزندش را برای خدمت در راه خدا آزاد کند و خداوند نذرش را پذیرفت و آن زن مومن، فرزندش
مریم(س) را به خدمت خانه خدا فرستاد. " این یکی از مثال‌های قرآنی است که به فلسفه نذر در دین مسحیت اشاره دارد.
نذر از نظر حضرت مریم(س) و یهودیان، امری مطلوب و معروف بوده. حضرت مریم(س) و سایر یهودیان هم عصر وی به نذر اعتقاد داشته و براساس آن عمل می‌کردند، البته نذری که در آن عصر متداول بود، اشکال گوناگونی داشت که از آن جمله می‌توان به نذر سکوت اشاره کرد. شاید بتوان گفت که برخی از احکام که حضرت یعقوب(ع) برای رسیدن به مقاصد برخود واجب یا حرام کرده بود، از باب نذر بوده است.
از این رو خداوند در تعرض به مسیحیان از احکام و قوانین الزامی سخن می‌گوید که مسیحیان به عنوان رهبانیت برای خود وضع کرده بودند تا با توسل به این احکام و قوانین در جلب فضل و عنایت الهی بکوشند.
نذر در میان مردم جاهلیت و پیش از اسلام در بین کشورهای عربی نیز یک امری متداول و رایج بوده است.
در روایات اسلامی درباره شان نزول سوره انسان آمده است که امیرمومنان علی(ع) و حضرت فاطمه(س) و فضه برای شفای بیماری امام حسن (ع) و امام حسین(ع) به پیشنهاد پیامبر(ص) نذر روزه کردند.
امام صادق(ع) در روایتی که در شان نزول همین آیه «یوفون بالنذر» آمده فرمودند: "هنگامی که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) مریض بودند، روزی پیامبر خدا(ص) به ملاقات آنها آمد و به حضرت علی(ع) فرمودند: خوب است جهت سلامتی فرزندانت نذر کنی. حضرت علی(ع) فرمود: من نذر می‌کنم، چنانچه این دو بهبود یابند، سه روز را به جهت تشکر از خداوند روزه بگیرم. سپس حضرت فاطمه(س) و همچنین فضه، همین نذر را تکرار کردند و خدای متعال لباس عافیت را به اندام آن دو امام پوشاند و ایشان نیز روزه گرفتند. "
نذری در زرتشت نیز مفهومی دارد، بهترین شیوه پیشکش مینوی (نذر کردن) در بینش زرتشت، انجام کار نیک است. آشکار است که هرکس هنر و توانایی ویژه‌ای دارد، بر او شایشته است تا بخشی دارایی خویش مانند (هنر، دانش، ثروت، سخن) را به نیازمندان نیز برساند. انسان دربخش‌های گوناگون مادی و مینوی نیازهایی دارد، بنابراین همه به گونه‌ای نیازمندند. در برابرآن هرانسانی نیز توانمندی‌های مادی و مینوی گوناگونی دارد که برخی برتر و بیشتر از دیگران است.
چنانچه بخشی از اینگونه توانمندی به ریخت (شکل) رایگان به نیازمندان رسانده شود، بهترین شیوه پیشکشی (نذر) خواهد بود. کسی که بنیادهایی مانند بیمارستان و آموزشگاه رابنا می‌گذارد، بابرپایی جشن‌هایی مانند «گاهنبار» با دهش خویش خوراک و پوشاک را برای همه فراهم می‌کند، آنکه دانشی دارد و آموخته‌های خود رابرای بهزیستی و رستگاری دیگران به آنان آموزش می‌دهد. دیگری که با راهنمایی خود مشکلی را از پیش روی نیازمندی بر می‌دارد. سخنرانی که گفته‌های نیک و سازنده را به مردم بیان می‌کند. نویسنده‌ای که با خامه (قلم) خویش پیام بهزیستی را بازگو می‌کند. آنکه با پاک نگهداشتن آب، خاک، هوا و آتش محیط زندگی را برای همه سالم نگه می‌دارد و همه کسانی که با سفارش زرتشت، خوشبختی خود را در خرسندی دیگران احساس می‌کنند. (اوشتا. اَهمایی. یَهمایی، اوشتا. کَهمایی. چیت) نذر و پیشکشی خود را به خوبی ادا کرده‌اند ...تا توانی به جهان خدمت محتاجان کن...به دمی یا درمی یا قلمی یا قدمی.
اهداف و انگیزه‌های نذر
نذر می‌تواند به انگیزه‌ها و اهداف گوناگونی صورت بگیرد از جمله آنها : رسیدن به مطلوب و برآورده شدن حاجت، تقید به بندگی خدا و تلاش در جهت رسیدن به مقام قرب ربوبی، تقویت انگیزش در جهت سیر و سلوک معنوی، نجات از مصائب و رویدادهای سخت.
بنابراین، می‌توان نذر را برای حل مشکلات و رهایی از مصیبت‌ها و همچنین دست‌یابی به اموری خاص به کار گرفت. نذر در حقیقت نوعی توسل و وسیله جستن برای رسیدن به فضل الهی و
تقرب به خداوند است. نذر به عنوان وسیله تقرب و جلب محبت الهی مورد تایید شریعت اسلامی و آموزه‌های قرآنی نیز قرار گرفته است.
منابع:
لسان العرب، ابن منظور، ج۱۴، ذیل واژه نذر؛ و نیز مفردات الفاظ قرآن کریم، ص۷۹۷
جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۵۶
تفسیر کبیر، فخر رازی، ج ۱۰، ص ۷۴۶ و نیز مجمع البیان، ج ۹ و ۱۰، ص ۶۱۱؛ انوار التنزیل، بیضاوی، ج ۴، ص ۶۷۴؛ الکشاف، زمخشری، ج ۴، ص ۶۷۰
میزان الحکمه، ج ۱۰، ص ۴۸
مائده، آیه
