با مرکزی در بدنه وزارت نیرو آشنا شوید که خروجی اش زیر صفر است!

از نخستین باری که بشر توانست به شیوه ای کاملاً مصنوعی و با بهره گیری از تکنولوژی های نوین ابرها را بارور کند، بیش از هفتاد سال می گذرد و در این مدت، بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان در این حوزه به دستاوردهای شگرفی رسیدند؛ تحولی عظیم برای مقابله با خشکسالی که در کشور ایران به تأسیس یک مرکز تحقیقاتی نمادین محدود شده و به رغم سال ها فعالیت، دستاورد قابل ذکری در این حوزه ندارد.

به گزارش «تابناک»؛ بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان بیش از هفتاد سال است که به فناوری بارورسازی ابرها دست یافته اند و با کمک این فناوری به افزایش میزان بارندگی های سالانه در کشور خود کمک شایانی می کنند؛ کشورهایی مثل آمریکا، استرالیا و روسیه که در این حوزه پیشرفت های چشمگیری نیز به دست آورده اند و تا حدود زیادی توانسته اند با پدید خشکسالی هوا مقابله کنند.

هرچند آغازگر بهره گیری از فناوری بارورسازی ابرها در جهان کشورهایی مثل آمریکا و استرالیا بودند، با توجه به آثار بسیار ارزشمند این فناوری در افزایش میزان بارندگی های سالانه، خیلی زود کشورهایی مثل روسیه، چین، تایلند، کره جنوبی، اندونزی، ترکیه، مالی، ژاپن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز به شکل بومی و یا وارداتی این فناوری را مورد استفاده قرار دادند و آثار مثبت این کار را در کشورشان تجربه کردند.

در فناوری بارورسازی ابرها که امروزه مورد استفاده بسیاری از کشورهای نیازمند به این تکنولوژی قرار گرفته است، ماده هسته ساز مانند یدید نقره که دارای ساختاری کریستالی است، به ابرها تزریق می شود و بدون نیاز به سرد کردن محیط، زمینه انجماد در ابرها و در نهایت بارش را فراهم می کند.

جدا از این روش، استفاده از نیتروژن مایع نیز می تواند با سرد کردن محیط اطراف، زمینه انجماد ابرها را فراهم کند و به دلیل فشار بخار قطرات آب یا تکه های برف از ابرها به سمت زمین سقوط کنند.

جدا از کشورهایی که در حال حاضر از این فناوری بهره می برند و پیشرفت های قابل ذکری نیز در این حوزه به دلیل مطالعات مستمر داشته اند، ایران نیز سال ها قبل از انقلاب به ضرورت ورود در این حوزه واقف شد و در سال 1353 با همکاری یک شرکت کانادایی، برای نخستین بار بارورسازی ابرها را در حوضه آبریز سد کرج انجام داد.

پس از آن و با یک دوره زمانی وقفه، از سال 1375 ایران نیز اقدام به تأسیس مرکزی تحت عنوان مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها کرد که زیر نظر وزارت نیرو آغاز به کار کرد و پیگیری این رسالت مهم را بر عهده گرفت.

در 21 ساله گذشته، این مرکز بنا به هر دلیلی عمده نیازهای تکنولوژیکی خود را از سوی کشور روسیه و دانشمندان این کشور تأمین کرد و جسته و گریخته تلاش هایی برای بارورسازی ابرها در مناطق مختلف کشور انجام داد؛ تلاش هایی که هیچ گاه محسوس و قابل ذکر دیده نشد.

به رغم 21 سال فرصتی که مرکز ملی مطالعات باروری ابرها برای توسعه توانمندی های علمی و زیرساختی خود برای کمک به حل بحران آب و بارندگی های کشور داشته است، این مرکز ملی عملاً در این دو دهه به خروجی ارزشمندی دست نیافت و انتظارات را آن گونه در سایر کشورها فعال در این حوزه رخ می دهد، برآورده نکرد.

در سال آبی جاری نیز که به زعم بسیاری از کارشناسان و مسئولان کشورمان، کاهش حجم بارندگی ها نسبت به هفتاد سال گذشته بی سابقه بوده است، این مرکز همچنان در بلاتکلیفی و ناتوانی محض قرار دارد و از این مؤسسه دولتی عملاً کمکی برای حل بحران بارندگی در کشور برنمی آید.

این ادعا را می توان از گفته های رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو دریافت کرد که اخیراً و در همین رابطه به رسانه ها گفت: متأسفانه امسال نتوانستیم تجهیزات خودمان را برای پرواز دو فروند هواپیمای اجاره ای مستعمل آنتونوف روسی که ظاهراً امسال آخرین سالی است که می توانستند مجوزهای لازم برای پرواز را دریافت کنند، آماده کنیم.

میدانی با اشاره به اینکه کنترل و تعمیرات دوره ای این هواپیما ها باید در تاجیکستان انجام می شد و منابع مالی آن باید نقدی پرداخت شود، ولی نتوانستیم آن را انجام دهیم، افزوده است: صنایع وابسته به وزارت دفاع در تلاشند مراحل ساخت پیرو پاترون های ( فشنگ های حاوی یدید نقره ) لازم برای باروری ابرها را انجام دهند و از وزیر دفاع درخواست کردیم که این کار سرعت بیشتری به خود بگیرد، چون پیش از این فشنگ های لازم را از روسیه وارد می کردیم.

معاون وزیر نیرو ادامه داد: برای خرید فشنگ ها ی حاوی یدید نقره هم باید پول نقد به روسیه پرداخت کنیم. به همین دلیل در تلاش مذاکره با صنایع هواپیمایی و نیروی هوایی سپاه هستیم که بدون استفاده از آن دو هواپیمای روسی که در حال حاضر امکان پرواز ندارند امکان پرواز با هواپیماهای دیگر وجود دارد یا نه.

وی تأکید کرد: باید به فکر خرید چهار فروند هواپیما در زمینه باروری ابرها باشیم و یا از طریق شرکت های داخلی آنها را اجاره کنیم که همه اینها نیاز به منابع مالی دارد که باید تأمین شود.

جدا از صحبت های معاون وزیر نیرو در مورد ناتوانی این وزارتخانه برای اقدام مؤثر برای بارورسازی ابرها آن بنا به دلایلی که می توانستند در مورد آن از پیش برنامه ریزی کنند، مروری بر پایگاه اینترنتی مرکز مطالعات و بارورسازی ابرهای وزارت نیرو نیز از غیرفعال بودن این مرکز در سال آبی جاری و با وجود بحران شدید کاهش بارندگی ها حکایت می کند.

بر اساس اطلاعات موجود در پایگاه اینترنتی این مرکز ملی، آخرین پروژه بارورسازی وزارت نیرو در سال آبی گذشته و آن هم در چند نقطه جغرافیایی محدود مثل کوهپایه اصفهان، دهشیر یزد و شهر بابک کرمان انجام شده است و البته از موفقیت آمیز بودن این پروژه نیز اطلاعاتی در دست نیست.

به رغم افزایش نگرانی ها به دلیل کاهش شدید بارندگی ها و لزوم فعالیت شدید این مرکز ملی 21 ساله، آخرین جلسه و نشست رسمی این نهاد در چهارشنبه 12 مهرماه 96 آن هم نه با موضوع تلاش برای بارورسازی ابرها، بلکه با موضوع تلاش برای سازگاری با آثار تغییر اقلیم برگزار شده است.

بنا بر مطالب ذکر شده، مرکز ملی تحقیقات و بارورسازی ابرهای کشور به رغم گذشت 21 سال از آغاز فعالیت، نه تنها هنوز نتوانسته است در این حوزه از کمک کشوری مثل روسیه مستقل شود، بلکه توان برنامه ریزی برای نوع و زمان بهره گیری از کمک های خارجی را نیز از دست داده است.

با این شرایط، باید از مسئولان ارشد وزارت نیرو پرسید، پاسخ و واکنش آنها به این ناتوانی انسانی که قطعاً خسارات سنگین آن را محیط زیست و شهروندان ایرانی خواهند داد چیست و چگونه می خواهند این ضعف ساختاری را برای سال های آینده جبران کنند؟

نکته پایانی اینکه شاید اگر این مرکز عریض و طویل و بی حاصل نبود، نهادهای دلسوز و توانمند دیگری به این عرصه ورود و کاستی های این نهاد را با تلاش های جهادی خود مرتفع می کردند؛ موضوعی که عملیاتی نشد تا حاصلش خشکی چشمگیر سرزمین مادری مان شود.