شکستن سنگ قبر با چه منطقی تکرار می‌شود؟

پس از سرقت سنگ قبر ایرج افشار و تخریب سنگ قبر غلامحسین مظلومی، سنگ قبر سهراب سپهری مخدوش شد و در ادامه نیز تخریب سنگ قبر عباس کیارستمی را شاهد بودیم و در نهایت سنگ قبر ابراهیم یزدی شکست؛ اینها سرشناس ترین اشخاص از یک لیست بلندبالای شکستن یا مخدوش ساختن سنگ قبرها بودند؛ رویکردی که بدون شک با تعالیم اسلامی قابل تطبیق نیست و با هر انگیزه‌ای صورت می‌پذیرد، نتیجه معکوس بر جای خواهد گذاشت.

به گزارش «تابناک»؛ در سال‌های دور، سنگ قبر برخی هنرمندان برای چندین بار توسط مخالفان سوابقِ آن هنرمندانِ درگذشته شکسته شده بود و مشخصاً در این زمینه می‌توان به سنگ قبر محمدعلی فردین در قطعه هنرمندان اشاره کرد که چندین بار تغیبر کرد، ولی سرقت سنگ قبر اتفاق غریبی است و سابقه نداشته که گروهی سنگ قبر یک چهره را بردارند.

در این میان با گذشت شش سال از خاکسپاری ایرج افشار، واقعه‌ای تلخ رخ داده و ابتدای مهرماه تصاویری در شبکه‌های مجازی منتشر شد که سرقت سنگ قبر این چهره برجسته را نشان می‌داد. در روزهای بعد مسئولان شورای شهر تهران پیگیر این واقعه شدند تا به سرعت سنگ قبر تازه‌ای برای ایرج افشار نصب شود، ولی این رویه، در همین نقطه پایان یافت. در همان زمان مشخص شد به سنگ قبر محمدعلی سپانلو نیز آسیب رسیده و در واقع به طیف خاصی از اشخاص در این پروژه مواجه هستیم.

در ادامه تصاویری از سنگ مزار مرحوم غلامحسين مظلومی، پيشكسوت فوتبال ايران و باشگاه استقلال منتشر شد كه به شدت آسیب دیده بود. با توجه به واکنش‌های شدیدی که بسیاری از اهالی فوتبال از جمله پرسپولیسی‌ها نسبت به چنین رفتارهای زشت و غیرانسانی نشان دادند، این سنگ قبر نیز به سرعت بازسازی شد.

 در ادامه تصاویر تازه‌ای از سنگ قبر سهراب سپهری، شاعر و نقاش برجسته تاریخ معاصر ایران منتشر شد که چهره این هنرمند از سنگ قبرش پاک شده بود. این روند تخریب سنگ قبر عباس کیارستمی ادامه یافت. پس از بدرود حیات عباس کیارستمی، او را خارج از قطعه هنرمندان دفن کردند و در کنار سنگ قبرش شماری درخت گیلاس کاشتند؛ حرکتی که از سوی جمعی از هنرمندان در بزرگداشتش رخ داد و طبیعتاً منافی مصالح گروهی نبود، اما این وضعیت چندان دوام نیاورد و در فروردین 1396، بهمن فرمان آرا که بر سر مزار دوستش رفته بود، از تخریب مقبره کیارستمی، سیمان پاشیدن بر سنگ قبرش و بیرون کشیدن درختان گیلاس از خاک خبر داده بود.

اکنون در این چرخه سنگ قبر ابراهیم یزدی تخریب شده و هرچند همچون سایر سنگ‌قبرها به سرعت با سنگ قبر تازه‌ای از سوی بستگانش جایگزین شد، این واقعیت را یادآوری کرد که هیچ چیزی تغییر نکرده و همچنان باید منتظر تخریب سنگ قبرهای دیگری در قبرستان‌های مختلف باشیم و آنها که چنین اعمالی را انجام می‌دهند چنین تصور می‌کنند که راه درستی را در پیش گرفته‌اند!

اگر هدف محو این اشخاص از تاریخ و انظار عمومی باشد که از قضا شکستن سنگ قبرشان به افزایش توجه عمومی به این اشخاص، دیدگاه‌هایشان و آثارشان جلب خواهد شد و چه بسا گروهی از سر علاقه مندی یا کنجکاوی به سراغ قبور این اشخاص بروند که در شرایط عادی چنین عملی انجام نمی‌دادند؛ بنابراین، نفس شکستن سنگ قبرها در شأن اجتماعی و فرهنگیِ درگذشتگان (از هر گروهی و با هر مرامی) تأثیر منفی نمی‌گذارد، چه بسا غیرمستقیم اثر ترویجی داشته باشد.

از منظر انسانی و اسلامی نیز شکستن سنگ قبر خلاف تعالیم است. خداوند متعال در آیه 108 سوره انعام می‌فرماید: «وَلَا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَيْرِ عِلْمٍ ۗ كَذَٰلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ / و (شما مؤمنان) به آنچه مشرکان غیر از خدا می‌خوانند دشنام ندهید تا مبادا آنها از روی ظلم و جهالت خدا را دشنام دهند. این چنین ما عمل هر قومی را در نظرشان زینت داده‌ایم، سپس بازگشت آنها به سوی پروردگارشان است و خدا آنان را به کردارشان آگاه می‌گرداند.»

«شیخ طوسی» به نقل از حسن بصرى گوید: «سبب نزول آیه چنین بوده كه مسلمین به خدایان مشركین یعنى بت ها دشنام می‌دادند و مشركین در مقام تلافى به خداوند دشنام مى‌گفتند. سپس این آیة نازل شد.»

انتظار زیادی نیست که شاهد توقف چنین اعمالی از سوی هر شخص یا گروهی باشیم و بدیهی‌ترین اصول اخلاقی را درباره حتی آنهایی که مبدع رفتارهای ناشایست سیاسی یا فرهنگی می‌دانیم، رعایت کنیم. این رویکرد پسندیده از شکل گیری بومرنگ‌های رفتاری جلوگیری خواهد کرد و بنابراین باید به اعتدال به ویژه در مواردی چون برخورد با اموات کوشید.