چگونه قلب یک نشریه 48 ساله از تپش می‌افتد؟

به گزارش «تابناک»، نخستین شماره این هفته‌نامه ۱۶ شهریور ۱۳۴۹ در تهران به چاپ رسید. پیش از انقلاب، کیهان ورزشی و دنیای ورزش مهمترین نشریات ورزشی محسوب می‌شدند. کیهان ورزشی که ۱۸ آذر ۱۳۳۴ زیر نظر موسسه کیهان شروع به فعالیت کرد، حالا قدیمی‌ترین مجله ورزشی در ایران است و بیش از ۶۳ سال است که منتشر می‌شود، دنیای ورزش هم دومین نشریه قدیمی ورزشی است که ۱۵ سال پس از هفته‌نامه کیهان ورزشی روی دکه‌ها آمد.

داود مختاریانی ـ معاون سردبیر هفته‌نامه «دنیای ورزش» ـ بعد از گذشت سه ماه از تعطیلی در گفت‌وگویی با ایسنا علت تعطیلی این نشریه را مسائل مالی و بحران کاغذ عنوان کرد. با این حال او هنوز امیدوار است که این نشریه از این روزهای بحرانی گذر کند و دوباره احیاء شود.

مختاریانی می‌گوید: در ماه‌های اخیر برخی روزنامه‌ها و نشریه‌های مکتوب به دلیل مسائل مالی و بحران کاغذ، انتشار خود را متوقف کرده‌اند و تعدادی از روزنامه‌ها برای جبران هزینه‌های خود، از تعداد صفحاتشان کم کرده‌اند که مجله دنیای ورزش نیز دچار این بحران شد.

خبرفروشی در ایران

مختاریانی درباره وضعیت مطبوعات ورزشی و مشکلات کاغذ و مشکلات مالی که منجر به تعطیلی نابهنگام این رسانه‌ها می‌شود، اظهار کرد: یکی از دلایل تعطیلی هفته‌نامه «دنیای ورزش» همین مشکل کاغذ بود که مجموعه با آن دست و پنجه نرم می‌کرد. از طرفی فضا به گونه‌ای بود که موسسه اطلاعات در رسانه‌های دیجیتال کار خاصی انجام نداده بود به همین دلیل ما هم نتوانستیم در زمینه نسخه الکترونیکی فعال باشیم. با وجود اینکه این هفته‌نامه وارد ۵۰ سالگی خود می‌شد.

او ادامه داد: در حال حاضر همه رسانه‌های ورزشی درگیر این مشکلات هستند. ما به دلیل اینکه روال کارمان بر خبررسانی بود و در مؤسسه با توجه به اینکه منشور اخلاقی داشتیم نمی‌توانستیم وارد بسیاری از حوزه‌ها بشویم. در حالی که این روزها رسانه‌ها از این طریق پول درمی‌آورند. ما در حال حاضر رسانه‌هایی داریم که به خبرنگار پول نمی‌دهند و می‌گویند خودت برو و پول دربیاور و با خبرفروشی باید اموراتشان را بگذرانند. ما در موسسه‌مان این مسائل را نداشتیم. اما به طور کلی دخل و خرج روزنامه‌نگاران با یکدیگر نمی‌خواند و مخارج بسیار بالاست و به همین دلیل است که روزنامه‌نگاران ورزشی هم به خبرفروشی روی آورده‌اند. وقتی اقتصاد رو به نزول می‌رود، بر روی همه چیز تاثیر می‌گذارد.

این روزنامه چطور یک میلیون تیراژ دارد؟

مختاریانی سپس با بیان اینکه رسانه‌های دیجیتالی هم با چالش تعطیلی روبه‌رو هستند، گفت: یک زمان ما خودمان اخبار را از رسانه‌های دیجیتالی دنبال می‌کردیم، اما نکته این است که دیگر رسانه‌های مجازی هم از خبرها جا می‌مانند، بنابراین این رسانه‌ها نیز با چالش فضای مجازی روبه‌رو هستند. نمی‌شود گفت چه کسی مقصر است اما برای من سوال است که روزنامه یومیوری ژاپن چطور هنوز در روز یک میلیون تیراژ دارد.

فردوسی‌پور به دنبال آرشیو دنیای ورزش بود

او با اشاره به تعطیلی هفته‌نامه «دنیای ورزش» یادآور می‌شود: هفته‌نامه دنیای ورزش از چند حوزه دچار مشکل شد اما بیشترین مشکلات این هفته‌نامه که منجر به تعطیلی آن شد، مشکل اقتصادی بود. تمام کارشناسان فوتبال با توجه به پیشینه دنیای ورزش آرشیو آن را از ما می‌خریدند؛ به عنوان مثال یادم می‌آید آقای فردوسی‌پور به شدت دنبال آرشیو ما بود. به دلیل اینکه تمام اخبار گذشته را از آن پیگیری می‌کرد. امیدوارم با مدیران صحبت کنیم البته بحث مدیران هم این نیست که یک برند ۴۸ ساله را از بین ببرند اما واقعا شرایط اقتصادی بد است. رسما هم اعلام نشده است که این مجله دیگر چاپ نمی‌شود و امتیازش سر جایش است. اگر بازار کمی رونق بگیرد صد د صد برمی‌گردد. نظر مدیران هم این بوده است که اگر بحران را پشت سر بگذارند دوباره تجدید چاپ بشود.

فکری به حال به‌روز بودن دنیای ورزش نکردیم

معاون سردبیر هفته‌نامه «دنیای ورزش» درباره خروجی و محتوای دنیای ورزش نیز یادآور شد: دنیای ورزشی قدیم خبرهایش نو بود. سال‌های اول که دنیای ورزش آمده بودم، همکارانم تلفنی مسابقه را گزارش می‌دادند اما در حال حاضر همه چیز تغییر کرده است و آنلاین است. اما یک ایرادی می‌شود گرفت و آن اینکه فکری به حال به‌روز بودن نکردیم؛ البته دنیای ورزش از خبررسانی به سمت تحلیل رفته بود اما نیرویی که باید باشد و بررسی‌هایی که باید بشود، وجود نداشت؛ البته به طور کلی تحلیل در ورزش ما کمی سطحی است و تخصصی نیست و همین باعث شده بود علمی نباشد. یک مساله دیگر هم وجود دارد و آن اینکه اگر جایی اقتصاد ضرر می‌دهد، توان اینکه برای جبران آن ضرر آگهی داشته باشند را برخی رسانه‌ها دارند. اما زمانی که آگهی با چند بانک آن هم با تخفیف اتفاق می‌افتد، کم کم اتفاقات مربوط به مشکلات مالی بروز پیدا می‌کند.

۲۴۰ هزار فالوئر یا ۱۷ هزار تیراژ

او در همین زمینه به مصاحبه با یکی از بازیکنان مطرح تیم ملی اشاره کرد که دنیای ورزش قرار بود با او مصاحبه کند و گفت: ما می‌خواستیم با یک ورزشکار مطرح مصاحبه کنیم وقتی به او پیشنهاد دادیم از ما پرسید تیراژمان چقدر است که ما در پاسخ اعلام کردیم ۱۷ هزار تیراژ داریم. او نیز در پاسخ گفت من فقط فالورهایم به ۲۴۰ هزار می‌رسد بهتر است همان جا در صفحه خودم حرف‌هایم را بزنم، بازدید آن بیشتر است. به نظر من ادعای او منطقی بود و به هفته‌نامه‌ هم نیامد. در حال حاضر نیز کیهان ورزشی از قدیمی ترین نشریات ورزشی است که پیش از این به شکل سیاه و سفید منتشر می‌شد و به تازگی از حالت سیاه و سفید به رنگی درآمده است. اما آنها نیز با مشکلاتی از قبیل مشکلات مالی مواجه هستند.

اگر جایی فساد است و برملا نمی‌شود، رسانه مشکل دارد

مختاریانی درباره رسانه‌های ورزشی و بازتاب اخباری که در خروجی آنها است، اظهار کرد: اگر می‌بینید جایی فساد است و برملا نمی‌شود بدانید که آن رسانه مشکل دارد. این نشان می‌دهد که ما مشکلاتی در رسانه‌ها داریم که دلیل آن اقتصادی است. در واقع رسانه‌هایی که مشکلات اقتصادی دارند معمولا نمی‌توانند به عنوان مثال فساد را برملا کنند بلکه باید مدارا کنند؛ البته رسانه‌های ورزشی سالم زیاد داریم منتهی فضا طوری نیست که بخواهند تنها به ماجرای فساد بپردازند و این کار را نمی‌کنند؛ بنابراین تا زمانی که رسانه استقلال نداشته باشد این مشکلات ادامه خواهد داشت اما هنوز رسانه‌هایی هستند که شفاف عمل می‌کنند.

سواد رسانه‌ای در رسانه‌های ورزشی برعکس است

مختاریانی درباره زرد بودن مطبوعات ورزشی که هیچگاه سواد رسانه‌ای مخاطب را بالا نبرده است، اظهار کرد: سواد رسانه‌ای مخاطب در رسانه‌های ورزشی برعکس است. یک زمانی رسانه خودش موج ایجاد می‌کرد. الان رسانه‌های ورزشی نگاه می‌کنند تا ببینند عوام چه می‌گویند تا پیرو آنها باشند نه پیشرو. یک دوره امتیاز روزنامه‌های ورزشی را به افرادی می‌دادند که پیشتر ورزشی بودند و به ادبیات ورزشی هیچ تسلطی نداشتند. نمونه آن همین تیترهای زردی است که می‌بینید، به همین دلیل عامه‌پسند است. باید قبول کنید که مخاطب روزنامه‌های ورزشی افراد تحصیل‌کرده نیستند. به عنوان مثال کمتر می‌بینید که در مطب یک دکتر روزنامه ورزشی وجود داشته باشد در حالی که در کشورهای دیگر این طور نیست.

عباراتی که فقط در رسانه‌های ورزشی یافت می‌شود

این معاون سردبیر در ادامه گفت‌وگوی خود با اشاره به مشکلات رسانه‌های ورزشی اظهار کرد: در حال حاضر آن روال غلط در رسانه‌های ورزشی همچنان ادامه دارد و بین مطبوعات سیاسی، اجتماعی و ورزشی فاصله افتاده است که این برای فرهنگ جامعه خطرناک است. کلمه‌ای با عنوان «دمت گرم» را در هیچ رسانه‌ای نمی‌توانی پیدا کنی جز رسانه ورزشی؛ البته اصطلاحاتی از این دست را ما نمی‌توانیم در رسانه خودمان پیدا کنیم و همین باعث شده مخاطبانمان را از دست بدهیم. نمی‌شود کتمان کرد که زرد نوشتن روزنامه باعث جذب مخاطب می‌شود. احساس می‌کنم مسوولان فرهنگی کشور باید روزنامه‌های ورزشی را رصد کنند. ما الان ورزشکاری داریم که خودش در فضای مجازی ۲۴۰ هزار بازدیدکننده دارد در حالی که فکر نمی‌کنم پرتیراژترین روزنامه ورزشی ما به ۱۵ هزار برسد.

یک‌سری از منابع درآمدی به خبرنگارنماها برمی‌گردد

بخش دیگری از گفت‌وگوی معاون سردبیر دنیای ورزش به افرادی با عنوان خبرنگارنماها اختصاص داشت.

او در این زمینه اظهار کرد: یکسری از منابع درآمدی به خبرنگارنماها برمی‌گردد. همانطور که خبرنگار داریم خبرنگارنما هم داریم. شایعه درست کردن هم از طرفی منبع درآمدی یکسری از خبرنگاران ورزشی شده است. البته ما خبرنگارانی داریم که تمیز کار می‌کنند اما وارد اقلیت شده اند و اکثرا سمت دیگری می‌روند. من احساس می‌کنم با این شرایط به جایی می‌رسیم که فقط خبرها را برای تفریح بخوانیم نه برای اطلاعات. چراکه در این زدوبندها جریان سازی می‌کنند نه اطلاع رسانی و این مشکلی است که مطبوعات ورزشی ما دارند.

ستون‌هایی که در مطبوعات اجاره داده می‌شوند

او ادامه داد: ما اگر تعریف درستی از رسانه داشته باشیم با شفاف‌سازی‌ها، از زد و بندها جلوگیری می‌کنیم. متاسفانه دلالان فوتبالی وجود دارند که برای خودشان در مطبوعات ورزشی ستون اختصاصی دارند و آن را اجاره کرده‌اند. متاسفانه به خاطر کسب درآمد مجبورند چنین حرکت‌هایی بکنند. شاید هم علی‌رغم میل باطنی‌شان باشد. اینکه در ورزشی فساد باشد و این فساد وارد رسانه شود کاملا غلط است چون رسانه است که باید ورزش را پالایش کند و فیلتری برای پلشتی‌های ورزش باشد؛ البته ماجرای فساد ارتباطی به بی‌سوادی و یا باسوادی روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ندارد. این روزها به خاطر جبر فروش، مدیران و سردبیران اصرار دارند که تیتر زرد بزنند.

او در همین زمینه درباره «دنیای ورزش» گفت: ما یک مجله قدیمی و معتبر هستیم و سیاست کلی مجموعه این است که خبر حتما درست و موثق باشد و صد درصد باید از جنجال بپرهیزیم. مگر اینکه در این زمینه بخواهد شفاف‌سازی شود. اما به طور کلی میزان مخاطبان ما به دلیل فضای مجازی کم شده است. اینکه ما در یک چیزهایی محدود می‌شویم، همیشه هم نمی‌توان شفاف‌سازی کرد چراکه ممکن است فضا به هم ریخته شود؛ به عنوان مثال در بخش کاریکاتور معمولا ورود نمی‌کنیم.

طبقه اجتماعی خبرنگار کجاست؟

او درباره مقایسه رسانه‌های ورزشی خودمان با رسانه‌های ورزشی سایر نقاط دنیا گفت: بیش از هر چیزی باید طبقه اجتماعی خبرنگار را در جامعه بررسی کنیم و ببینیم در کجا قرار دارند. ما به خاطر شغلمان به کشورهای خارجی سفر می‌کنیم؛ به عنوان مثال خبرنگار در ژاپن در سطح پزشک و دبیر است اما در کشورهای جهان سوم که می‌آییم این رتبه‌بندی پایین‌تر می‌آید و همین باعث می‌شود خبرنگار از این بابت تفکر و تحلیلش کم شود چراکه دغدغه معیشتی دارد. خبرنگارانی داریم که در چندین رسانه مختلف مشغول کار هستند که این اتفاق باعث می‌شود تمرکز نداشته باشند و به مسائل سطحی نگاه کنند. اما به عنوان مثال از روزنامه «یومیوری» ژاپن خبرنگاری به ایران آمده بود که برای ورزش زورخانه‌ای در ایران گزارشی بنویسد. من فکر می‌کردم این خبرنگار می‌خواهد گزارش مفصلی بنویسد، اما وقتی به ژاپن برگشت و گزارشش چاپ شد، دیدم که یک نصفه صفحه چاپ شده است. مطلب نویی بود و خیلی هم خوب به آن پرداخته بود. این نشان می‌دهد که آنها برای یک صفحه روزنامه خود ۱۰ خبرنگار را به کار می‌گیرند و هر روز یک خبرنگار گزارش می‌دهد، اما باکیفیت. این در حالی است که در مطبوعات ما باید هشت صفحه مطلب بدهیم تا صفحه‌ها پر شود. آن هم بی‌کیفیت و سطحی. دلیل اینکه تیراژ این روزنامه با وجود فضای مجازی پایین نیامده است، به همین نگاه تخصصی به حوزه برمی‌گردد. در حال حاضر با توجه به سرعت اطلاع‌رسانی که انجام می‌شود، روزنامه‌ها هم باید به سمت تحلیل بروند و خبر را حذف کنند اما روزنامه‌های ما به دلیل اینکه امکانات کمی دارند، از همان خبر سوخته که روز قبل در رسانه‌های مجازی به آن پرداخته‌اند، استفاده می‌کنند.

راهکارهای اصلاح وضعیت مطبوعات چیست؟

او یکی از راهکارهای اصلاح وضعیت مطبوعات را حل و فصل وضعیت مالی این رسانه‌ها عنوان کرد و گفت: متاسفانه ما در ورزش‌مان خیلی شفافیت مالی نداریم. اگر رسانه‌ها بتوانند شفاف جلو بروند، دیگر مدیران جرأت ندارند هزینه‌ها را نامعلوم گزارش دهند و مجبورند همه را شفافیت اعلام کنند. اما وقتی خبرنگار جزو مجموعه‌ای از این سیستم شده است، خیلی از مشکلات انعکاس پیدا نمی‌کند اگر هم انعکاس پیدا کند طوری هجمه پیدا می‌کند که منجر به عقب‌نشینی می‌شود. بهترین حالت این است که بر روی مطبوعات نظارت و کمک اقتصادی به مطبوعات شود که از آن طرف آنها بتوانند از انتشار اخبار زرد حذر کنند.

ضربه فرهنگی که تلویزیون برای تبلیغاتش به جامعه می‌دهد

مختاریانی در پایان این گفت‌وگو درباره اخبار ورزشی مربوط به صداوسیما نیز اظهار کرد: احساس می‌کنم رادیو نسبت به تلویزیون در زمینه اخبار ورزشی، پرداختن به مسائل و مشکلات دنیای ورزش بهتر عمل کرده است و خوشبختانه مدیریت رادیو وارد مسائل فساد نشده است و کارش را درست انجام می‌دهد. با وجود اینکه توانایی‌اش کمتر از تلویزیون است.

او ادامه داد: تلویزیون علاوه بر خبررسانی یکی از مهم‌ترین وظایفش فرهنگ‌سازی است. برای ما عجیب است که مدیران تلویزیون چطور تبلیغات گسترده کاذبی روی ماجرای اس ام اس انجام می‌دهند که درآمد هزینه می‌شود برای ضربه فرهنگی که از همین طریق به جامعه خورده است. ما در حال حاضر خانواده‌ای داریم که به لحاظ معیشتی دچار مشکل است هر نفر اعضای خانواده بازی‌ها را پیش‌بینی می‌کنند تا اینکه بتوانند جایزه ببرند که احتمال این یک در میلیون است و قطعا اگر این اتفاق نیفتد، ضربه روحی بزرگی خواهند دید.

سازمان صداوسیما برای اینکه بخواهد برای خودش کسب درآمد کند، باید دقت بیشتری روی این موارد داشته باشد. خانواده‌ای را دیده‌ام که به دلیل وضعیت معیشتی بد به دنبال خرید چندین سیم کارت بوده است تا با سیم‌کارت‌های جدید بتواند در مسابقه شرکت کند و برنده شود. این مساله به مدیریت کلان صداوسیما برمی‌گردد که در آینده بازتاب منفی در جامعه خواهد داشت. تلویزیون این فرهنگ را جا می‌اندازد که بدون تلاش و شانسی زندگی کنی. همه این جریان‌ها لطمات جدی به جوانان ما می‌زند. اگر این ماجرا تفریحی باشد اشکالی ندارد اما برای مخاطب معضل شده است.