آیا دولت می‌تواند درآمد‌های نفتی پیش بینی شده در بودجه سال ۱۳۹۸ را محقق سازد؟

دولت سال جاری را در حالی آغاز می‌کند که تحریم‌های ظالمانه آمریکا بر روی صنعت نفت سایه انداخته است. از سویی نیز عرضه نفت در بورس به عنوان یکی از راهکار‌های دور زدن تحریم‌های آن گونه که باید راهکاری موفق نبوده است. هر چند نرسی قربانی کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار تابناک اقتصادی، پیش بینی درآمد‌های نفتی دولت در سال جاری را کار سختی عنوان نمود، اما مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی پیش بینی کرد که میزان درآمد‌های نفتی ایران در سال ۱۳۹۸، ۷۶.۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

به گزارش تابناک اقتصادی، در هجدهم اردیبهشت ماه سال گذشته بود که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، این کشور را از برجام خارج کرد و در سخنرانی خود اعلام نمود که تحریم‌های ایران در مدت ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه باز خواهند گشت. تحریم‌هایی که به ترتیب از ۱۶ مرداد و ۱۴ آبان اجرایی شدند. تحریم نفتی ایران در مدت ۱۸۰ روزه گنجانده شده بود. یعنی از تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۹۷ هر گونه معامله با شرکت نفت ایران، شرکت ملی نفت کش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) و خریداری نفت، محصولات نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران ممنوع شد. دونالد ترامپ با وضع این تحریم‌های نفتی به دنبال آن بود که فروش و صادرات نفت ایران را به منظور کاهش درآمد‌های دولت ایران، به صفر برساند.

آمریکا علیرغم تمام تلاش‌های خود هرگز نتوانست فروش نفت ایران را در مهلت ۱۸۰ روزه به صفر برساند و به همین دلیل در آبان ماه سال گذشته اعلام کرد که هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، اسپانیا، یونان و ایتالیا از تحریم‌های نفتی ایران معاف هستند. برایان هوک، نماینده مخصوص آمریکا در امور ایران طی مصاحبه‌ای در مورخه ۱۹ آبان ماه سال جاری اعلام کرد که ما در مورد اعمال حداکثر فشار اقتصادی بر ایران، بدون بالا رفتن قیمت نفت دقیق هستیم و این کار را با موفقیت انجام داده ایم. وی افزود: ما این راه را تا صفر کردن صادرات ایران ادامه می‌دهیم. ما مصمم هستیم به حداکثر فشار بدون صدمه زدن به دوستان و متحدانمان برسیم و نمی‌خواهیم قیمت نفت را بالا ببریم و به خوبی آن را سنجیده ایم.

هر چند که این هشت کشور از تحریم‌های نفتی ایران معاف شدند، اما بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت طی مصاحبه‌ای در مورخه ۱۶ بهمن ماه ۱۳۹۷ اعلام کرد که بعد از تحریم  فقط کشور ترکیه است که از جمع کشور‌های اروپایی از ما نفت می‌خرد و اروپایی‌ها به هیچ عنوان نفت از ایران برداشت نمی‌کنند با این که دو کشور اروپایی (یونان و ایتالیا) عملاً مجوز خرید نفت از ایران را دارند و ما بار‌ها با آن‌ها تماس گرفته ایم، اما جواب تماس ما را نمی‌دهند.

به هر صورت، همان گونه که ملاحظه گردید علیرغم معافیت‌های نفتی برای هشت کشور توسط آمریکا، این هشت کشور آن گونه که باید در مهلت شش ماهه از ایران نفت نخریده اند. مهلت شش ماهه در اردیبهشت ماه سال جاری به پایان خواهد رسید و  الیزابت روزنبرگ، مدیر برنامه انرژی در مرکز امنیت جدید آمریکا و مشاور ارشد پیشین امور تحریم‌ها در وزارت خزانه داری امریکا در حاشیه کنفرانس سراویک هیستون اعلام کرد که آمریکا حداقل برای ۲ کشور چین و هند معافیت از تحریم‌های نفتی را خواهد داد و این کشور‌ها می‌توانند به خرید نفت از ایران ادامه دهند. او این اقدام را فقط در راستای حفظ قیمت نفت در محدوده کنونی برشمرد و گفت: تشدید تحریم‌های ایران بر قیمت نفت تأثیر دارد و زمانی‌که دولت آمریکا باید تصمیم بگیرد، این تأثیر بیشتر نیز می‌شود. بازار انتظار خواهد داشت که قیمت‌ها برای این دولت، مهم باشد.

از سوی دیگر، راهکار‌های ایران برای دور زدن تحریم‌ها از جمله عرضه نفت در بورس آن گونه که باید نتوانسته است کارساز باشد. در حالی قرار است هشتمین عرضه نفت در بورس در ۲۰ فروردین ماه سال جاری اتفاق بیفتد که در هفت دوره قبلی که نفت در بورس عرضه شد، چهار دوره مشتری برای خرید آن پیدا نشد.

همچنین بررسی‌های نشان می‌دهند که در طول دهه ۹۰ شمسی تنها در دو سال دولت‌ها توانسته اند میزان درآمد‌های نفتی را از آن چیزی که در قانون بودجه مصوب شده است بیشتر محقق سازند. نمودار زیر میزان تحقق درآمد‌های نفتی را نشان می‌دهد. همان گونه که ملاحظه می‌شود تنها در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۴ (اجرای برجام) دولت توانسته است میزان درآمد‌های نفتی را بیشتر از حد تصویب شده محقق سازد در باقی سال‌ها دولت موفق به این کار نشده است. به خصوص در زمان تحریم‌های سال ۱۳۹۱ تنها دولت توانسته است ۶۲ درصد از درآمد‌های نفتی تصویب شده در بودجه را محقق سازد.

برای سال ۱۳۹۸، در ابتدا دولت درآمد‌های نفتی را در لایحه تقدیمی به مجلس با رشدی ۴۰ درصدی در مقایسه با قانون بودجه سال ۹۷، ۱۴۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی کرد و سپس مجلس در بررسی‌های خود پیرامون لایحه بودجه سال ۹۸ این درآمد‌ها را به ۱۵۲ هزار میلیارد تومان افزایش داد.

حالا با این تفاسیر، پرسش اصلی این است که آیا دولت می‌تواند درآمد‌های نفتی پیش بینی شده در بودجه سال ۱۳۹۸ را محقق سازد یا خیر؟

نرسی قربانی کارشناس حوزه انرژی در پاسخ به این پرسش به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: اینکه بخواهیم در مورد قیمت نفت و درآمد‌های نفتی دولت در سال جاری پیش بینی داشته باشیم کار بسیار سختی است، چرا که قیمت نفت و به تبع آن درآمد‌های نفتی دولت بستگی به عواملی دارد که خارج از کنترل دولتمردان می‌باشد.

 

وی افزود: قیمت نفت چیزی است که بین المللی است و بستگی به عواملی، چون عرضه و تقاضا، شرایط استراتژیک و ... دارد و از این رو سخت است که در مورد آن پیش بینی نمود. ممکن است مثلا در سال جاری کودتایی در عربستان اتفاق بیفتد و این عامل باعث افزایش قیمت نفت به صورت چشمگیری شود و یا ممکن است برعکس، مثلا تولید نفت آمریکا از آن چیزی که در حال حاضر تولید می‌کند، بیشتر شود و این عامل موجب سقوط قیمت نفت گردد.

 

این کارشناس انرژی ادامه داد: از طرفی در شرایط خاصی که کشور دچار آن است و تحریم‌هایی که بر علیه کشورمان در جریان می‌باشد به خصوص تحریم‌های بانکی، باعث خواهد شد که اگر ما نفت را با هزار ترفند به فروش برسانیم پول آن را نتوانیم به داخل کشور منتقل کنیم. این است که مسائلی که مربوط به فروش نفت می‌باشد و آن پولی که عملاً به دست ما خواهد رسید آن هم قابل پیش بینی نیست.

 

نرسی قربانی در مورد راهکار عرضه نفت در بورس به منظور دور زدن تحریم‌ها نیز گفت: دولت باید برای دور زدن تحریم‌های ظالمانه و زورگویانه آمریکا هر کاری که از دستش بر می‌آید انجام دهد، اما باید گفت: این میزان نفتی که در بورس عرضه می‌گردد در مقایسه با ۲.۵ میلیون بشکه نفتی که در روز در گذشته صادرات داشتیم بسیار کم است. تازه آن مقدار نفتی هم که در بورس عرضه می‌گردد خریداری ندارد و خریداری نمی‌شود. این است که این رقم‌های که درباره عرضه نفت در بورس گفته می‌شود قابل مقایسه با کل ماجرای صادرات نفت ما نیست. این راهکار عملاً نخواهد توانست که جایگزین صادرات ما بشود و ممکن است ذره ذره این عرضه‌های نفت در بورس و فروش آن جمع شود و تنها بخش بسیار بسیار کوچکی از صادرات نفت ما را پوشش دهد. بعد هم الان این پرسش اساسی مطرح است که اگر بخش خصوصی این نفت را خریداری کند می‌خواهد به کدام فروشنده در سطح بین المللی آن را بفروشد؟ وقتی شرکت نفت با صد سال سابقه فروش نفت نمی‌تواند نفت خود را بفروش برساند، بخش خصوصی می‌تواند برود و این نفت را بفروشد؟

 

این کارشناس انرژی در انتهای صحبت‌های خود افزود: البته این را هم باید بگویم که این سیاست عرضه نفت در بورس، سیاست شکست خورده‌ای هم نیست، اما در کل نخواهد توانست که جوابگوی تحریم‌ها باشد و یا به عبارت بهتر راهکاری برای دور زدن تحریم‌های نفتی باشد.

هر چند این کارشناس حوزه انرژی پیش بینی درآمد‌های نفتی دولت در سال جاری را کار بسیار سختی دانست، اما باید گفت که مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی مجموع صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در سال ۹۸ را حدود ۹۲۵ هزار بشکه در روز پیش بینی کرد و با توجه به همین موضوع میزان منابع نفتی در سال جاری را حدود ۷۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد نمود. اگر این پیش بینی مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد درآمد‌های نفتی سال ۱۳۹۸ درست باشد، می‌توان گفت: حدود ۷۵.۵ هزار میلیارد تومان از درآمد‌های نفتی پیش بینی شده در قانون بودجه سال ۱۳۹۸ محقق نخواهد شد که این می‌تواند عواقب بسیار مخربی برای اقتصاد کشور در پی داشته باشد.