چرا اقدام خصمانه آمریکا علیه سپاه، تأثیر پایداری در بازار‌ ارز ندارد؟

در روز‌های اخیر، کاخ سفید در اقدامی، سپاه را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد و همین باعث شد تا بازار ارز ملتهب شود و رئیس کل بانک مرکزی طی یادداشتی اعلام کرد، بانک مرکزی در بازار ارز حضور جدی دارد و توصیه نمود، مردم به ریسک این بازار توجه کنند. وحید شقاقی شهری، کارشناس مسائل اقتصادی از قدرت بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز به تابناک گفت و افزود: بانک مرکزی برای مدیریت این بازار، هنوز دست به ذخایر ارزی نبرده و تنها در بازار مداخله کرده است.

وی طی یادداشتی اعلام کرد: اقدام اخیر دولت آمریکا در رابطه با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، آخرین نشانه شکست سیاست آن کشور در فشار علیه ملت ایران و تحریم‌های مالی و پولی طی یک سال گذشته، خصوصاً شکست سنگین دهه اول فروردین ۹۸ است. اگر امید جدی به موفقیت سیاست‌های گذشته داشت، طبیعتاً به این کار خطرناک متوسل نمی‌شد. بانک مرکزی به همراه دولت، برنامه‌های خود از جمله دسترسی‌های ارزی پایدار، ایمن و تحریم ناپذیر را با قدرت پیش می‌برد و این اقدام نیز تأثیر پایداری در بازار‌ها ندارد.

لیکن، همان گونه که پیشتر تأکید کردم از چند روز پیش، مراکزی به پیشواز رفته و با القای جو روانی برای افزایش نرخ ارز، به تدریج عمدتاً در کانال‌های اعلام نرخ، قیمت‌های بالاتر برای ارز اعلام شد. بانک مرکزی در بازار ارز حضور جدی دارد و همچون گذشته توصیه اش توجه مردم عزیز به ریسک این بازار است. تمامی تلاش بانک مرکزی، استمرار پایدار ثبات اقتصادی کشور در این دوره گذار تحریم‌ها و ایجاد بستر مناسب برای رونق تولید و شکوفایی اقتصاد است.

تحولات روز‌های اخیر در بازار ارز و این یادداشت رئیس کل بانک مرکزی باعث شد تا خبرنگار تابناک اقتصادی طی مصاحبه‌ای با وحید شقاقی شهری، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی به بررسی آن‌ها بپردازد.

شقاقی شهری گفت: در ابتدا باید بگویم این موضوعی که به تازگی در مورد سپاه مطرح شده و دولت آمریکا، آن را در زمره گروه‌های تروریستی قرار داده است، موضوع جدیدی نیست، چون آمریکا با طرح آن، عملاً قانون کاتسای تابستان سال ۱۳۹۶ را دوباره بسته بندی و با زبان دیگری اعلام کرده است.

وی ادامه داد: متأسفانه ما در کشور این موضوع را خیلی برجسته کردیم که این خود یک راهبرد اشتباه بود و به نوعی در دام و بازی مکارانه آمریکایی‌ها قرار گرفتیم. اگر بنده به صدا و سیما دسترسی داشتم، در اولین جلسه این نهاد، این موضوع را حتما گوشزد می‌کردم. سیاست آمریکا این بود که قانون کاتسا را عملاً با روایت دیگری بسته بندی و دوباره آن را به منظور تزریق یک التهاب به اقتصاد ایران عرضه کند.

شقاقی افزود: قرار دادن سپاه در زمره گروه‌های تروریستی هیچ تأثیری بر اقتصاد کشور نداشته و ندارد،چون همان گونه که عرض کردم آمریکایی‌ها در تابستان سال ۱۳۹۶ قانون کاتسا را که یک قانون داخلی آمریکا بود و وجه بین المللی نداشت تصویب کردند. در این قانون اشاره شده بود که سپاه قدس در زمره گروه‌های تروریستی قرار دارد و به همین دلیل نیز در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷، ولی الله سیف رئیس کل سابق بانک مرکزی با برچسب حمایت از گروه‌های تروریستی از سوی آمریکا مشمول تحریم شد؛ بنابراین، اگر قرار بود این تروریستی اعلام شدن سپاه بر اقتصاد تأثیرگذار باشد، در همان زمان تصویب قانون کاتسا یعنی در تابستان ۱۳۹۶ تأثیرگذار می‌بود که اتفاقاً در همان زمان هم تأثیری بر وضعیت اقتصادی نگذاشت.

بیشتر بخوانید

• وحید شقاقی شهری کیست؟

این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه صحبت‌های خود در پاسخ به این پرسش که چقدر بانک مرکزی می‌تواند جلوی التهابات ارزی اخیر را بگیرد، گفت: از مرداد ماه سال گذشته بانک مرکزی اصلاحات گام به گام، تدریجی و جزء به جزئی را شروع کرده و چند اصلاح جزئی و اثرگذار بر بازار را انجام داده است که از آن جمله می‌توان به سقف گذاشتن برای تراکنش ها، تعدیل سود‌های روزشمار به ماه شمار، تفاهم با مجموعه بانکی برای کاهش نرخ سود‌های بالای ۲۰ درصد به زیر ۲۰ درصد، مذاکرات سختگیرانه با صادرکنندگان به منظور بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به داخل کشور، اختیار گرفتن برای مداخله در حاشیه بازار و مداخله نامحسوس و سایه‌ای در سامانه نیما و تسریع عملیات این سامانه اشاره کرد.

شقاقی ادامه داد: نکته مهم و برجسته این است که بانک مرکزی دارای ذخایر ارزی بسیار خوبی است که می‌تواند به مدت دو سال بازار ارز را مدیریت کند و تاکنون بانک مرکزی به این ذخایر جهت مدیریت بازار ارز دست نزده است و تنها این نهاد به مداخله در بازار ارز اکتفا کرده است. مقصود از مداخله چیست؟ این است که هنگامی که نرخ ارز در بازار پایین آمده است خریداری کرده و هنگامی که بالا رفته، یک مقداری ارز در بازار تزریق کرده و دست به ذخایر ارزی نزده است.

وی افزود: اینکه بانک مرکزی هنوز دست به ذخایر ارزی برای مدیریت بازار ارز نزده، حرکت کاملا هوشمندانه از سوی این نهاد بوده است، به این خاطر که پیش بینی نموده که ممکن است تحریم‌ها به طول بینجامد و بنابراین در شرایط لازم از این ذخایر استفاده کند؛ بنابراین، این یک نکته مثبت در زمینه قدرت بانک مرکزی در راستای ساماندهی به بازار ارز است.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: از سوی دیگر، میزان بدهی خارجی اقتصاد ایران زیر ۱۳ میلیارد دلار است. سررسید سالانه بدهی‌های خارجی دولت بین ۱ تا ۲ میلیارد دلار است که این رقم بسیار کم است و پایین بودن بدهی خارجی خود یک فرصت بی نظیری را در اختیار بانک مرکزی قرار داده تا در صورت نیاز از ذخایر ارزی به منظور مدیریت بازار آزاد ارز استفاده کند و دیگر این ذخایر را برای پرداخت بدهی خارجی استفاده نکند. در اینجا و برای روشن شدن موضوع پایین بودن بدهی خارجی ایران، بد نیست به ونزوئلا و شرایط آن اشاره کنیم.

آنچه ونزوئلا را به فروپاشی اقتصادی نزدیک کرده این است که این کشور از یک سو دارای بدهی خارجی بسیار بالایی است که بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار می‌باشد و سررسید آن‌ها فرا رسیده و نمی‌تواند این بدهی‌ها را پرداخت کند و از سوی دیگر، تولید نفت این کشور نیز به دلیل عدم سرمایه گذاری کاهش پیدا کرده است. این موارد باعث شده که طلبکاران خارجی این کشور مانند چین و روسیه به منابع سرزمینی ونزوئلا دست دراز کنند و یک تاراج منابع در کشور ونزوئلا در حال شکل گیری است.

شقاقی شهری در مورد سیاست‌های بانک مرکزی به منظور ساماندهی بازار ارز نیز گفت: آخرین سیاست این نهاد، تشکیل بازار متشکل ارزی است. مقصود از بازار متشکل ارزی این است که بانک مرکزی به دنبال شکل دهی بازاری برای ارز، شبیه به بازار بورس است. تشکیل این بازار می‌تواند شفافیت را در بازار ارز بالا ببرد، دست‌های پنهان را از این بازار قطع کند، تنظیم قیمت ارز دیگر در بازار‌های دوبی و سلیمانیه صورت نگیرد و تمام خرید و فروش‌های ارز در این بازار صورت بگیرد. اگر مسئولین بتوانند موضوع قاچاق کالا را مدیریت کنند تقریباً می‌توانیم پیش بینی کنیم که بازار متشکل ارزی به سرانجام خوبی خواهد رسید. هم اکنون تنها مسأله و چالش این است که بین ۱۲ تا ۱۵ میلیارد دلار قاچاق کالا داریم و این موضوع همچنان موجب می‌شود که بازار آزاد ارز باشد، چرا قاچاقچیان کالا دیگر نمی‌توانند از بازار شفافی مثل بازار متشکل ارز، ارز خریداری کنند.

وی ادامه داد: بانک مرکزی تقریباً الان تلاش کرده که نقشه ارزی خود را از دوبی به سلیمانیه عراق منتقل کند که این نیز یک سیاست درست بوده چرا که امارات التهاباتی را در بازار ارز ایجاد می‌کرد و این انتقال می‌تواند جلوی این التهابات را بگیرد. شقاقی افزود: تنها چالش اصلی ما این است که از ۴۲ میلیارد دلار صادرات، زیر ۱۰ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به کشور بازگشته است. الان وظیفه حاکمیت این است که با صادرکنندگان غیرنفتی به صورت بسیار سختگیرانه برخورد کند تا این صادرکنندگان مجبور شوند ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانند و در سامانه نیما تزریق کنند. اگر این اقدام هر چه زودتر انجام شود تا حدودی می‌تواند در به آرامش رساندن بازار ارز مؤثر باشد. اشاره به این نکته ضروری است که بانک مرکزی به تنهایی نمی‌تواند برخی موضوعات را پیش ببرد و حتما باید تیم اقتصادی دولت این نهاد را همراهی کند که متاسفانه تاکنون این اتفاق آن گونه که باید رخ نداده است.

شقاقی شهری در پایان سخنان خود گفت: ببینید، در مصاحبه قبلی من جمله‌ای را به شما عرض کردم و آن این بود که اقتصاد ایران کشش دلار بالاتر از ۱۵ هزار تومان را ندارد. برای این صحبت هم دلیل دارم و دلیل آن این است که قدرت خرید ایرانی‌ها پایین و میانگین حقوق و دستمزد مردم بین ۲.۵ تا ۳ میلیون تومان می‌باشد و با قیمت دلار بالای ۱۵ هزار تومان عملاً مردم قدرت خرید ندارند در نتیجه واردات رسمی و قاچاق کالا کاهش خواهد یافت و به عبارت بهتر، بسیاری از ایرانی‌ها دیگر قادر به خرید کالا‌های لوکس و قاچاقی را نخواهند داشت که این خود می‌تواند بر تقاضای دلار در بازار آزاد تأثیر بگذارد و قیمت‌ها را کاهش دهد.

نتیجه آن که از نظر وحید شقاقی شهری، اولاً موضوع تروریستی اعلام کردن سپاه به دو سال پیش و قانون کاتسا بازمی‌گردد و این موضوع جدیدی نیست و نباید روی آن مانور داده می‌شد و ثانیاً بانک مرکزی ابزار‌های لازم و قدرتمندی را در به ثبات رساندن بازار ارز از جمله ذخایر ارزی دارد که هنوز دست به آن‌ها نبرده است.