مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک کنفرانس خبری روز دوشنبه مدعی شد اولین تراکنش‌ها در چارچوب ساز وکار موسوم به «اینستکس» در حال انجام هستند.
به گزارش تابناک به نقل از فارس، «فدریکا موگرینی»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک کنفرانس خبری روز دوشنبه مدعی شد اولین تراکنش‌ها در چارچوب ساز وکار موسوم به «اینستکس» در حال انجام هستند.
موگرینی گفت: «جلسه‌ای با وزرا داشتیم. اول از همه رایزنی‌های خوبی درباره روش‌های ادامه کار برای حفظ کامل توافق هسته‌ای با ایران داشتیم. در میان کشور‌های عضو در خصوص ضرورت سریع‌تر کردن و عملیاتی‌تر کردن اینستکس، از یک سو و ادامه تلاش برای بازگرداندن ایران به برجام از سوی دیگر اتفاق نظر وجود داشت.»
اینستکس چیست؟سه کشور اروپایی طرف برجام از ۱۱ بهمن‌ماه ساز و کاری به نام اینستکس INSTEX را برای تسهیل مبادلات تجاری با ایرن راه‌اندازی کرده‌اند.
اینستکس سرواژه‌ای است که از قرار گرفتن حروف ابتدایی عبارت «Instrument in Support of Trade Exchange» به معنای «ابزاری برای حمایت از مبادلات تجاری» تشکیل شده است.
این نهاد در فرانسه ثبت شده و مقر آن در پاریس است. اداره آن بر عهده آلمان است و انگلیس هم به عنوان سهامدار در آن مشارکت خواهد داشت. ریاست این کنسرسیوم اقتصادی را «پر فیشر»، مدیر سابق کومرتس‌بانک آلمان بر عهده خواهد گرفت.
اروپایی‌ها ثبت این کانال ویژه را بهمن‌ماه سال گذشته با تأخیر فراوان آغاز کردند و فعلاً از وعده‌های اولیه برای پوشش دادن مبادلات نفت با ایران عقب‌نشینی کرده‌اند. اینستکس قرار است در مراحل اول مبادلات مربوط به مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی را پوشش دهد، اما کشور‌های اروپایی وعده داده بودند آن را گسترش خواهند داد.
اظهارات موگرینی درباره مکانیسم ماشهموگرینی در این نشست همچنین در پاسخ به سوال یک خبرنگار تصریح کرد که کشور‌های اروپایی «فعلاً» قصدی برای فعال کردن ساز و کار «حل و فصل اختلاف» در برجام که می‌تواند در نهایت به احیای تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود و به «مکانیسم ماشه» مشهور شده ندارند.
او گفت: «درباره مکانیسم حل و فصل اختلاف-بند ۳۶ برجام- باید بگویم این ساز و کار در توافق برای "عدم پایبندی اساسی" در نظر گرفته شده است. در حال حاضر، هیچکدام از طرف‌های توافق قصدی برای فعال کردن این ساز و کار را نشان نداده‌اند که این به معنی این است که در حال حاضر- فعلاً و بر اساس اطلاعات موجود- هیچکدام از آن‌ها عدم پایبندی [ایران]را مصداق عدم پایبندی اساسی نمی‌دانند.»
مکانیسم ماشه چیست؟ منظور از مکانیسم ماشه همان «ساز و کار حل اختلافات» در بند‌های ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آن‌ها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌اند. این دو بند از آنجا که رجوع به آن‌ها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند.
طبق این دو بند، در صورتی که کشور‌های اروپایی ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای متهم کنند و تصمیم بگیرند مسئله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند، ایران به عنوان طرف متشاکی ۳۰ روز فرصت خواهد داشت رضایت طرف شاکی (کشور‌های اروپایی) را جلب کند. در صورتی که رضایت طرف شاکی جلب نشود، پرونده پس از چند روز به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد.
شورای امنیت ظرف یک ماه بعد از دریافت این شکایت بایستی درباره بازگشت تحریم‌های ایران رأی‌گیری کند، اما کشور‌های غربی در مذاکرات برجام ساختار این رأی‌گیری را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که امکان وتوی نظر کشور‌های غربی درباره برگرداندن تحریم‌ها علیه ایران به کل از روسیه و چین سلب شده است.
در شورای امنیت به جای رأی‌گیری درباره «رفع تحریم‌های ایران» بر سر «ادامه رفع تحریم‌های ایران» رأی‌گیری می‌شود؛ این تغییر در عبارت‌پردازی ابتکار عمل استفاده از حق وتو را عملاً در اختیار طرف غربی قرار می‌دهد، به این صورت که این طرف‌ها می‌توانند از حق وتوی خود استفاده کرده و از تصویب «ادامه لغو تحریم‌ها» جلوگیری کنند. در این حالت، قطعنامه‌های تحریمی پیشین سازمان ملل متحد علیه ایران احیا خواهند شد.
موگرینی: اقدامات ایران برگشت‌پذیر هستندموگرینی اضافه کرد: «تمامی گام‌هایی که ایران برداشته -اقداماتی که ما بابت آن متأسفیم و از ایران می‌خواهیم که به پایبندی کامل برگردد- از لحاظ فنی اقداماتی بازگشت‌پذیر هستند.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اضافه کرد: «ما امیدواریم که ایران این گام‌ها را به عقب برگرداند و از این کشور دعوت می‌کنیم که این کار را انجام دهد و به پایبندی کامل به برجام بازگردد.»
موگرینی در ادامه اظهاراتش به نقل از برخی «رابطان» خود تصریح کرد کشور‌هایی که پیشتر منتقد توافق هسته‌ای برجام بوده‌اند هم در حال حاضر از ایران می‌خواهند که به این توافق پایبند باشد.
کاهش تعهدات برجامی ایرانایران دوشنبه (۱۰ تیرماه) اعلام کرد ذخائر اورانیوم ۳.۶۷ درصدی این کشور در واکنش به خروج آمریکا از برجام و قصور کشور‌های اروپایی در محقق کردن وعده‌های خود برای جبران تبعات اقتصادی این اقدام از سقف ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرده است.
جمهوری اسلامی ایران همچنین روز ۱۶ اردیبهشت‌ماه هم اعلام به سطح غنی‌سازی۳.۶۷ درصدی پایبند نخواهد بود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش سطح غنی‌سازی ایران را تأیید کرده است.
اقدام ایران برای کاستن از تعهدات برجامی با استناد به بند‌های این توافق صورت گرفته و به معنای خروج از آن نیست.
کشور‌های طرف برجام در بند ۲۶ متعهد شده‌اند «از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آن‌ها را وفق این برجام لغو کرده است» خودداری نمایند. در این بند همچنین آمده است: «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق بهره‌مند شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد.»
در بند ۳۷ هم آمده است: «ایران بیان داشته است که چنانچه تحریم‌ها جزئا یا کلا مجددا اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد نمود.»
منتقدان برجام، خواستار پایبندی ایران وی گفت: «اجازه دهید این را اضافه کنم که من در گفت‌وگوهایم با بسیاری از رابطان، از جمله رابطان در منطقه در این روز‌ها متوجه شده‌ام که همه -از جمله آن‌ها که دیدگاه انتقادی بیشتری نسبت به برجام داشتند- امروز از ایران می‌خواهند که به این توافق احترام بگذارد؛ حتی کسانی که منتقد توافق بودند و آن را موثر نمی‌دانستند.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه مدعی شد که امروز همه متوجه شده‌اند که توافق هسته‌ای جایگزین ندارد. وی گفت: اجرای کامل برجام از اهمیتی اساسی برای حفظ هر چه بیشتر آرامش در منطقه و خودداری از تشدید تنش‌ها برخوردار است.
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا ۱۸ اردیبهشت‌ماه سال گذشته کشورش را از از توافق هسته‌ای برجام خارج کرده و تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را از سر گرفت.
در روز‌های گذشته، مقام‌های دولت ترامپ از ایران خواسته‌اند به توافق هسته‌ای پایبند بماند. دولت آمریکا همچنین در واکنش به کاهش تعهدات برجامی ایران خواستار نشست فوری شورای حکام شد. این نشست چند روز پیش برگزار شد و آمریکا در آن منزوی ماند.
