زلزله بامداد جمعه در آذربایجان شرقی بار دیگر نشان داد که آموزش‌های مربوط به زلزله در کشورمان هنوز آنطور که باید و شاید در میان مردم نهادینه نشده است، به بهانه این زمین‌لرزه، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به مرور بخشی از این آموزش‌های ساده اما مهم پرداخته است.
سید جلال ملکی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وقوع زلزله بامداد روز جمعه در استان آذربایجان شرقی گفت: این زلزله بار دیگر نشان داد که آمادگی ما در برابر زلزله بسیار کم است و متاسفانه بخش عمده‌ای از این کمبود آمادگی نیز مربوط به مسائل آموزشی است. در این زلزله بیش از ۵۵۰ نفر دچار مصدومیت شدند که درصد قابل توجهی از آنان نه به دلیل ریزش آوار بلکه هنگام فرار و به دلیل ترس از زلزله به اورژانس و عوامل امدادی مراجعه کرده‌اند. از طرف دیگر صحبت با زلزله‌زدگان نشان می‌دهد که آنان گرچه آموزش‌هایی در مورد زلزله دیده‌بودند اما هنگام وقوع نتوانسته‌اند به درستی از آن استغاده کنند.
وی با بیان اینکه اگر آمادگی لازم در برابر زلزله وجود نداشته باشد، تلفات جانی و خسارات مالی سنگینی نیز به بار خواهد آورد، گفت: تجربه نشان داده که بهترین راه برای جلوگیری از خسارات و تلفات بیشتر، پیشگیری در کنار آموزش های موثر، جدید و دائمی است. البته نباید از مسئولیت دستگاه ها، نهادها و مسئولان دولتی و غیر دولتی در فراهم کردن زیرساخت های مناسب هم صرف نظر کرد.
ملکی ادامه داد: اما مقوله آموزش موثرترین راه برای کاهش خسارات حوادث نظیر زلزله است. در این زمینه، نهادهای آموزشی به‌ویژه آموزش و پرورش و همچنین رسانه ها نقش بسیار مهمی دارند.
وی با بیان اینکه اقدامات مربوط به زلزله به سه دسته پیش، حین و پس از زلزله تقسیم می‌شود، گفـت: فراگیری این نکات، تکرار آموزش‌ها و به کارگیری آن ها در موقع خطر، می تواند بسیار موثر باشد.
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با اشاره به اقدامات پیش از بروز زلزله گفت: واقعیت این است که همواره باید برای وقوع زلزله آماده بوده و برایش برنامه‌ریزی کنیم، به همین دلیل نیز لازم است که در هنگام خرید یا اجاره ساختمان، دفتر کار و... مطمئن شویم که آن ساختمان بر اساس اصول ایمنی و مهندسی ساخته شده و مقاومت لازم را دارد. همچنین درصورت لزوم، می‌توان با اخذ مجوزات لازم و مشاوره مهندسان خبره، نسبت به مقاوم سازی بناها اقدام کرد.
وی با بیان اینکه مراکز صنعتی و حتی ساختمان ها می توانند از دستگاه های خودکار برای قطع اتوماتیک جریان برق و گاز در هنگام بروز زلزله استفاده کنند، گفت: همچنین لازم است که با کمک مشاوران ایمنی، روش های واکنش مناسب در زمان زلزله را فراگرفته و آن را به دیگران بویژه کودکان نیز آموزش دهیم.
ملکی ادامه داد: مسئولان و متصدیان اماکن تجمعی مانند ادارات، هتل ها، پادگان ها، مجتمع های مسکونی، سینماها، پاساژها و ... باید مکانی را تحت عنوان نقطه امن مشخص کرده و آن را با تابلوهایی برای حاضران مشخص کنند، حتی در سطح محلات و روستاها نیز می‌توان با مشارکت کارشناسان چنین اقدامی را انجام داد.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با بیان اینکه باید با خطرات ناشی از بروز زلزله در محل کار و زندگی نیز آشنا شویم، گفت: محل انشعابات انرژی واحد و ساختمان از جمله شیر اصلی گاز، آب و کنتور برق را باید بخاطر بسپاریم و با مسیرهای خروج اضطراری در محل کار و زندگی خود آشنا شوبم. لازم است که نقاط محکم و استوار در هر مکان را نیز شناسایی کنیم.
ملکی با اشاره به چیدمان داخلی ساختمان‌ها نیز گفت: اجسام سنگین که احتمال سقوط دارند نظیر کمد، آباژور، تابلوهای بزرگ، کتابخانه و ... راباید با پیچ و مهره به دیوار محکم کرد و از استحکام وسایل آویزان از سقف، مانند لوستر و پنکه های سقفی نیز مطمئن شویم.
وی با اشاره به ضرورت وجود کیف زلزله با پک احتیاط در هر خانه گفت: لازم است هر خانواده این کیف را تهیه و در مکانی امن و در دسترس ترین جای ممکن قرار دهد. همه افراد خانواده باید جای کیف زلزله را بدانند و محتویاتش نیز باید متناسب با تعداد اعضای خانواده و شامل کنسرو، آب آشامیدنی، لوازم کمک های اولیه، رادیو و باتری، کپی مدارک شناسایی اعضای خانواده و... باشد. لازم است که محتویات داخل کیف هرازگاهی و قبل از فاسد شدن مصرف شده و جایگزین شوند. برای خودرو نیز می‌توان چنین کیفی را تهیه و آنرا زیر صندلی راننده قرار داد.
وی با بیان اینکه برخی از شهروندان مانورهای آموزشی را جدی نمی‌گیرند، گفت: لازم است شهروندان از فراگیری آموزش های لازم غافل نمانده و در مانورهای تمرینی شرکت کنند و آموزش های فراگرفته بویژه پناه گرفتن در زمان زلزله را در خانه و با حضور اعضاء خانواده خود تمرین کنند.
سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با اشاره به احتمال قطع شدن ارتباطات تلفنی در ساعت اولیه وقوع زلزله گفت: لازم است شهروندان با اعضای خانواده خود و از قبل مکان مشخصی را درنظر بگیرند تا پس از زلزله و درصورت گم کردن یکدیگر، در آن مکان یکدیگر را بیابند.
ملکی به آموزش‌های هنگام بروز زلزله اشاره کرد و کرد، این آموزش‌ها نیز بسیار حائز اهمیت است و حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. در همین راستا شهروندان باید توجه داشته باشند که اگر هنگام وقوع زلزله داخل ساختمان باشند، تنها چند ثانیه فرصت دارید که به محل امن بروند. پس حتما خونسردی خود را حفظ کنند. در چنین مواقعی موفقیت با کسانی است ک از قبل نقاط امن مکان خود را شناسایی کرده باشند.
وی ادامه داد:همچنین اگر میز محکم و مقاومی در محل هست، به زیر آن رفته و با یک دست پایه میز را گرفته و با دست دیگر از سر و گردن خود محافظت کنیم. دویدن به سمت راه پله و استفاده از آسانسور اشتباه بزرگی است که باید از آن پرهیز شود. همچنین نباید در مجاورت پنجره ها، درها و کمدهای شیشه دار قرار گرفت.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با تاکید بر اینکه نباید در کنار قفسه ها و اجسام سنگین مانند مجسمه ها و کمدها که احتمال سقوط دارند، قرار گرفت، گفت: اگر مکان مناسبی برای پناه گرفتن نبود، بهترین مکان قرارگرفتن درمقابل ستون های دیوار یا سه کُنج دیوار یا هر فضایی که از سر و گردن محافظت کند، است و در نهایت اگر چیزی در دسترس نبود، با دست های خود می‌توان این کار را انجام داد، فراموش نکنید که عمده قربانیان زلزله به دلیل وارد شدن ضربه به سر و صورتشان جان خود را از داده‌اند.
وی با بیان اینکه راهروهای داخل منزل یا محل کار، سرویس های بهداشتی و نقاط کم عرض که فاصله دیوارهایش کم است مکان مناسبی برای پناه گرفتن، است، گفت: با صحبت کردن با سایر افراد می‌توان آنان را به آرامش دعوت کرده و به مکان امن راهنمایی کنیم. همچنین اگر در مکانی بودیم که اطلاعاتی از نقاط آنجا نداشتیم، می‌توان در حاشیه کناری اجسام بزرگ مانند مبل و اوپن آشپزخانه برای پناه گرفتن استفاده کرد. البته داخل آشپزخانه به دلیل وجود اجسام سنگین و نامتعادل مانند یخچال، جای مناسبی برای پناه گرفتن نیست.
ملکی با بیان اینکه دویدن بدون هدف در محیط امری بسیار اشتباه است، گفت:کودکان را فراموش نکنید، آنها را در آغوش گرفته و با بدن از آنان محافظت کنیم.
به گفته سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اگر در اماکن تجمعی نظیر باشگاه ها، سینماها، فروشگاه ها و... بودیم لازم است از هجوم به سمت در خروجی خودداری کرده و سریعاً خود را به کنار دیوارها و ستون ها رسانده و از سر و گردن خود محافظت کنیم.
ملکی ادامه داد: در بیرون از ساختمان نیز لازم است که به سوی نزدیک ترین فضای باز حرکت کنیم و از حضور در کنار درختان قدیمی، ستون ها و پل ها، سازه ها و ساختمان های بلند و به‌ویژه ساختمان های درحال ساخت و ساختمان های شیشه ای پرهیز کنیم. قرارگرفتن در کنار دکل ها و تیرهای برق یا زیر کابل ها نیز ممنوع است.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در مورد شرایط رانندگی در هنگام وقوع زلزله نیز گفت: اگر داخل خودرو بودیم باید به آهستگی خودرو را به کنار و محلی امن هدایت کرده و دور از نقاط خطرناک متوقف کنیم و تا پایان لرزش، از خودرو پیاده نشویم. توقف روی پل‌ها و زیر پل‌ها نیز ممنوع است.
ملکی در مورد اقداماتی که پس از بروز زلزله باید انجام شودنیز گفت: حفظ آرامش بسیار مهم است و بنابراین باید همواره آن را مدنظر قرار دهیم. اگر داخل ساختمان بودیم زمانی که لزرش ها به پایان رسید باید کیف زلزله خود را برداشته و به سرعت و البته با احتیاط از ساختمان خارج شویم. اگر ساختمان تخریب هم نشده باشد، لازم است که تا چندساعت بیرون از ساختمان باشیم.
وی با بیان اینکه درصورت امکان باید شیر اصلی آب و گاز و کنتور اصلی برق ساختمان را قطع کنیم، گفت: باید برای پس لزره های احتمالی آمادگی داشته باشیم و به هیچ عنوان به نزدیکی ساختمان های آسیب دیده و تخریب شده نرویم.
ملکی افزود: اگر افرادی دچار آسیب‌دیدگی به خصوص از ناحیه کمر و گردن شده‌اند، به هیچ عنوان نباید نسبت به جابجاییشان تا زمان حضور امدادگران اقدام کرد، مگر اینکه خطر مرگ یا آسیب های بیشتری وجود داشته باشد.
وی با بیان ایکنه باید از از روشن کردن سیگار، کبریت و وسایل شعله دار و برقی غیراستاندارد در داخل ساختمان ها پس از زلزله خودداری کرد، گفـت: لازم است شهروندان نام و مشخصات خود و محل اسکانشان را به عوامل امدادی اعلام کنند.
سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اضافه کرد: اگر خانه‌ای دچار ترک خوردگی شده لازم است قبل از ورود به ساختمان، با مهندسان باتجربه درباره استحکام بنا و ترک های ایجاد شده در ساختمان و بویژه وضعیت خطوط انرژی آب، برق و گاز مشورت کرده و سپس وارد آن شویم.
ملکی با بیان اینکه ممکن است برخی از افراد در زیر آوار محبوس شوند، گفـت: اگر خود ما جزو افرادی بودیم که در زیر آوار ماندیم، ابتدا باید با گوشه لباس خود، مقابل دهان و بینی خود را بپوشانیم تا از ورود خاک به مجاری تنفسی‌مان جلوگیری شود. همچین در صورت امکان، اعضای بدن خود را چک کرده و از سلامت خود مطمئن شویم و اگر شکستگی یا بویژه خونریزی داشتیم، از حرکت و تکان خوردن بی دلیل خودداری کنیم. در درصورت امکان نیز بهتر است تلاش کنیم تا از آن وضعیت خارج شده و یا به گوشه امن تری پناه ببریم.
وی با بیان اینکه باید سعی کنید با صدا کردن اطرافیان، از وضعیت آنان اطلاعاتی به دست آورده و وضعیت خودمان را نیز به آنان اطلاع دهیم، گفت: تا زمانی که از حضور دیگران و نیروهای امدادی مطمئن نشدیم، نباید زیاد فریاد بزنیم چرا که این کار و همچنین تحرک های زیاد، انرژی ما را بیشتر و سریع تر هدر می دهد.
ملکی ادامه داد: با کمی جستجو دراطراف خود، می توان قطعه ای سنگ یا بتون پیدا کرده و آنرا به ستون ها و دیوارهای اطراف خود بزنیم تا صدای آن به گوش دیگران برسد. لازم است این ضربات به صورت نامتناوب و نامنظم باشد که دیگران متوجه حضورمان شوند. در عین حال توجه کنیم که با دست و پای خود، ضربات محکم به اطراف نزنیم چرا که احتمال جابجا شدن آوار و ریزش مجدد وجود دارد.
مگر سیستم قطع خودکار جریان گاز هنگام زلزله روی کنتورهای گاز نیست؟