دسامبر ۲۰۱۹ بود که برخی از ساکنان شهر ووهان چین بدون علت مشخصی دچار سینه پهلو شدند و واکسنها و درمانهای رایج نتوانست بیماری آنها را بهبود ببخشد. از این روی، تحقیقات جهت شناسایی دلیل بیماری آغاز شد و در نهایت پزشکان به نوع جدیدی از ویروس کرونا رسیدند؛ ویروسی که به سرعت و انسان به انسان منتقل میشد و همین عاملی شد تا از ترس سرایت این ویروس به سایرین، افراد مشکوک و ناقل به سمت قرنطینه شدن سوق داده شوند. همین موضوع باعث شد تا اقتصاد چین کم کم به سمت تعطیلی کشانده شود.
به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ به رغم تلاشهای انجام شده در چین جهت جلوگیری از سرایت ویروس کرونا به سایر کشورها، سرانجام این اتفاق رخ داد و بسیاری از کشورها درگیر این ویروس شدند. در ۲۹ بهمن ماه سال جاری اولین مورد مبتلا به این ویروس در ایران و در شهر قم شناسایی شد. پس از آن نیز گزارشهای دیگری از ابتلا به ویروس کرونا در سایر استانهای ایران داده شد. ترس از شیوع بیشتر ویروس کرونا باعث شد تا ایرانیها رفت و آمدهای خود را کمتر کنند و همین عاملی شد تا رفته رفته کسب و کارهایی که چشم و امیدشان به فروش شب عید بود، از رونق بیفتد.
خاموش شدن چراغ کسب و کارها، خطر رشد تعداد چک های برگشتی و به تعویق افتادن اقساط تسهیلات پرداختی را افزایش می داد و به علاوه کاسبان نگران هزینه های دیگری چون پرداخت مالیات نیز بودند.
توصیه رئیس کل بانک مرکزی
در همین راستا عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی طی یادداشتی در یازدهم اسفند ماه ۱۳۹۸ گفت: با توجه به تعطیلی یا کاهش فعالیت برخی از کسب و کارهای کشور، که ممکن است کاهش عایدی برخی واحدها و صنوف و حتی اشخاص حقیقی را در پی داشته باشد، به مدیران بانک ها توصیه می کنم، شرایط امروز اشخاص حقیقی و حقوقی را ـ که از این بابت دچار وقفه درآمدی می شوند ـ در نظر گرفته و در خصوص تمدید زمان و نحوه وصول اقساط وام ها، همراهی لازم را با مشتریان به عمل آورده و مراعات وضعیت آنها را بکنند.
به دنبال تاکید عبدالناصر همتی به مدیران بانکها جهت همراهی و مساعدت با مشتریان خود در خصوص اقساط پرداختی آنها در پی شیوع کرونا و مشکلات ناشی از آن، امروز دوازدهم اسفند ۱۳۹۸ روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد که به دستور رئیسکل بانک مرکزی دستورالعمل لازم در خصوص نحوه مساعدت به صاحبان کسب و کارهایی که به خاطر شیوع کرونا دچار کاهش درآمد و مشکلات مالی شدهاند، در جلسه سهشنبه (۱۳ اسفند ۱۳۹۸) شورای پول و اعتبار مطرح و تصمیم گیری میشود.
سیدمحمد بحرینیان صنعتگر و پژوهشگرتوسعه در گفتوگو با خبرنگار تابناک اقتصادی در مورد پیشنهاد ارائه شده توسط بانک مرکزی برای کمک به کسب و کارها در شرایط فعلی گفت: در ابتدا باید منتظر ماند و دید جزئیات این تصمیم چیست، بعد نظر دقیق تری در مورد آن داد.
وی ادامه داد: اما بررسی عملکرد یک صد سال گذشته نشان می دهد، به جز چند دوره، عموماً در سایر دوره ها بسیاری از دولتها و به دنبال آن نهادهای پولی و مالی و حتی مجالس محترم چندان طرف تولید صنعتی کشور نبوده و نیستند؛ به عبارت بهتر، تولید صنعتی برای آن ها اولویت نداشته و ندارد.
وی افزود: دلیل عدم اولویت تولید صنعتی نزد نهادها و دولت ها این بوده است که ضمن اولویت داشتن خرید محبوبیت برای آنان، امور خود را از طریق استخراج، صادرات و درآمدهای نفتی چرخانده اند. بیم آن می رود که در اقتصاد، اگر احتمالات دیگر را کنار بگذاریم، راه دیگری را نیز نمی دانستند.
بحرینیان در صحبتهای خود گریزی هم به کتاب هنر تحریمها، نوشته ریچارد نفیو معمار تحریمها علیه ایران زد و ادامه داد: در این کتاب نفیو در صفحه ۸۹ اعلام کرده است که هدف اصلی تحریمها مشاغل حوزه تولید بوده و در صفحه ۴۷ گفته، برخی از انواع فشارها شغلهای بخش صنعتی و تولید را تحت تاثیر قرار میدهند.
در صفحه ۵۷ میگوید: شرکتهای ایرانی از طریق اعتبارهای داخلی با هزینههای بسیار بالاتری امور خود را انجام دهند. نکته جالب دیگر را در صفحه ۸۷ مطرح میکند؛ بدین عبارت که امریکا و متحدانش از دانش خود در مورد انقلاب ایران و احتمال به وجود آمدن ناهماهنگی اقتصادی به عنوان راهی عامدانه برای جدا کردن حاکمیت از مردم استفاده کردند. ملاحظه میکنید که همه اهداف آنها در زمینه اقتصاد محقق شده است.
این فعال اقتصادی در ادامه به پیشنهاد اخیر بانک مرکزی پیرامون کمک به کسب و کارها بازگشت و گفت، چون جزئیات این پیشنهاد مشخص نیست، پس نمیتوان در مورد آن نظر قطعی داد، اما اولین صحبتهای ریاست محترم کل بانک مرکزی در گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما در ۱۴ مرداد ماه ۹۷ برای من مهم است.
بحرینیان ادامه داد: در این برنامه مجری از رئیس محترم کل بانک مرکزی پرسید، اگر کمی از تولیدکنندگان دفاع کنم که اشکالی ندارد؟ ایشان در پاسخ فرمودند: از مصرف کننده دفاع کن، به گمانم این پاسخ خیلی جای تأمل دارد.
بحرینیان ادامه داد: این دیدگاه دهههاست که متاسفانه در کشور رواج دارد و به جز در چند دوره محدود، همواره تاکید بر این است که مصرف را مورد اهمیت قرار دهند و این در حالی است که اگر به صحبتهای رهبر انقلاب توجه کنید، همواره تاکید بر تولید دارند.
وی افزود: وقتی مصرف در اولویت و مرکز توجه قرار گرفت، اولویت بیشتر دولتها و مجالس به حل نیازهای مصرف معطوف میگردد. تصمیم گیران اقتصادی کشور جهت گیری به سمتی خواهند داشت که با پولپاشی از منابع نفتی راحت در دسترس قرار گرفته، شیدای واردات گردند؛ لذا جهت گیری تسهیلات بانکی هم نشان دهنده آن است که بخش تولید صنعتی و کشاورزی کمترین بهره را از آنان داشته است، در حالی که در کشورهای صاحب نام پیشرفت یافته نحوۀعمل خلاف عملکرد کشورمان میباشد. همین منابع کم هم بین بنگاههای تولیدی مشابه و بدون اقتصاد مقیاس و بعضاً گرفتار در رقابت مخرب شکسته شده است.
بحرینیان افزود: در تولید به اسم ایجاد رقابت، بسیاری از بنگاههای تولیدی کوتولهای ایجاد کرده اند که قدرت رقابت با تولیدکنندگان قدر جهان را ندارند. بسیاری از این کارخانهها با شکست مواجه خواهند شد و با تیتر بزرگ میزنند که شرکتهای خصوصی تعطیل شدند!
در همین ماجرای ویروس کرونا، وقتی به اطلاعات وزارت صمت درسال ۱۳۹۶ مراجعه میکنیم، مشاهده میشود که ۱۴۱ واحد به اصطلاح تولید داروئی دارای پروانه بهرهبرداری در کشور داریم.
سوال این است که این تعداد رقابت ایجاد خواهند نمود؟ آیا میتوانند در سطح جهان نشان تجاری شوند؟ آیا انگلیس، آلمان و امریکا این تعداد شرکت تولید کننده دارو دارند؟ لیستهای بانک مرکزی هم دراین زمینه حقایق دردناکی را نشان میدهد.
وی ادامه داد: فهرستی که بانک مرکزی از شرکتهای گیرنده ارز دولتی منتشر کرد و اندک در راستای شفافیت بود و بسیار قدردان آنها اقدام مسئولین بانک مرکزی هستم، امیدوارم مثل تعدادی از شاخصهای دیگر نشود که یکدفعه غیب شدند. این دادهها به خوبی شکست سیاستهای صنعتی یکصد سال اخیر کشور و این فهرست را نشان داد که چه بسیار از واحدهای ما تحت عنوان بزک شده تولید، ناکارآمد هستند.
این فعال اقتصادی گفت: اکنون گفته شده بانک ها در شرایط فعلی و به دلیل شیوع ویروس کرونا و خوابیدن کسب و کارها هوای بنگاهها را داشته باشند که مثلا دو ماه اخذ اقساط تسهیلات را به تعویق بیندازند.
من پرسشم این است که بانکهای به ویژه خصوصی سود خود را از بنگاههای تولید از شروع تحریم در سال ۱۳۸۵ حتی در روزهای تعطیل با بحرانها، رکورد و درماندگی آنها هم دریافت کرده اند، آیا این کار دو ماههای که قصد انجام آن را دارند در مقابل آن سود گرفتن حتی در روزهای تعطیل پشیزی ارزش دارد؟ به فرض که دو ماه هم عقب بیفتد، آیا سود آن را به تولیدکننده میبخشند؟ مجدداً به گفتههای نفیو توجه کنید.
وی افزود: رئیس محترم کل بانک مرکزی به این پرسش پاسخ دهند که از سال ۱۳۸۵ بانک ها چقدر سود سهام مصرف توزیع کرده اند؟ وقتی که کشور در رکود و تحریم قرار داشته است، توزیع این سود، مبتنی بر عدالت و مقابله با مضایق فراهم شده جریان سلطه جهانی بوده.
این فعال اقتصادی گفت: معتقدم با توجه به مستندات و ادبیات توسعه کشورهای موفق شده، از صنایع واقعی ایران حمایت نگردیده و هم اکنون اگر حمایتی هم از صنایع می شود، بیشتر صنایعی است که مبتنی بر منابع طبیعی هستند مانند پتروشیمی ها، فولادهای مبتنی بر مواد اولیه، معدنی ها و خدمات.
بحرینیان دوباره با تاکید بر اینکه باید جزئیات این پیشنهاد منتشر شود و بعد در مورد آن قضاوت کرد، گفت: باید منتظر ماند و دید آیا این پیشنهاد هم به مانند قانون حمایت از «تولید رقابت پذیر» است که مجلس و سایر نهادها آن را تصویب کردند و هم اکنون بسیاری از بندها و مواد این قانون اجرایی نشده است.
در روزنامه ها دیدم که رئیس کل محترم بانک مرکزی واژه «توصیه» را به کار بردهاند. این واژه را در بسیاری از بخشنامههای بیست سال اخیر بانک مرکزی مشاهده نموده ام. در یکی از مهمترین آنها مصوبه ۹۴۸ شواری محترم پول و اعتبار بوده که نظام پولی کشور را با مشکلات بسیار مهم مواجه نمود که جای بحث و تحلیل آن نیست. مواد قانونی پولی و بانکی ۱۳۵۱ اختیار انجام وظایف حاکمیتی بسیار مهمی را بر عهدۀ بانک مرکزی گذاشت که از آن به نحوه مطلوب استفاده نشد.
وی ادامه داد: این پیشنهاد هم در حال حاضر حتی اگر درست اجرا شود بی فایده است، چرا که شیره تولید از سال ۱۳۸۵ تاکنون، همانطور که نفیو گفت، در داخل کشور و بر اثر تحریم داخلی کشیده شده است.
وی افزود: گزارشهای رسمی منتشره خود بانک مرکزی، بیانگر آن است که بیش از ۵۰ درصد منابع بانکی در فعالیتهای نامولد سرمایه گذاری شده است، حال آنکه بسیاری از مسئولین درخصوص حمایت از تولید بیان کرده اند که باید بانکها هوای تولید را داشته باشد.
تولید صنعتی واقعی این کشور مظلوم واقع شده است و نه دولت ها، نه بانک ها، نه نظام پولی و نه نظام مالی هیچ یک و هیچ گاه به صورت اصولی، منطقی و پایدار به کمک آن نیامده اند. حتی مجلس هم که قانون حمایت از تولید را بنا نهاد هیچ گاه نپرسید که چرا مواد و بندهایی از این قانون اجرا نمیشود؟ این پیشنهاد بانک مرکزی به مانند این میماند که به یک بیمار سرطانی استامینوفن بخورانید.
بحرینیان گفت: تحریم کنندگان میدانستند باید کجاها را هدف قرار دهند. به گمانم بسیار لازم است در دانشگاهها یک دوره کلاس فشرده برای سیاستگذاران اقتصادی، نمایندگان، تصمیم گیران اقتصادی بگذارند و این کتاب هنر تحریمها را برای آنها تدریس کنند. در آن صورت به حد بسیاری، راههای مقابله صحیح با تحریمها برای بسیاری روشن خواهد شد.