آیا نام سریال «پایتخت» اِشکال دارد؟

این نوشته نه پاسخ که متنی است به بهانۀ پرسش مدیر روزنامه جمهوری اسلامی که «بعد از سرنگونی رژیم شاهی و استقرار نظام جمهوری اسلامی مگر باز هم در ایران، تختِ شاهی داریم که نام این مجموعه را "پایتخت" گذاشته‌اند؟»
کد خبر: ۹۶۸۳۶۲
|
۰۸ فروردين ۱۳۹۹ - ۰۹:۲۹ 27 March 2020
|
14955 بازدید
|

به گزارش «تابناک»، مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: «تیتر خبر «انتقاد مدیر مسئول روزنامۀ جمهوری اسلامی» از نام «سریال پایتخت» را که دیدم، پنداشتم به این خاطر خُرده گرفته‌اند که داستان آن دیگر مانند فصل اول (نوروز ۱۳۹۰‌) نیست که چون جمعی از اهالی شیرگاه یا علی‌آباد مازندران به تهران سفر کرده و گرفتار مسایل و مصایبی شده بودند، نام آن «پایتخت» بود و در فصل‌های بعد ماجراهای دیگر پیش آمده که ربطی به پایتخت و پایتخت‌نشینی ندارد. اما نوشتۀ آقای مسیح مهاجری را که خواندم، دیدم به کارگیری خود کلمه «پایتخت» را ۴۱ سال پس از سقوط پادشاهی نادرست می‌داند.

البته همین که روزنامۀ جمهوری اسلامی در این روزهای تعطیل منتشر می‌شود و سرمقاله دارد قابل ستایش است. چون روزنامه‌های چاپی در روزگار رسانه‌های برخط هم اسناد مکتوب و ماندگار تاریخ معاصرند و هر روزنامه هویت خود را دارد.

ایشان نوشته است: «هنوز جوابی برای این سؤال یافت نشده که بعد از سرنگونی رژیم شاهی و استقرار نظام جمهوری اسلامی مگر باز هم در ایران، تختِ شاهی داریم که نام این مجموعه را "پایتخت" گذاشته‌اند؟»

آری، واژۀ «پایتخت» در واقع «پای‌تخت» است و منظور از تخت، هم طبعا تختِ سلطنت. از این رو به مرکز قدرت سیاسی که از سلطنت و تخت او به مثابه قدرت ناشی می‌شود، پای‌تخت گفته می‌شده است. اصطلاحاً نیز می گفتند فلان فرد در فلان تاریخ «به تخت نشست» یا «از تخت افتاد». پس در این که تخت، نماد سلطنت بوده تردیدی نیست.

مشهورترین مثال‌ها هم تخت‌ جمشید و تخت‌ طاووس و از این رو نام این دو خیابان بعد از انقلاب به «طالقانی» و «مطهری» تغییر کرد و نیز نام «جام تخت جمشید» و عجیب این که اوایل انقلاب آدمی رییس سازمان ورزش شده بود که با کلمۀ «جام» هم مشکل داشت. (مصطفی داوودی) و چندی نمی‌گفتند جام و می‌گفتند بزرگداشت!

البته «پایتخت» اصطلاحی کهن نیست. کمااین‌که پیش‌تر در ایران، از کلماتی چون «دارالخلافه» و «دارالسلطنه» و در عثمانی هم از واژۀ «آستانه» استفاده می‌شده است. «آستانه» در واقع همان استانبول بوده که خلیفه در آن بر تخت می‌نشسته و هنوز در آسیای میانه رایج است.

پیش از پیروزی انقلاب، «غلامرضا نیک‌پی» شهردار تهران گزارش عملکرد شهرداری با عنوان «نامه به همشهری» را به صورت«شهردار پایتخت» امضا می‌کرد. خود «شهرداری» هم کلمۀ جدیدی بود به جای بلدیه و احتسابیه. اگر پایتخت ربطی به شاه و شاهی نداشت، اولین شهردار تهران، بعد از پیروزی انقلاب (محمد توسلی، دبیر‌ کل کنونی نهضت آزادی) از همان عنوان استفاده می‌کرد و نمی‌گفت: شهردار تهران.

با این حال باید در نظر داشت، تخت، الزاما نماد سلطنت نیست و منظور «قدرت سیاسی» است و تسامحاً می‌توان گفت در جمهوری هم تخت هست منتها نشسته بر تخت با رأی مردم انتخاب می‌شود و دوره‌ای و قابل جابه‌جایی است نه این که یک نفر و به صرف ارث بردن بر تخت بنشیند و دیگری به ارث ببرد. یا اصطلاح «پاتختی» که به مراسم زنانۀ فردای عروسی گفته می‌شود به تخت سلطنت اطلاق نمی‌شود. هر چند در این فقره گویا خود تخت مد نظر است!

باری، با سقوط رژیم شاهنشاهی شماری از کلمات بلاتکلیف شدند و در این میان پایتخت، تنها نبود. تکلیف کلماتی چون «شاه» و « تاج» هم روشن نبود. در حالی که مردم تنها به سلطان نمی‌گفتند شاه و مثلا هنوز می‌گوییم شاه عبدالعظیم یا شاهچراغ. با این حال مقرر شد به جای «شاه داماد» گفته شود «آقا داماد» و بعدتر باذوقی پیدا شد و گفت: ماه داماد! تاج، هم به همین سرنوشت دچار شد چون قرن‌ها هم‌نشین کلمۀ «تخت» بوده و هنوز هم هست و تاج و تخت یعنی قدرت و سلطنت. نام خیابان تاج و پل تاج شد ستارخان و باشگاه تاج شد استقلال. در حالی که تاج به معنی افسر و دیهیم تنها در تاج سلطانی خلاصه نمی‌شود و تاج خروس هم داریم!

مشهورتر از همه البته «تاج سلطانی» است. چندان که حافظ در بیت زیبا چه از حیث موسیقی کلمات (حروف "ج" و "ک") و چه معنی می گوید:

شکوهِ تاج سلطانی که بیم جان در او درج است

کلاهی دل‌کش است اما به ترک سر نمی‌ارزد!

بامزه تر از همه این که، نام باشگاه تغییر یافت و فوتبال ایران بی‌تاج شد اما سال‌های سال نیابت و بعد ریاست فدراسیون فوتبال ایران با آقایی به اسم «تاج» بوده است! این در حالی است که از القاب امام چهارم و بعد از زین‌العابدین و سید‌الساجدین، تاج‌البکایین است. یعنی سرورِ بسیار گریه‌کنندگان و شاید به همین خاطر نام‌های خانوادگی «تاج» و « تاج‌زاده» و «تاجگردون»، باقی ماندند. تازه تاج را حفظ نکنیم تاج محل چه می‌شود که نقطه پیوند فرهنگی ما با هند است؟

پایتخت هم بلاتکلیف است و نمی‌دانی تهران، همچنان پایتخت است یا نه. اما مگر حکومت آمریکا و فرانسه هم سلطنتی است که واشینگتن و پاریس را به عنوان پایتخت آنها می‌شناسیم؟

در ادبیات رسمی البته واژه «پایتخت» به کار نمی‌رود و به جای آن می‌گویند «مرکز». منتها کلمۀ «مرکز» اختصاصی نیست و تفاوت تهران با مراکز۳۰ استان دیگر را نمی رساند. تازه استان مرکزی هم داریم که مرکز آن اراک است و واژه مرکز برای مراکز تجاری یا تفریحی و موارد دیگر هم به کار می رود و در بادی امر مفهوم پایتخت را به ذهن، متبادر نمی سازد.

به لحاظ زبان شناختی می توان گفت «پایتخت» دیگر «پای تخت» نیست و برای خود هویت تازه ای پیدا کرده است.

از حیث سیاسی اما دغدغۀ مدیر روزنامۀ جمهوری اسلامی در بازتولید مفاهیم نظام سلطنتی را می توان محترم شمرد و درک کرد. منتها آیا بهتر نیست این دغدغه ها در زمینه های دیگر هم بروز کند مثلا در قبال اراده ای که می خواهد مجمع تشخیص مصلحت نظام را به مجلس سنا تبدیل کند؟ تا جایی که حتی یک بار آیت‌الله هاشمی شاهرودی به صراحت بر زبان آورده بود؛ در حالی که امام خمینی پس از تذکر مرحوم مفتح و در پایان نطق ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ در بهشت زهرا گفت: «مجلس سنا چیز مزخرفی است. همیشه بوده. منظور من از مجلس سنا مجلس مؤسسان بود.»

دیگر این که آن چه در این شب ها می بینیم فصل ششم «پایتخت» است؛ حال آن که چنین دغدغه ای به قاعده باید ۹ سال قبل و نوروز ۱۳۹۰ مطرح می‌شد نه حالا و پس از ۹ سال که این نام جا افتاده و برند شده است.»

اشتراک گذاری
تور پاییز ۱۴۰۳ صفحه خبر
بلیط هواپیما تبلیغ پایین متن خبر
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۲
در انتظار بررسی: ۳۰
انتشار یافته: ۱۲
سیاوش
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۹:۵۴ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
نمی دانم مشکل این آقایان با ایران وفرهنگ ایرانی چیست آقای محترم ماعاشق کشور ایران وفرهنگ آن هستیم چون ایرانی هستیم اگر شما مشکلی داری خودت را درست ویا سکوت اختیار کن
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۰:۰۳ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
جناب مهاجري ادم ها از سر بيكاري دنبال پيدا كردن موضوعي براي بحث ميگردند. از قديم گفته اند كه قافيه چو به تنگ ايد ! شاعر به ...
اگر شما دنبال مطلب ميگردي تا روزنه نامه خود را پر كني موضوعات طنازتري هم ميشود پيدا كرد
تابناک عزیز
|
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
|
۱۰:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
بهتره که اسم فیلم را تغییربدهند

عنوان فیلم با محتوا، همخوانی ندارد.
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۰:۳۰ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
خوش به حالت اقای مهاجری دغدغه فکریت این چیزاست که ایا پایتخت درسته یا غلط .کاش خیلی چیزای دیگه رو هم میدیدی
ناشناس
|
Canada
|
۱۰:۳۲ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
روزنامه جمهوری اسلامی، نماینده جمهوری اسلامی: حاشیه پررنگتر از اصل!
دنا اورمزد
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۰:۴۴ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
ای کاش:
برخی سیاسیون و روزنامه نگاران که البته خیلی خیلی هم السابقون هستند !!!! به جای حساسیت روی معنا و مفهوم یک کلمه که تازه هیچ تاثیری هم نداشته و ندارد روی مواردی همچون:
تورم بالا و ویران کننده
اختلاس و سواستفاده از اموال عمومی
_ بیکاری گسترده جوانان تحصیل کرده
- بی اعتمادی به امارهای ارائه شده توسط مسولین
_ تخریب گسترده منابع طبیعی
_ زمین خواری و دریا خواری و کوه خواری و جنگل خواری
- بالا کشیدن دارایی های مردم توسط موسسات مالی و اعتباری دروغین
_ کاهش ارزش پول ملی
و......... حساسیت داشتند!!!!
کاش می دانستند مشکل امروز ایران هیچ کلمه و نام و مفهومی نیست؟؟!! مشکل عملکرد ضعیف مسولین است
اگر برخی افراد حرفی برای گفتن ندارند سکوت خیلی خیلی بهتر است.....
-
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۰:۴۷ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
آفرین به مهرداد خدیر. آدم دلش میخواد دو سه بار این متن رو بخونه.
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۱:۰۰ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
با سلام تو این احوال موضوع مهمتری برای مقاله نویسی سردبیر محترم روزنامه جمهوری اسلامی و عزیزی که این پاسخ رو تدارک دیده نداریم هزاران موضوع مغفول مانده برای توجه دادن و هشیار نمودن مردم و مسولین و بهبود و ارتقا امور داریم یک نگاه به اطراف داشته باشید درد استفاده از کلمه پایتخت کم میشود و حرف های جدی تری که لازم است به آنها توجه شود را بهتر میبینید
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۱:۰۷ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
جفتتون بیکارید
ناشناس
|
Germany
|
۱۱:۳۴ - ۱۳۹۹/۰۱/۰۸
اسم ایشان نیز مسیح است و ۱۴قرن است که اسلام آمده و این اسم جای سوال دارد....
برچسب منتخب
# قیمت طلا # مهاجران افغان # حمله اسرائیل به ایران # ترامپ # حمله ایران به اسرائیل # قیمت دلار # سردار سلامی
الی گشت
قیمت امروز آهن آلات
نظرسنجی
عملکرد صد روز نخست دولت مسعود پزشکیان را چگونه ارزیابی می کنید؟