کلیات

علی‌مردان‌خان متولد ١٢٧١ دهستان چنارود شهرستان چادگان استان اصفهان است که در سال ١٣١٣در شهر تهران و زندان قصر درگذشت. ازسرداران بختیاری ایران از ایل چهارلنگ بختیاری در منطقه چنارود فریدن استان اصفهان بود که با ارتش رضاشاه درگیری داشت. علی مردان خان در سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۳ به مدت ۵ سال مبارزه مسلحانه داشت وی از طایفه مَمصالح یا محمود صالح بود که این طایفه از شش تیره بنام‌های: اُورَش، مُمجِلاردین (محمدجلال الدین)، آل دَویت (عالی داوود)، آدِگار، قُلی و کافِلی تشکیل شده‌است.

زندگینامه

علیمردان خان در آن زمان در منطقه‌ای که هم اکنون در شمال غرب استان اصفهان و در شهرستان فریدن قرار دارد، در روستایی به نام چهل چشمه زندگی می‌کرد. همچنین بنا‌هایی در روستای اورگان بنا کرد که امروزه به عنوان یک بنای دولتی در این روستا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این روستا‌ها در منطقه‌ای واقع شده که ان را می‌توان حد فاصله چهار لنگ و هفت لنگ نامید. در ضمن می‌توان اشاره کرد که طایفه ممصالح این مکان را به عنوان ییلاق خود انتخاب کرده و در زمستان‌ها به گرمسیر سردشت خوزستان مهاجرت می‌کردند.
علی مردان خان فرزند علیقلی خان چهارلنگ پسر محمد علی خان اوّل (که در سال های۱۲۶۷ تا ۱۲۷۱ ه‍. ق. علیه حکومت ناصرالدین شاه قاجار به مبارزه برخاست) پسر الله کرم خان پسر محمد حسین خان پسر ابدال خان (رهبر قیام بختیاری بر علیه آقامحمدخان قاجار در سال۱۱۹۹ ه‍. ق) و از نوادگان علیمردان خان اول (نایب السلطنه ایران بعد از نادرشاه و قبل کریم خان زند) از طایفه محمود صالح یکی از شاخه‌های بزرگ چهارلنگ بود. مادرش بی بی مریم، معروف به سردار مریم بختیاری دختر حسینقلی خان ایلخانی بختیاری بود. بی بی مریم در جنگ اول جهانی که بخش‌هایی از ایران اشغال و زیر نفوذ نیرو‌های استعمارگر روسی و انگلیسی قرار گرفته بود؛ علیه نیرو‌های اشغالگر روس و انگلیس قیام کرد.
پدرش در بین طوایف زیادی از چهارلَنگ و در بین هفت لَنگ‌ها نیز جایگاه خاصی داشت و مادر شجاعش بی‌بی فاطمه به سردار فاطمه بختیاری شهرت داشت. بی‌بی فاطمه فرزند یکی از سران بختیاری بود که به دست پسران ناصرالدین شاه (سلطان مسعود میرزا ملقب به ظل‌السلطان) کشته شد.

دوران جوانی و فعالیت سیاسی

پدرش در جوانی در اثر توطئه‌ای فامیلی وفات یافت. علیمردان خان، کودکی خود را نزد مادر بزرگ مادریش بی بی فاطمه چهارلنگ کیانرثی (دختر علیرضا خان کیانرثی عموزاده محمدتقی خان چهارلنگ اولین ایل خان مقتدر بختیاری و از نوادگان دختری علیمردان خان چهارلنگ محمودصالح (نایب السلطنه)) و همچنین دایی‌های خود علیقلی خان سردار اسعد و خسروخان سردار ظفر گذراند و به مکتب رفت. در جوانی، از سواران بختیاری در قیام مشروطه بود. در سال ۱۳۰۲ خورشیدی بعد از مجزا شدن طوایف چهارلنگ از هفت لنگ به همراه برادر خود محمد علی خان به عنوان رؤسای این طایفه تعیین گردیدند. علیمردان خان پس از چندی علیه دولت رضاشاه شورید و بختیاری و شمال خوزستان را تصرف کرد، اما نهایتاً با تهاجم ارتش و پا در میانی دیگر خوانینِ بختیاری پس از یکسال جنگ در قهفرخ،  فرخ شهر کنونی حاضر به صلح و تسلیم شد و به زندان قصر منتقل گردید.

مرگ

سرانجام در سپیده دم سال ۱۳۱۳ خورشیدی و برخلافِ امان نامه‌ای که رضاشاه صادر کرده بود در برابر جوخه اعدام قرارگرفت.
مرگ علیمردان خان تأثیر زیادی بر ایل بختیاری گذاشت تا حدی که دلیری‌های او در میدان جنگ به میانِ مثل‌ها و شعر‌های بختیاری نیز راه یافت و آهنگسازان برای او ترانه شیرعلیمردان را ساختند.

• بی بی مریم کیست؟