کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
مخالفت یکپارچه نمایندگان با اقدام بانک مرکزی در حوزه رمزارزها
کد خبر: ۱۲۷۳۷۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۴
با وجود سنگ‌اندازی فرزین در مقابل ابلاغ وام ۸۰۰ میلیونی ساخت مسکن، حالا ده‌ها نماینده مجلس به سراغ رئیس‌جمهور رفته‌اند تا شخص پزشکیان به این موضوع ورود کند.
کد خبر: ۱۲۷۲۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۴
تابناک بررسی کرد؛
بررسی رقم تسهیلات پرداختی هشت بانک به شرکت سایپا نشان می‌دهد تا پایان شهریورماه، بیش از ۶ هزار و ۱۸۹ میلیارد تومان وام به حساب این خودروساز زیان‌ده واریز شده است.
کد خبر: ۱۲۷۲۹۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۳
رئیس کل بانک مرکزی که سال گذشته از ضرب الاجل ۶ ماهه برای اصلاح بانک‌های ناتراز و زیان‌ده گفته بود، حالا در یک چرخش عجیب، به بانک‌های ناتراز فرصت دو سه ساله داده تا شاید اصلاح شوند.
کد خبر: ۱۲۷۲۵۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۳۰
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت که در حال حاضر نرخ ارز آزاد خواه‌ناخواه به بازار علامت‌دهی می‌کند که ما دنبال انتقال مرجعیت نرخ ارز به بازار توافقی هستیم.
کد خبر: ۱۲۷۲۵۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۸
رییس کل بانک مرکزی گفت: موضوع FATF همچنان قرار بر این است که در مجمع تشخیص مصلحت مطرح شود البته این موضوع را آقای همتی وزارت اقتصاد پیگیری می‌کند و آخرین بحث در جلسه پولشویی مطرح شد این بود که دولت پس از توافقات در شورای امنیت نظر خود را در مجمع اعلام کند.
کد خبر: ۱۲۷۲۵۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۸
چرا بانک مرکزی نمی‌تواند تنها قانون‌گذار صنعت رمزارز باشد؟
کد خبر: ۱۲۷۲۴۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۸
تورم قد می‌کشد، اما یارانه نقدی همان ۳۰۰ هزار تومان؛
با سیاست جدید دولت برای افزایش ۳۵ درصدی نرخ ارز کالا‌های اساسی و دارو و همچنین کاهش حدود ۳ میلیارد دلاری سبد ارز ترجیحی در بودجه، از ابتدای سال آینده باید منتظر رشد قیمت اقلام مهم وارداتی و دارویی باشیم.
کد خبر: ۱۲۷۰۹۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۸
مبلغ وام ازدواج در سال ۱۴۰۰، ۷۰ میلیون تومان و در سال ۱۴۰۱، ۱۲۰ میلیون تومان و در سال ۱۴۰۲، ۱۸۰ میلیون تومان و در نهایت در سال ۱۴۰۳ این رقم به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش یافت، حال باید دید برای سال آینده چه عددی به تصویب می‌رسد؟
کد خبر: ۱۲۷۱۶۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۵
کد خبر: ۱۲۷۱۸۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۴
انباشت بدهی دولت به بانک مرکزی و سایر بانک‌ها در پایان نیمه نخست سال جاری به بیش از یک هزار و ۷۸۹ هزار میلیارد تومان رسیده است که در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شود.
کد خبر: ۱۲۷۱۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۴
در چهارمین روز هفته، نرخ دلار نیمایی برای اولین بار از مرز ۵۰ هزار تومان عبور کرد. تغییر نرخی که نسبت به سال گذشته در چنین روزی، بیش از ۱۲ هزار گران‌تر شده است و باید نگران تورم در ماه‌های آتی باشیم.
کد خبر: ۱۲۷۱۳۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۲
عضو فراکسیون مستقلین مجلس با اشاره به حراج و ضرب سکه ضرب ۱۴۰۳ گفت: حراج سکه و شمش توسط بانک مرکزی تاثیر مثبتی بر کنترل قیمت طلا و سکه در بازار دارد و می تواند در این زمینه نتیجه خوبی داشته باشد.
کد خبر: ۱۲۷۱۱۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۱
در گفتگو با تابناک بررسی شد
عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون عمران مجلس گفت: برای ساخت خانه‌ای که مقاومت حداقلی در برابر زلزله داشته باشد، نیاز به تمهیدات ویژه است و ضرورت دارد تا وام ساخت مسکن افزایش یابد و مردم بتوانند ساختمان استاندارد بسازند.
کد خبر: ۱۲۷۰۲۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۰
با گذشت بیش از یک ماه از صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی در مجلس، نرخ دلار نیمایی نه تنها از ۴۷ هزار تومان عبور کرده است، بلکه به میانه کانال ۴۹ هزار تومان نیز نزدیک شده است.
کد خبر: ۱۲۶۹۷۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۸
تصمیم جدید بانک مرکزی/
همزمان با ورود ربع‌سکه های ۱۴۰۳ به حراج‌های سکه، در حراجی روز شنبه ۱۹ آبان فروش ربع سکه ۸۶ نخواهیم داشت. البته اینکه فروش ربع سکه ۸۶ به طوری کلی متوقف شده یا نه، بانک مرکزی هنوز به تصمیم قطعی نرسیده است.
کد خبر: ۱۲۷۰۴۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۷
تابناک بررسی کرد؛
بانک‌های سرمایه، خاورمیانه، کشاورزی، دی، توسعه تعاون، آینده، پاسارگاد، پست ایران، سامان، شهر، کارآفرین، ملل، گردشگری، ایران‌زمین و اقتصاد نوین، در سال جهش تولید با مشارکت مردم، سهمی در جهش تولید مسکن نداشته‌اند.
کد خبر: ۱۲۶۹۹۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۷
رئیس‌کل بانک مرکزی خبر ندارد تورمی که دست‌پخت سیاست‌های این بانک است، چه بر سر ارزش وام ساخت مسکن آورده و به جای اینکه به دنبال تقویت اثرگذاری وام و افزایش سقف آن باشد، از مصوبه شورای‌عالی مسکن برای وام ۸۰۰ میلیونی گلایه دارد.
کد خبر: ۱۲۷۰۰۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۵
در راستای سیاست دولت چهادهم مبنی بر انتصاب به کارگیری زنان در سطوح مدیریتی و برای نخستین بار در تاریخ وزارت اقتصاد با حکم وزیر امور اقتصادی و دارایی«کوثر یوسفی» به عنوان نخستین زن به سمت «رییس هیات نظارت بانک مرکزی » منصوب شد.
کد خبر: ۱۲۷۰۰۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۵
بانک مرکزی از عزل مدیران ارشد مبارزه با پولشویی ۳ بانک خبر داد و اعلام کرد: ۳ مدیر دیگر هم یک هفته برای ارائه مستندات فرصت دارند.
کد خبر: ۱۲۶۹۹۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۵