کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
تابناک گزارش می دهد
اعلام کف قیمت ۷۳ هزار تومانی دلار توسط وزیر اقتصاد، سیگنالی واضح به بازار ارز و دلالان بود. آن‌هم در شرایطی که گرانی و تورم، معیشت مردم را به شدت تحت فشار قرار داده است. آیا این رویکرد، راه‌حل مشکلات اقتصادی است یا چراغ سبزی به جهش‌های جدید قیمتی؟
کد خبر: ۱۲۷۹۳۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۰۳
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از موافقت اکثریت اعضای کمیسیون متبوعش با لایحه ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری کره به داوری خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۹۲۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۰۲
نرخ سود بین بانکی برای دومین هفته متوالی با افزایش همراه شد؛ هم اکنون نرخ سود بین بانکی در آستانه ورود به کانال جدید است.
کد خبر: ۱۲۷۸۷۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۹
زندیان عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: بارها و بارها تاکید کردیم و در کمیسیون اقتصادی درباره تعیین نرخ ارز و کاهش ارزش واحد پول ما، یعنی ریال موضوعاتی مطرح شده است، در واقع به گونه‌ای نیست که ما کشوری به لحاظ اقتصادی بسیار فقیر باشیم. حتی فقیرترین کشورهای آفریقایی هم کاهش ارزش پولشان به این شکل نیست.
کد خبر: ۱۲۷۸۷۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۹
استان تهران بیش از ۳۰۸ هزار فقره چک به ارزش ۵۲ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان در مهرماه داشته که از نظر تعداد ۹.۷ درصد و از نظر ارزش نیز ۱۳.۸ درصد از کل چک‌های مبادله‌ای برگشت خورده است.
کد خبر: ۱۲۷۷۰۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۹
در گفتگو با تابناک
در حالی که تورم سرسام‌آور، هزینه‌های معیشت را برای دهک‌های پایین جامعه دشوارتر کرده است، یارانه نقدی ۴۰۰ هزار تومانی، همچنان سهم مهمی در زندگی بسیاری از خانوار‌های کم‌درآمد دارد.
کد خبر: ۱۲۷۸۵۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۸
در جلسه 13 آذرماه هیات عالی بانک مرکزی ، گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، با موضوع «تصمیم‌گیری درخصوص نرخ کارمزد انواع خدمات ...
کد خبر: ۱۲۷۸۲۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۷
بانک مرکزی سال گذشته در اسفندماه، سهمیه ارز مسافران هوایی را به ۱۰۰۰ یورو افزایش داد و مدتی بعد پس از پایان تعطیلات نوروزی، این سقف را به ۵۰۰ یورو بازگرداند. اقدامی که شاید در اواخر سال جاری دوباره تکرار شود، اما با نرخ های جدید!
کد خبر: ۱۲۷۷۹۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۶
نرخ توافقی، بالاتر از نرخ کنونی نیمایی و پایین‌تر از نرخ بازار آزاد است و حالا طبق تصمیم بانک مرکزی و صحبت‌های فرزین، دلار‌های نیمایی راهی بازار توافقی می‌شوند و عملاً نیما به پایان راه رسیده است.
کد خبر: ۱۲۷۷۶۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۵
نرخ ارز نیما از امروز شنبه ۲۴ آذرماه ۱۴۰۳ به تاریخ پیوست، از اول بهمن ماه نیز سامانه نیما به کل برچیده خواهد شد.
کد خبر: ۱۲۷۷۶۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۴
معاون بانک مرکزی گفت: قیمت در سامانه ارز تجاری می‌تواند در دامنه ۳ درصد حرکت رو به بالا یا رو به پایین داشته باشد و محدودیتی برای آن وجود ندارد.
کد خبر: ۱۲۷۷۵۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۳
در گفتگو با تابناک عنوان شد
با وجود مشکلات ارزی متعددی که در زمینه تخصیص ارز به واحدهای صنعتی وجود دارد بررسی ها نشان می دهد این روزها بخشنامه اخیر بانک مرکزی مشکلات این حوزه را تشدید کرده است.
کد خبر: ۱۲۷۶۸۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۱
بانک مرکزی از ابتدای سال جاری تا امروز، ۴۹ میلیارد و ۸۷۲ میلیون دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی، دارو، کالاهای تجاری و بازرگانی، واردات در مقابل صادرات و خدمات تامین کرده است.
کد خبر: ۱۲۷۶۹۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۹
اختلاف دولت و بانک‌ها بر سر کافی بودن منابع قرض‌الحسنه برای پرداخت وام‌های حمایتی ازدواج و فرزندآوری در حالی به بودجه ۱۴۰۴ کشیده شده است که کارشناسان پیشنهاد ثابت ماندن سقف فردی وام در کنار واگذاری تصمیم‌گیری به هیئت عالی بانک مرکزی را زمینه‌ساز طولانی‌تر شدن صف متقاضیان می‌دانند.
کد خبر: ۱۲۷۶۵۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۸
تابناک بررسی کرد
نمی‌توان پذیرفت که با هدف تک‌نرخی کردن نرخ ارز در اقتصاد، هر روز و هر ساعت مجوز افزایش نرخ ارز نیمایی را بدهیم و در مقابل خبری از کاهش فاصله این نرخ با بازار آزاد نباشد.
کد خبر: ۱۲۷۶۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۷
اگر بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها نظارتی داشت، امروز شاهد تسریع در تأمین مالی ساخت‌وساز مسکن در سطح کشور بودیم. روندی که می‌توانست به افزایش عرضه خانه به بازار و تعدیل قیمت‌ها کمک کند.
کد خبر: ۱۲۷۵۶۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۶
بانک مرکزی از اواخر سال جاری انواع قطعات سکه طلای بهار آزادی با تاریخ سال ۱۴۰۴ را از طریق حراج‌های سکه مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه می‌کند.
کد خبر: ۱۲۷۵۹۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۴
سرپرست و رییس هیأت‌مدیره بانک دی از «برنامه اصلاح ساختار مالی و بهبود کفایت سرمایه» بانک دی در افق برنامه پنج ساله هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۵۱۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۱
بانک مرکزی در راستای تسهیل و فراهم کردن مقدمات لازم برای برگزاری مراسم حج تمتع ۱۴۰۴ دستور پرداخت ۳۳۰ میلیون دلار را صادر کرد.
کد خبر: ۱۲۷۵۰۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۱
از روز چهارشنبه ۱۴ آذرماه سال جاری عرضه سکه تمام بهار آزادی با تاریخ درج ۱۴۰۳ در مرکز مبادله ارز و طلای ایران آغاز می‌شود.
کد خبر: ۱۲۷۴۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۰