کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
بانک مرکزی دستورالعمل اجرایی پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزند در سال ۱۴۰۴ را به شبکه بانکی ابلاغ کرد.
کد خبر: ۱۲۹۶۶۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۱۰
تابناک گزارش می دهد؛
در سالی که نوسانات ارزی بر بازار‌ها سایه انداخت، بانک مرکزی با تخصیص ۱۳.۵ میلیارد دلار ارز ترجیحی با نرخ ۲۸،۵۰۰ تومان، تلاش کرد ثبات را در تأمین کالا‌های اساسی و دارو حفظ کند. این حجم از تأمین ارز، نقش مهمی در کنترل هزینه‌های معیشتی و دسترسی مردم به اقلام ضروری داشته است.
کد خبر: ۱۲۹۴۳۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۹
میانگین وزنی نرخ بهره بین بانکی در هفته‌ای که گذشت نسبت به هفته قبل‌تر(۲۹ اسفندماه ۱۴۰۳) از ۲۳.۹۵ درصد به ۲۳.۹۶ درصد در هفته منتهی به پنچشنبه ۷ فروردین ۱۴۰۴ رسید.
کد خبر: ۱۲۹۶۴۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۸
نماینده مردم شیراز در مجلس با اشاره به اینکه وزارتخانه‌های اقتصادی دولت و بانک مرکزی برنامه‌ای برای هدایت نقدینگی و حفظ قدرت خرید مردم نداشتد گفت: به همین دلیل مردم راهی جز روی آوردن به بازار ارز، طلا و سکه برای حفظ قدرت خرید خودشان ندارند.
کد خبر: ۱۲۹۵۹۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۵
سیاست تثبیت ارزی بانک مرکزی که محمدرضا فرزین از زمان روی کار آمدنش آن را دنبال کرده، همچنان با انتقاداتی روبه‌روست. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی هشدار داده که این سیاست، بدون اصلاحات اساسی، نه‌تنها از جهش‌های ارزی جلوگیری نمی‌کند، بلکه چرخه‌های مخرب نوسان را تداوم می‌بخشد.
کد خبر: ۱۲۹۴۵۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۵
گام نهایی یا تکرار یک انتظار؟
با ورود به سال ۱۴۰۴، نشانه‌های تازه‌ای از تغییر واحد پول ملی نمایان شده است. انتشار اسکناس ۲ میلیون ریالی، که در ساختار جدید معادل ۲۰۰ تومان خواهد بود، از آماده‌سازی زیرساخت‌ها حکایت دارد. حالا به نظر می‌رسد که این اصلاح پولی، پس از سال‌ها بحث و انتظار، در مسیر تصمیم‌گیری توسط مجلس قرار گرفته است.
کد خبر: ۱۲۹۴۵۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۲
کد خبر: ۱۲۹۵۳۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۱
شعار سال ۱۴۰۴ در آزمون عمل
ارزیابی عملکردی بانک مرکزی نشان می دهد این مجموعه در سال گذشته به‌جای هدایت سرمایه‌های مردم به سمت تولید، در قامت یک طلافروشی ظاهر شد و با حراج و پیش‌فروش گسترده سکه، عطش بازار برای سفته‌بازی را شعله‌ور کرد. حالا در سال «سرمایه‌گذاری برای تولید»، این پرسش مطرح است: آیا بانک مرکزی از سیاست‌های اشتباه خود درس می‌گیرد؟
کد خبر: ۱۲۹۵۲۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۳۰
بازی بانک مرکزی روی اعصاب کارگران با حداقل حقوق!
بانک مرکزی سقف تسهیلات مسکن را افزایش داده، اما اقساط سنگین آن از توان بسیاری از خانوار‌ها خارج است. طرحی که قرار بود مستأجران را خانه‌دار کند، حالا تنها فشار مالی بیشتری بر دوش آنها می‌گذارد.
کد خبر: ۱۲۹۴۸۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۳۰
سکانسی عجیب از واکنش فرزین به افسارگسیختگی دلار و سکه
سکه به نزدیکی ۱۰۰ میلیون تومان رسید، دلار به مرز یک میلیون ریال و قدرت خرید مردم به مرز نابودی! در این آشفته‌بازار، رئیس‌کل بانک مرکزی نه‌تنها توضیحی برای سقوط ارزش پول ملی ندارد، بلکه در اقدامی عجیب، از سکه به‌عنوان عیدی دادن سخن می‌گوید!
کد خبر: ۱۲۹۵۱۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۹
کاهش شتاب رشد اقتصادی ایران در پایان پاییز
رشد اقتصادی ایران همچنان مثبت است، اما سرعت آن کاهش یافته است. افت قابل‌توجه در بخش نفت و کاهش کلی رشد اقتصادی، چالش‌هایی را برای سیاست‌گذاران ایجاد کرده است. در مقابل، رشد کشاورزی و ثبات در صنایع و خدمات مانع از ورود اقتصاد به رکود شده است.
کد خبر: ۱۲۹۴۷۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۸
خبری از سقف برداشت ۳ میلیونی نیست گزینه برداشت وجه هم حذف شد.
کد خبر: ۱۲۹۴۷۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۷
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌و‌گو با تابناک؛
بانک مرکزی این روز‌ها با تصمیمی جنجالی، سکه پیش‌فروش می‌کند. آن‌هم در شرایطی که اقتصاد کشور از التهاب‌های متعدد رنج می‌برد. کارشناسان و نمایندگان مجلس هشدار می‌دهند که این اقدام نه‌تنها کمکی به کنترل بازار نمی‌کند، بلکه خود عاملی برای تشدید بی‌اعتمادی به ریال می‌شود.
کد خبر: ۱۲۹۴۵۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۷
در روز‌های اخیر، ادعای گم شدن ۶۱ تن طلا به موضوعی داغ در رسانه‌های داخلی و فضای مجازی تبدیل شده است. این در حالی است که آمار‌های رسمی از رشد چشمگیر واردات طلا و افزایش ذخایر بانک مرکزی حکایت دارند.
کد خبر: ۱۲۹۴۵۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۷
بانک‌هایی که باید به تأمین مالی پروژه نهضت ملی مسکن کمک کنند، پشت سکوت بانک مرکزی پنهان شده‌اند و انتشار آمار عملکرد آنها مدتی است که متوقف شده و حتی لینک گزارش‌های قبلی از سایت حذف شده است.
کد خبر: ۱۲۹۴۲۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۵
بانک مرکزی تصویر اسکناس ۲۰۰ هزار تومانی با ویژگی‌های امنیتی به کار رفته در آن را منتشر کرد.
کد خبر: ۱۲۹۴۱۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۴
بانک مرکزی ، سری جدید ایران‌چک ۲ میلیون ریالی را منتشر کرد.
کد خبر: ۱۲۹۴۱۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۴
میزان تسهیلات پرداختی ازدواج و فرزندآوری در شبکه بانکی از سقف تعیین‌شده فراتر رفته و به ۲۵۲ همت رسیده است. این در حالی است که سهمیه مصوب سالانه ۱۹۰ همت بود.
کد خبر: ۱۲۹۳۹۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۳
هیات عامل بانک مرکزی پیرو درخواست‌های واصله از شبکه بانکی، با افزایش سقف صدور کارت هدیه بانکی از ۲۰ میلیون ریال به ۵۰ میلیون ریال موافقت کرد.
کد خبر: ۱۲۹۳۷۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۲
شب گذشته رئیس اتحادیه طلا و جواهر در یک برنامه خبری اظهاراتی عجیب داشت که ناخودآگاه بینندگان را به یاد جمله طلایی حسن روحانی در پاسخ به سئوال خبرنگار صداوسیما می انداخت.
کد خبر: ۱۲۹۳۷۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۲