کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانکها (۶) و دادن اعتبار به بانکها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانکها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانکها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
تابناک بررسی می‌کند؛
۶ ماه پیش بود که محمد اتابک وزیر صمت نسبت به طرح واردات خودرو‌های دسته دوم ایرادهایی را وارد دانست و خواستار اصلاحیه آئین نامه شد، اما هنوز خبری از اصلاح آن نیست و به نظر می‌رسد دولت بنا به دلایلی با واردات خودرو‌های نو بیشتر موافق است تا کارکرده.
کد خبر: ۱۲۹۰۱۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۵
طبق اطلاعیه جدید شورای هماهنگی بانکها، ساعات کاری بانک ها تا ۱۵ فروردین ۷:۳۰ تا ۱۳:۳۰ خواهد بود.
کد خبر: ۱۲۹۰۱۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۴
مدیرعامل بانک مسکن با اشاره به اینکه نرخ اوراق حق تقدم وام مسکن در یک تعادل نسبی قرار خواهد گرفت گفت: بانک مرکزی پیشنهاد افزایش سقف وام ساخت و خرید مسکن را بررسی می کند.
کد خبر: ۱۲۸۹۹۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۳
به گفته رئیس کل بانک مرکزی ، با وجود اینکه نرخ رشد نقدینگی برای سال ۱۴۰۳ در کانال ۲۵ درصد هدف‌گذاری شده بود، با توجه به شدت گرفتن تکانه‌های سیاسی و امنیتی و همچنین افزایش ریسک‌های سیاسی - اقتصادی طی یکسال گذشته این نرخ به محدوده ۲۷ درصد رسیده است.
کد خبر: ۱۲۸۹۹۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۳
معاون نظارت و بازرسی امور اقتصادی سازمان بازرسی کل کشور با ارسال نامه‌ای به رئیس کل بانک مرکزی بر رعایت حقوق مردم در فرآیند پیش فروش سکه تاکید کرد.
کد خبر: ۱۲۸۹۸۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۲
۶ ماه از وزارت عبدالناصر همتی در دولت چهاردهم می‌گذرد، اما بازار ارز، تورم و معیشت مردم، روایتگر روز‌هایی پرالتهاب است. حالا به نظر می رسد نمایندگان مجلس، با استیضاحی که امضای ۹۱ نفر را پای خود دارد، در آستانه پایان دادن به دوران پرحاشیه او هستند.
کد خبر: ۱۲۸۹۷۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۱
رييس كل بانك مركزي حضور سرزده رييس‌جمهور در بانك مركزي را مايه دلگرمي كاركنان بانك مركزي دانست و گفت: زماني كه ناآرامي در بازارها به وجود مي‌آيد كار در بانك مركزي نيز به دليل تلاطم‌هاي به وجود آمده سخت مي‌شود و حضور رييس‌جمهور در اين شرايط باعث دلگرمي همكاران بانك مركزي است و اميدواريم مصمم‌تر در راستاي انجام وظايف تعيين شده گام برداريم.
کد خبر: ۱۲۸۹۶۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۰۱
رئیس جمهور به منظور حمایت از رئیس کل بانک مرکزی و پایان دادن به شایعات تغییر او در روزهای اخیر به ساختمان شیشه‌ای میرداماد رفته است.
کد خبر: ۱۲۸۹۵۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۳۰
پزشکیان رئیس جمهور ظهر امروز به صورت سرزده به بانک مرکزی رفت و نشستی با رئیس کل و مدیران بانک مرکزی داشت.
کد خبر: ۱۲۸۹۴۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۳۰
تابناک گزارش می دهد
بانک رفاه در ازای پرداخت وام میلیاردی، هیچ‌گونه وثیقه‌ای از سایپا دریافت نکرده است. این موضوع در فایل منتشر شده بانک مرکزی به وضوح قابل مشاهده است، جایی که در ستون «جمع ارزش وثایق»، عدد صفر ریال درج شده است.
کد خبر: ۱۲۸۸۹۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۳۰
بانک مرکزی اعلام کرد حساب‌های اشخاص مظنون به پولشویی در بازار‌های طلا و ارز و رمزارز مسدود شد.
کد خبر: ۱۲۸۹۳۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۹
بحران بازگشت ارز صادراتی به چرخه اقتصادی
عدم بازگشت میلیاردها دلار ارز صادراتی، بار دیگر تقصیر‌ها را میان دولت، بانک مرکزی و صادرکنندگان تقسیم کرده است. دیوان محاسبات می‌گوید این وضعیت به جهش نرخ ارز دامن زده، اما بانک مرکزی خود را بی‌تقصیر می‌داند. در این میان، دولت نیز از پاسخگویی طفره میرود.
کد خبر: ۱۲۸۹۳۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۹
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، اخذ مابه‌التفاوت نرخ ارز بابت تغییر گروه کالایی را غیرشرعی و غیرقانونی دانست و آن را ابطال کرد.
کد خبر: ۱۲۸۹۲۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۹
دیوان محاسبات کشور در اطلاعیه‌ای ورود خود به بررسی ترک فعل‌های موثر بر افزایش قیمت ارز را اعلام کرد و از عدم رفع تعهدات ارزی ۴.۶ میلیارد دلاری به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر نوسانات ارزی نام برد.
کد خبر: ۱۲۸۹۱۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۸
سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران گفت: سکه‌های پیش فروش شده بانک مرکزی در سررسید خود از طریق شعبه‌های بانک ملی به خریداران تحویل می‌شود.
کد خبر: ۱۲۸۹۰۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۸
بانک مرکزی قیمت پیش فروش انواع سکه طلا در سال آینده را اعلام کرد.
کد خبر: ۱۲۸۸۹۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۷
برنامه پیش فروش یک میلیون سکه بانک مرکزی از فردا - ۲۸ بهمن - آغاز می شود و هر فرد ایرانی بالای ۱۸ سال می‌تواند یک سکه تمام و دو نیم سکه و سه قطعه ربع سکه بهار آزادی از طریق پیش فروش های مرکز مبادله ایران خریداری کند.
کد خبر: ۱۲۸۸۸۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۷
سخنگوی مرکز مبادله ایران با اعلام جزییات جدید از پیش فروش یک میلیون سکه بانک مرکزی از افزایش سقف خرید به ۶ قطعه سکه خبر داد.
کد خبر: ۱۲۸۸۶۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۵
پیش‌فروش سکه با قیمت ۶۰ میلیون تومان اعلام شده است.
کد خبر: ۱۲۸۸۶۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۵
اقتصاد در هفته‌ای که گذشت
اقتصاد ایران هفته‌ای پرحاشیه را پشت سر گذاشت؛ از زمزمه‌های استیضاح همتی، کاهش سود شرکت‌های بورسی و بازی خودروسازان با قیمت‌ها تا نوسان شدید بازار طلا و هشدار‌ها درباره ساختمان‌های ناایمن. در این گزارش، روایت فشرده‌ای از مهم‌ترین تحولات اقتصادی هفته را مرور می‌کنیم.
کد خبر: ۱۲۸۸۴۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۲۵