کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
تابناک بررسی می‌کند؛
آمار‌ها نشان می‌دهد که در ۶ ماهه اول سال تعداد صنایعی که سود منفی دارند نسبت به سال گذشته بیشتر شده است؛ همچنین از ۶ صنعت ۴ صنعت به جای سود، زیان به بار آورده‌اند.
کد خبر: ۱۲۸۴۳۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۰۲
با آغاز فعالیت رسمی بازار ارز تجاری، باید منتظر ماند و دید که آیا این بازار می‌تواند مشکلات ساختاری گذشته را حل کند و نقش مؤثری در تأمین نیاز‌های ارزی کشور ایفا کند یا اینکه مانند سامانه نیما، با چالش‌های جدیدی روبه‌رو می شود.
کد خبر: ۱۲۸۴۱۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۱/۰۱
با امضای پیمان پولی میان ایران و روسیه، دو کشور نه‌تنها به‌دنبال تقویت روابط اقتصادی هستند، بلکه در تلاشند با استفاده از ارز‌های ملی، از سلطه دلار بر تجارت خود رها شوند.
کد خبر: ۱۲۸۳۹۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۳۰
با افزایش بی‌سابقه حجم نقدینگی، سهم پول نقد و مسکوک در دست مردم نسبت به سایر اجزای نقدینگی، همچنان یکی از ارکان مهم در بررسی وضعیت اقتصادی مردم به شمار میرود.
کد خبر: ۱۲۸۲۴۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۹
موسسه اعتباری ملل با تخصیص بیش از ۲۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات خالص به زیرمجموعه خود، در حالی خبرساز شده است که بخش قابل‌توجهی از این وام‌ها بازپرداخت نشده و نظارت بر چنین تسهیلاتی همچنان در ابهام قرار دارد.
کد خبر: ۱۲۸۳۵۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۹
سفیر ایران در روسیه از افتتاح پیام‌رسان محرمانه ایران و روسیه خبر داد که در پی آن نیازی به سوئیفت نیست.
کد خبر: ۱۲۸۳۶۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۷
بانک مرکزی در بخشنامه تاکیدی خطاب به شبکه بانکی اعلام کرد صدور دسته چک از ۳۰ دی ماه ۱۴۰۳ منوط به ثبت اطلاعات در سامانه املاک و اسکان است و شبکه بانکی موظف به اطلاع رسانی به مشتریان هستند.
کد خبر: ۱۲۸۳۶۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۷
از تاریخ ۳۰ دی ماه سال جاری از فرایند صدور دسته چک به صورت سیستمی ممانعت به عمل خواهد آمد.
کد خبر: ۱۲۸۳۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۷
به بهانه افزایش قیمت اوراق وام مسکن
وام مسکن با هزینه‌های جانبی بالا و اقساط سنگین، به جای گره‌گشایی از معضل خانه‌دار شدن، خود به چالشی تازه برای متقاضیان تبدیل شده است.
کد خبر: ۱۲۸۲۷۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۵
رئیس کل بانک مرکزی ، قول داده تسهیلات به ۸۰۰ هزار متقاضیِ نِهضت ملی مسکن پرداخت شود.
کد خبر: ۱۲۸۲۸۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۳
تابناک گزارش می دهد؛
در حالی که پایه پولی و نقدینگی رکورد‌های جدیدی را ثبت کرده‌اند، افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی ، نگرانی‌ها درباره رشد تورم و پیامد‌های اقتصادی آن را بیشتر کرده است.
کد خبر: ۱۲۸۱۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۲
تابناک گزارش می دهد
با افزایش ناگهانی مبلغ آورده متقاضیان نهضت ملی مسکن، فشار مالی جدیدی بر دوش مردم گذاشته شده است. در حالی که کم‌کاری بانک‌ها در تامین مالی این پروژه‌ها همچنان ادامه دارد، سوالات جدی در مورد شفافیت برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مسئولان مطرح می‌شود.
کد خبر: ۱۲۸۲۰۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۱
براساس بخشنامه جدید بانک مرکزی ، اخذ سپرده ریالی تخصیص ارز تا اطلاع ثانوی الزامی نیست. این تصمیم به کلیه شعب و واحدهای ارزی ابلاغ شده و نظارت بر حسن اجرای آن صورت خواهد گرفت.
کد خبر: ۱۲۸۲۵۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۲۰
تابناک بررسی کرد
اختلاف فاحش میان آمار گمرک و انجمن کارفرمایی پتروشیمی درباره صادرات محصولات پتروشیمی، پرسش‌های جدی درباره شفافیت آماری و سرنوشت بیش از ۹ میلیارد دلار ارز صادراتی ایجاد کرده است.
کد خبر: ۱۲۸۲۱۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۹
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس گفت: در جلسه امروز این کمیسیون التهابات ارزی و تامین امنیت بازار ارز با حضور وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی بررسی شد.
کد خبر: ۱۲۸۲۱۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۸
کارزاری با هدف لغو تصمیم اخیر بانک مرکزی درباره صرافی‌های رمزارز به راه افتاده است.
کد خبر: ۱۲۸۱۹۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۷
معاون نظارت بانک مرکزی گفت که در حال حاضر اطلاعات مشخصی از فیلترشکن فروش‌ها وجود ندارد؛ اما اگر وزارت ارتباطات درخواست کند می‌توانیم اطلاعات آن‌ها را ارائه کنیم.
کد خبر: ۱۲۸۱۷۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۶
بانک مرکزی برای منصرف کردن زوج های جوان از دریافت وام ازدواج به ظالمانه ترین روش ممکن یعنی اذیت و آزار روحی افراد متوسل شده است.
کد خبر: ۱۲۸۱۷۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۶
عرضه ارز پتروشیمی‌ها که قرار بود از اول بهمن آغاز شود، حالا با تصمیمی جدید زودتر از موعد وارد بازار تجاری می‌شود. این اقدام می‌تواند بر ثبات نرخ ارز و جریان ارزی کشور تأثیری جدی بگذارد، اما چالش‌هایی نظیر قطعی گاز همچنان تهدیدی برای تحقق کامل این برنامه است.
کد خبر: ۱۲۸۱۷۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۶
نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی از عدم اعلام وصول طرح تحقیق و تفحص از بانک مرکزی بابت آشفتگی وضعیت ارزی کشور انتقاد کرد.
کد خبر: ۱۲۸۱۶۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۶