کلیات
نهال انقلاب اسلامی که با نثار خون بهترین فرزندان ایران رشد کرده بود، سرانجام در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به بار نشست و با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه مهم‌ترین همه پرسی تاریخ ایران زمین، جهت تعیین نوع حکومت، فراهم شد. بر همین اساس در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ ساختار جدید سیاسی و اجتماعی، بر مبنای آرای اکثر مردم (۲/ ۹۸درصد) تثبیت شد و رسما نظام جمهوری اسلامی را، ملت مسلمان ایران تأیید کرد.
مفهوم جمهوری اسلامی
هدف پایانی در شعار‌های مردم، جمهوری اسلامی بود. کلمه «جمهور» به معنای توده مردم است و گنجانده شدن چنین کلمه‌ای برای نظامِ بعد از انقلاب، مردمی بودن آن را نشان می‌دهد و تأثیر رأی مردم را در سرنوشت خودشان، بیان می‌کند. واژه «اسلامی» نیز آن را از دیگر نظام‌های جمهوری جدا می‌نماید و بر حاکمیت ارزش‌های الهی و قرآنی بر اجزای نظام دلالت می‌کند.
جمهوری اسلامی، خواسته مردم
۱۲ فروردین روز تحقق آرمان‌های بلند مردم بود؛ مردمی که در راه انقلاب، زندان ها، تبعیدها، شکنجه ها، سختی‌ها و محرومیت‌های زیادی کشیدند و شهادت بهترین فرزندان خود را دیدند، بعد از پیروزی انقلاب، در یک همه پرسی تاریخی، برای تحقق آرمان‌های والای شهیدان، به استقرار جمهوری اسلامی، رأی دادند.
بیان شهید مطهری درباره جمهوری اسلامی
شهید مطهری واژه «جمهوری اسلامی» را چنین تفسیر می‌کنند: «مسأله جمهوری مربوط است به شکل حکومت؛ یعنی این که مردم حق دارند سرنوشت خود را خودشان در دست بگیرند و کلمه «اسلامی» محتوای این حکومت را بیان می‌کند. به این ترتیب، جمهوری اسلامی؛ یعنی حکومتی که شکل آن انتخاب رئیس حکومت، از سوی عامه مردم است و محتوای آن هم اسلامی است و با اصول و مقررات اسلام اداره می‌شود.»
ارزش رأی مردم
در نظام جمهوری اسلامی، به رأی و نظر یکایک مردم ارج گذاشته می‌شود و حاکمانِ برخاسته از میان مردم مسلمان، در جهت تحقق آرمان‌های اسلامی کوشش می‌کنند؛ برنامه‌های حیات بخش اسلام را فرا روی خود قرار می‌دهند و اینگونه، شرع و مردم، هر دو در ساختن جمهوری اسلامی سهیم می‌شوند، و نظامی مردمی را براساس آموزش‌های دینی، بنیان می‌گذارند.
ناکامی گروهکها در تغییر نام حکومت
بعضی از گروهک‌های منافق، می‌خواستند کلمه «اسلامی» را از «جمهوری اسلامی» حذف کنند. آنان در روزنامه‌ها و اعلامیه‌های خیابانی، برای راست شدن این هدف، تلاش فراوانی کردند، اما امام خمینی (ره) در پیامی کوتاه، نقشه آنان را برملا کردند و فرمودند: وقتی رفراندوم شد، رأی من حکومت جمهوری اسلامی است. هرکس تبعیت از اسلام دارد، باید جمهوری اسلامی را برگزیند.
پیام رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی
بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، در پیامی به ملت ایران، ۱۲ فروردین را روز عید نامیدند در قسمتی از این پیام آمده است «صبحگاه ۱۲ فروردین که روز نخستین حکومت الله است، از بزرگ‌ترین اعیاد مذهبی و ملی ماست. ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگه دارند؛ روزی که کنگره‌های قصر ۲۵۰۰ ساله حکومت طاغوتی فرو ریخت و سلطه شیطانی برای همیشه رخت بر بست و حکومت مستضعفین که حکومت خداست به جای آن نشست.»
جمهوری اسلامی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب
مقام معظم رهبری در تبیین واژه جمهوری اسلامی چنین می‌فرمایند: «جمهوری اسلامی، از لحاظ معنای تحت اللفظی بر دو پایه استوار است: یکی جمهور مردم؛ یعنی آحاد مردم و جمعیت کشور، این‌ها هستند که امر اداره کشور و تشکیلات دولتی و مدیریت کشور را تعیین می‌کنند، و دیگری اسلامی؛ یعنی این حرکت مردم، بر پایه تفکر اسلام و شریعت اسلامی است. این یک امر طبیعی است. در کشوری که اکثریت قریب به تمام آن مسلمان هستند، آن هم مسلمان مؤمن و معتقد و عامل، که در طول زمان، ایمان عمیق خودشان را به اسلام ثابت کرده اند و نشان داده اند، در چنین کشوری، اگر حکومتی مردمی است، پس اسلامی هم هست.»