در مورد ترکمن صحرا در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
ترکمن‌صحرا منطقه‌ای جغرافیایی در شمال شرقی ایران است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی این منطقه از مغرب به دریای خزر و از شمال به جمهوری ترکمنستان محدود می‌شود که با طول ۴۰۰ کیلومتر از غرب به شرق گسترده‌است و از مشرق به خراسان و منطقه نیمه‌خشک بجنورد و دره‌گز و از جنوب به کوهپایه‌های جنگلی البرز شمالی محدود است. شیب زمین از جنوب به شمال و از شرق به غرب در امتداد شبکه آب‌ها و رودهایی که به دریای خزر می‌ریزد کاهش میابد.
زمین‌شناسی و خاک
این منطقه از رسوبات آبرفتی دوران چهارم زمین‌شناسی انباشته شده‌است که بهترین منبع ذخیره‌کننده آب زیرزمینی است. این آبرفتها دارای بافت سست و ریز بوده، درجه سختی آن‌ها بسیار کم است (رس، ماسه، مارن) و در نتیجه نه آنچنان ریز چسبنده‌است و نه آنچنان سخت و سنگی، بلکه برای رویش گیاه و نفوذ آب امکانات را دارد. بغیر از چند تپه ماسه‌ای (نهشته‌های بادی از نوع لُس) ناهمواری چندانی در سطح دشت مشاهده نمی‌شود. تپه‌هایی که در سطح منطقه‌است به زبان محلی قره‌دفه (سیاه‌تپه)، قیزلاردفه (تپه دختران)، یاریم‌دفه (نیم‌تپه)، کوموش‌دفه (تپه‌نقره‌ای) و… نامیده می‌شوند که البته این تپه‌ها از نظر تغییرات اقلیمی و رویش گیاهی نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند.
ارتفاع دشت که در ساحل دریا (بندرترکمن) ۲۰- متر است به سمت مشرق در حوالی گوکجه‌داغ در شمال‌شرق گنبد به ارتفاع بیش از ۵۰۰ متر افزایش می‌یابد. از سمت مشرق، منطقه ناهموار کلاله، مینودشت، گلیداغ، قره‌بلخان، مراوه‌داغ و حصارچه شروع شده و کم‌کم به تپه‌های جنگلی البرز شمالی و خراسان غربی متصل می‌شود.
خاک منطقه از جنوب به شمال از نظر هوموس و میزان باروری فقیرتر می‌شود تا جایی که خاک‌های مرغوب مناطق جنوبی جای خود را به خاک‌های شور و بیابانی حوالی رود اترک و نوار مرزی در شمال استان گلستان می‌دهد.
سطح دشت پوشیده از خاک‌های قهوه‌ای رسوبی نسبتاً ریز بافت است که امکان رویش علف و بوته‌ها شامل چمن و گیاهان نیمه‌خشک را فراهم آورده‌است. در این نوع خاک امکان کشت غلاتی نظیر گندم و جو و گیاهانی مثل پنبه، برنج و سبزیجات کاملاً فراهم است که علاوه بر تولید مواد غذایی، مقداری مرتع مصنوعی هم برای دام‌ها فراهم می‌شود (بقایای گندم و سایر محصولات زراعی). در بخش شوره‌زارهای شمال و شمال‌غرب و در قسمت غرب دشت در حدود اترک‌رود- که شهر گنبدکاووس در آن واقع است- نوعی بیابانی وجود دارد.
آب و هوا
این منطقه از لحاظ آب و هوایی، پوشش گیاهی، خاک و زندگی جانوری از سایر مناطق شمال کشور (گیلان و مازندران) متمایز است و این با کاهش ریزش‌های جوی، رطوبت نسبی هوا و افزایش درجه حرارت از غرب به شرق مشخص می‌شود به طوری که برای مثال میتوان اختلاف ریزش‌های جوی را که در بابلسر۸۶۸ میلی‌متر است و در گرگان به ۶۳۵ میلی‌متر و در حوالی گنبد به ۴۷۲ میلی‌متر کاهش می‌یابد در نظر گرفت، (سالنامه هواشناسی کشور- سال ۱۳۶۳)
این اختلافات از ترکیب آب و هوایی منطقه ناشی می‌شود و از دیدگاه هواشناسی خود بخشی جداگانه‌است اما پدیده‌هایی از قبیل دوری از ارتفاعات البرز، کاهش رطوبت بادهای غربی و عبور جریان‌های هوایی سرد و خشک سپری از صحرای قراقوم را که بسیار کم باران است باید مؤثر دانست. ضمن اینکه شمال این منطقه ادامه صحرای خشک و نیمه‌خشک جمهوری ترکمنستان است. ماه بهمن پربارانترین و ماه تیر خشک‌ترین ماه سال در این منطقه‌است. درجه حرارت نیز از مغرب به مشرق افزایش می‌یابد به طوری که در تابستان در بعضی از نقاط صحرایی دمای بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد نیز مشاهده شده‌است. درجه حرارت نقاط مختلف یکسان نیست. هر چه از غرب به شرق و از جنوب به شمال برویم بر دمای محیط افزوده می‌شود. برای نمونه با توجه به یافته‌های هواشناسی دو ایستگاه گرگان و گنبدکاووس می‌بینیم که میانگین دمای سالانه گرگان ۳۵/۱۷ درجه سانتیگراد و گنبد کاووس ۶/۱۷ درجه سانتیگراد است.
با توجه به اینکه ارقام مربوط به میانگین دمای سالانه در یک نقطه نمی‌تواند گویای وضعیت کلی دما در آن منطقه باشد باید به ارقام حداکثر و حداقل مطلق (بیشینه و کمینه) دمای سالانه نیز توجه کرد. کمترین دمای سالانه ایستگاه گرگان ۶/۹- درجه سانتیگراد و در ایستگاه گنبد ۵/۱۴- درجه سانتیگراد در دیماه گزارش شده‌است. بیشترین دمای سالانه نیز در ایستگاه گرگان در تیرماه ۶/۴۳ درجه سانتیگراد و در ایستگاه گنبد در تیرماه ۴۶ درجه سانتیگراد ثبت شده‌است.
از نظر تعداد روزهای یخبندان در سال نیز در نقاط گوناگون استان تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود به طوری که در ایستگاه گرگان ۱/۱۳ روز و در ایستگاه گنبد ۸/۳۰ روز در طول سال یخبندان ثبت شده‌است. همچنین تعداد ماه‌های همراه با یخبندان در ایستگاه گرگان ۵ ماه و در ایستگاه گنبد ۶ ماه گزارش گردیده‌است بنابراین بارز است که بیشترین میزان تبخیر در نواحی شمالی و کمترین میزان در نواحی جنوبی صورت می‌گیرد. سردترین ماه‌ها در منطقه دی و بهمن است با ۷/۱ و ۴/۰- درجه سانتیگراد در ایستگاه گنبد ثبت شده‌است و گرمترین ماه‌ها خرداد، تیر و مرداد به ترتیب با ۲/۳۱، ۱/۳۷ و ۲/۳۳ درجه سانتیگراد است. اختلاف از نقطه‌ای به نقطه دیگر را باید بیشتر معلول عوامل محلی مانند اختلافات ارتفاع یا بادهای محلی دانست. بادهای مرطوب غربی از جمله بادهای غالب منطقه‌است که در طول زمستان از غرب به شرق و جنوب‌شرقی می‌وزد و اغلب باران‌زاست. از دیگر بادهای منطقه باد سرد و خشک شمال‌شرقی است که از سیبری می‌وزد و فاقد رطوبت است و در منطقه به نام محلی ترکمنی «سورتیک» (Sortik) شناخته می‌شود.
طبق آمار اختلاف درجه حرارت فصلی به وضوح در منطقه ترکمن‌صحرا مشهود است و پاییز و زمستان آن مرطوب است. از اینرو شمال این منطقه (بخش شمالی بندرترکمن، گنبدکاووس، مراوه‌تپه و آق‌قلا) جزو قلمرو آب و هوای نیمه‌بیابانی یا نیمه‌خشک قرار می‌گیرد و مناطق جنوبی این منطقه (از جمله جنوب بندرترکمن و جزیره آشوراده) جزو مناطق معتدل با آب و هوای شبه مدیترانه به حساب می‌آید و هر چه از مشرق به طرف غرب ترکمن‌صحرا برویم آب و هوا معتدل‌تر می‌شود. سفر به این منطقه در فصل بهار بسیار دل‌انگیز است.
منابع آب
مهم‌ترین منابع آبی در سطح ترکمن‌صحرا رودهایی دائمی هستند که عبارت‌اند از:
۱- رود گرگان: مهم‌ترین رود صحرای ترکمن است که از کوه آلاداغ (حوالی بجنورد) سرچشمه می‌گیرد و در جهت شرق به غرب جریان یافته، در مسیر خود تا شرق منطقه گوکلان (از مناطق کوهستانی گنبد) با عمق نسبتاً زیاد عبور می‌کند، سپس وارد دشت گرگان شده، از شهرهای گنبدکاووس و آق‌قلا عبور کرده پس از طی حدود ۳۰۰ کیلومتر در حوالی خواجه‌نفس از توابع بندرترکمن به دریای خزر می‌ریزد.
به علت پایین بودن سطح آب رود گرگان، استفاده از آن در امور زراعت تنها به‌وسیله تلمبه یا سد امکان دارد. آب آن بسیار گل‌آلود بوده، مهم‌ترین منبع آبی مردم این منطقه برای زراعت و مصرف دام‌ها است. سد مخزنی خاکی وشمگیر که حدود ۵۰ هکتار از اراضی اطراف را مشروب می‌سازد بر روی این رود احداث شده‌است. ۲- رود اترک: به طول ۵۰۰ کیلومتر، از بزرگ‌ترین رودهای ایران است که از دامنه‌های غربی کوه هزارمسجد (حوالی قوچان) سرچشمه گرفته و از شرق به غرب به موازات رود گرگان جریان یافته، پس از عبور از دره‌های کوهستانی و تنگه‌های باریک در شرق، با یک قوس به سوی دشت‌های ساحلی تغییر جهت می‌دهد و در خلیج حسنقلی به دریای خزر می‌ریزد. اهمیت این رود به سبب مشروب کردن اراضی خشک و نیمه‌خشک ایران و جمهوری ترکمنستان است. ۳- رود قره‌سو: این رود از کوه‌های شرقی گرگان سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری از شرق به غرب به طول هشتاد کیلومتر به خلیج گرگان در دریای خزر می‌ریزد. رود قره‌سو به علت موقعیتش، آب تمام رودهای کوچک حوضه خود را که در دامنه شمالی البرز جریان دارد به طرف خود می‌کشاند که بدین ترتیب دشت گرگان و رود اترک در قسمت سفلای خود سهمی از آب‌های دامنه شمالی البرز دریافت نمی‌کنند.
چنین وضعی باعث ظهور دو منطقه متباین طبیعی در دو سوی شمالی و جنوبی آن شده‌است که جنوب آن دارای جنگل‌های انبوه و شمال ان با مشخصات دشت شامل چمنهای موقتی و علفزار است.
در مورد ترکمن صحرا در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
تصویری از طبیعت دل انگیز ترکمن صحرا در گلستان زیبا را مشاهده می‌کنید. / آخرین خبر
کد خبر: ۱۱۸۷۵۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۲
یک روز را در کنار عشایر مهمان نواز ترکمن صحرا /رضا علیقلیان
کد خبر: ۱۱۶۹۲۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۱/۰۹
ترکمن صحرا ، با دشت‌های مخملین، کوه‌های بلند، رودهای پر آب و جنگل‌های سرسبز، محل زندگی مردمانی اصیل، با فرهنگی غنی و پربار است.
کد خبر: ۱۱۳۵۳۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۲۵
ازدواج و جشن عروسی در میان ترکمن ها آداب و رسوم ویژه‌ای دارد که برخی از این آداب از گذشته های دور همچنان حفظ شده است. در آداب مردم ترکن جهیزیه شرط نیست و بسته به میل پدر و مادراست. خرج عروسی و مهمانی هم تماماً به عهده آن طایفه است.
کد خبر: ۱۱۲۴۱۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۳/۲۷
شمال استان گلستان و بخشی از خراسان شمالی را دشت وسیعی به مساحت تقریبی ۴۰۰ کیلومتر در بر گرفته است. این دشت که از سواحل دریای خزر در بندر ترکمن و از غرب به شرق گسترده شده، از شمال به کشور ترکمنستان و از شرق به خراسان و منطقه نیمه‌خشک بجنورد و دره‌گز و از جنوب به کوهپایه‌های جنگلی البرز شمالی محدود است. وجود عوارض زمین شناسی فوق العاده، گل فشانها، شوره زارها، پستی ها و بلندی ها، دره های خاکی، آب بندانها و سدهای طبیعی، تپه های کوچک و بزرگ، رودخانه باستانی و کهن اترک همچنین مراتع سبز در مقابل زمین های خشک و بی علف باعث شده اکوسیستم عجیب منطقه در گوشه و کنار خود در این وسعت عظیم جلوه ای خاص از قدرت لایتناهی خداوند را به تصویر بکشد. وجود آثار تاریخی مختلف که در راس آن میتوان از بلندترین برج آجری جهان (برج قابوس) در گنبد کاووس همچنین دیوار تاریخی جرجان و مقبره پیامبر خالد نبی و گورستان مرموز آن نام برد نیز از ویژگی های ترکمن صحرا است. شغل اصلی مردم ترکمن صحرا کشاورزی و دامپروری است. این منطقه از لحاظ آب و هوایی، پوشش گیاهی، خاک و زندگی جانوری از سایر مناطق شمال کشور (گیلان و مازندران) متمایز است و این با کاهش ریزش‌های جوی، رطوبت نسبی هوا و افزایش درجه حرارت از غرب به شرق مشخص می‌شود به طوری که برای مثال میتوان اختلاف تقریبی ریزش‌های جوی ۴۰۰ میلیمتری نسبت به شهر بابلسر در استان مازندران را نام برد. منطقه ترکمن صحرا تاریخی بسیار کهن دارد و اکثریت نسبی جمعیت آن را ترکمن ها تشکیل می‌دهند/محمد قجر
کد خبر: ۹۹۳۸۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۱۰
صحرای ترکمن در استان گلستان واقع شده است.
کد خبر: ۹۸۰۶۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۰۶
یک کاربر فضای مجازی در توییتر تصویری زیبا از ترکمن صحرا را به اشتراک گذاشت.
کد خبر: ۹۷۴۵۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۰۷
فوتو نیوز؛
تصاویر با شما سخن می‌گویند؛ تصاویری بی روتوش با سخنانی بی روتوش‌تر. می‌خواهیم با بخش خبری «فوتو نیوز»، مقامات با شما بی روتوش و رو در رو سخن بگویند. از این پس، عصرگاه هر روز با «فوتو نیوز» تابناک، سخن مقامات داخلی و خارجی را به عکس بی روتوششان الصاق می‌کنیم، تا بهتر بدانیم چه کسی حرف زده و از چه سخن گفته است. کوتاه و مختصر؛ به احترام وقت شما و فرصتی که برای دانستن می‌گذارید.
کد خبر: ۸۹۹۶۵۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۲/۲۶
کد خبر: ۸۸۷۴۱۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۰۳
کد خبر: ۸۸۷۲۶۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۰۲
