کلیات

سوره محمد چهل‌ و هفتمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۶ جای دارد. ذکر نام محمد(ص) در آیه دوم را دلیل نام‌گذاری این سوره دانسته‌اند.

موضوع اصلی آن ویژگی‌های مؤمنان و کفار و عاقبت آنها در آخرت است. آیه هفتم سوره محمد که بر چگونگی دریافت نصرت الهی اشاره دارد، از آیات مشهور و نامدار این سوره است. آیه چهارم مبنی بر ممنوعیت کشتن اسیران جنگی و آزادی آنان به صورت رایگان یا در قبال دریافت فدیه، از آیات الاحکام آن شمرده شده است.

در امان بودن از فقر و سیراب شدن از چشمه‌های بهشتی از جمله پاداش‌های تلاوت سوره محمد دانسته شده است.

معرفی سوره

نامگذاری

ذکر نام محمد(ص) در آیه دوم را دلیل نام‌گذاری این سوره به نام محمد دانسته‌اند. نام دیگر این سوره قتال است؛ چراکه در بیشتر آیات آن به مسئله جهاد پرداخته است. این سوره را «الذین کفروا» نیز می‌نامند؛ چراکه با همین عبارت آغاز می‌شود.

محل و ترتیب نزول

سوره محمد جزو سوره‌های مدنی و در ترتیب نزول، نود و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، چهل و هفتمین سوره است و در جزء ۲۶ قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره محمد ۳۸ آیه، ۵۴۲ کلمه و ۲۴۲۴ حرف دارد و به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مَثانی است و کمتر از یک حزب است.

محتوا

محور اصلی سوره محمد برشمردن صفات مؤمنان و کافران و مقایسه عاقبت کار هر دو طائفه در قیامت و مسئله جهاد و جنگ با دشمنان اسلام است.دلیل پرداختن به موضوع جنگ در بیشتر آیات این سوره را به دلیل همزمانی نزول آن با جنگ احد دانسته‌اند.

استفاده مکرر از دو واژه اضلال و احباط به معنای تباه شدن و سودبخش نبودن اعمال کافران را در این سوره به کفر و نفرت کفار از قرآن مرتبط دانسته‌اند.

محتوای این سوره را می‌توان در موارد ذیل خلاصه كرد:

1. ایمان و كفر و مقایسۀ حال مؤمنان و كافران در این جهان و جهان دیگر؛
2. جهاد با دشمنان و دستور درباره وضعیت اسیران جنگی؛
3. شرح حال منافقان كه در زمان نزول این آیات، در مدینه فعالیت‌های تخریبی داشتند؛
4. توصیه به «سیر در زمین» و بررسی سرنوشت اقوام پیشین برای درس عبرت؛
5. مسئلۀ آزمایش الهی به تناسب مسئله جنگ؛
6. بحث از انفاق و تعبیر از آن به نوعی جهاد.

آیات مشهور

آیه نصرت الهی (۷)

این آیه، برای تشویق مؤمنان به مبارزه با دشمنان است. بر اساس برخی تفاسیر شیعی، تکیه بر مسأله ایمان در این آیه، اشاره به این است که یکى از نشانه‌هاى ایمان راستین، پیکار با دشمنان حق است و تعبیر به یارى کردن خدا به وضوح به معنى یارى کردن آئین اوست. چنانکه در این تفاسیر آمده، یارى کردن پیامبر خدا، شریعت و تعلیمات او، و همینطور در بعضى دیگر از آیات قرآن (سوره حشر آیه ۸) یارى کردن خدا و رسولش، در کنار یکدیگر قرار داده شده است.

در نهج‌البلاغه از امام علی(ع) نقل شده: اگر خدا را يارى كنيد، خداوند شما را يارى مى‌كند و گام‌هاى شما را استوار مى‌سازد،‌ خداوند از روى خوارى و ناچارى از شما نصرت و يارى نمى‌خواهد، او از شما يارى خواسته در حالى كه خود عزيز و حكيم است و سپاهيان آسمان‌ها و زمين به فرمان او هستند. نصرت‌خواهى و استقراض الهى براى آن است كه شما را بيازمايد و بهترين عامل به نيكى‌ها را مشخص سازد.

فضیلت و خواص