کلیات
خُمام (khomam) (به گیلکی: خۊمام)، شهری در استان گیلان و مرکز شهرستان خمام‌ می‌باشد. شهر خمام بر سر راه ارتباطی دو شهر بزرگ و توریستی استان گیلان یعنی رشت و بندر انزلی واقع شده‌است و به عبارتی مسیر بین‌المللی و ترانزیتی مرکز استان گیلان به سمت بزرگترین بندرِ شمالِ کشور یعنی بندرانزلی، از شهر خمام می‌گذرد و همین امر بزرگراه رشت به خمام را طبق اعلام پلیس راه گیلان به عنوان دوّمین جادهٔ پرتردّد استان در سال ۱۳۹۴ معرّفی نموده‌است.

شهر خمام مرکز شهرستان خمام است که در تاریخ یازدهم آبان ۱۳۹۹ طبق مصوّبه هیئت وزیران از بخش به شهرستان ارتقا یافت و از شهرستان رشت جدا گردید. خمام نزدیکترین شهر به مرکز استان گیلان (رشت) است، فاصله شهر خمام تا شهر رشت ۷ کیلومتر و تا شهر بندرانزلی ۱۵ کیلومتر می‌باشد. خمام در شمال از طریق ساحل زیبای جفرودبالا (به طول ۱/۵ کیلومتر) به دریای خزر متّصل است و شهری مرزنشین محسوب می‌شود، و در غرب از طریق روستای دهنه‌سر شیجان و روستای جیرسرباقرخاله توسط رودخانه به شرق تالاب انزلی متّصل می‌باشد. تعداد ۷ روستا از روستا‌های حومه خمام جزئی از منطقه آزاد انزلی به‌شمار می‌روند.

جمعیت
براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر خمام ۲۰٬۸۹۷ نفر و جمعیت شهرستان خمام ۵۴٬۸۶۰ نفر است.

این آمار‌ها در حالی از درگاه ملی مرکز آمار ایران اعلام شده‌است که ریاست اداره ثبت احوال خمام طی یک مصاحبه خبری در سال ۹۳ عنوان کرده بود: جمعیت شهرستان خمام در سال ۱۳۹۳ نسبت به سالیان گذشته رشد چشمگیری داشته و به ۶۶٬۲۳۶ نفر رسیده‌است. همچنین لازم است ذکر شود بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، شهر خمام در بین ۵۲ شهر استان گیلان یازدهمین شهر پرجمعیت استان محسوب می‌شود و این میزان جمعیت شهرنشین، از جمعیت تعدادی از مراکز شهرستان‌های استان گیلان از قبیل رودبار، شفت،  رضوانشهر، ماسال و سیاهکل بیشتر است.

رشد جمعیت شهر خمام در هفتاد سال اخیر
با نگاهی گذرا در سرشماری‌های هفت دهه اخیر شهر خمام، می‌توان به این نتیجه رسید که میزان جمعیت در شهر خمام، رشد ۱۰ برابر داشته‌است. در اوّلین سرشماری در سال ۱۳۲۵ هجری شمسی، جمعیت این شهر ۲٬۵۱۳ نفر بود، در سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۳٬۰۶۷ نفر رسید، در سال ۱۳۵۵ به ۴٬۰۱۴ نفر، در سال ۱۳۶۵ به ۷٬۸۱۴ نفر، در سال ۱۳۷۶ به ۸٬۵۵۸ نفر، در سال ۱۳۸۵ به ۱۳٬۲۸۰ نفر و در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر خمام به ۱۷٬۱۰۶ نفر رسید که البته طبق برآورد جمعیتی، اکنون جمعیت شهر خمام بیش از ۲۵٬۰۰۰ نفر است.