کلیات
استهبان یکی از شهرهای شرق استان فارس و مرکز شهرستان استهبان است. این شهر در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیتی برابر با ۳۶٬۴۱۰ تن داشت. استهبان به شهر انجیر معروف است و با بیش از ۲۴ هزار هکتار سطح زیر کشت، بزرگترین انجیرستان دیم جهان را دارد.
پیشینه
در گذشته، نام این شهر اصطهبانات بوده‌است که در آبان ۱۳۵۳ خورشیدی به نام کنونی آن، یعنی استهبان تغییر کرده‌است. استهبان به نام‌های دیگری مانند اصبهبذات؛ اصطبهان؛ استنبات، سَوُنات وصابونات خوانده شده‌است.
در واقع کمابیش در منابع متعدد تاریخی و جغرافیایی نامی از سرزمین استهبان آورده شده‌است، فارسنامه ناصری گوید که نام این شهر استهبانات بوده که پس از استیلای عرب به اصطهبانات تغییر یافته‌است. حدودالعالم با استناد از المسالک و الممالک اصطخری شهر را اصطهبان و همچنین اصطهجان می‌نامد، ابن بلخی در فارسنامه خود به اصطهبان اشاره دارد ولی نزهةالقلوب آن را اصطهبانان ذکر می‌کند، ابن حوقل و مقدسی نیز در کتب خود اصطهبانات را آورده‌اند.
منابع فوق حاکی است که در طول ده سده شکل بیانی آن ثابت مانده و فقط از لحاظ نوشتن دچار تغییری جزئی گردیده‌است، این امر نشان می‌دهد در طول سال‌های بسیار اصالت این واژه حفظ شده و تغییر نکرده‌است.
مردم این شهر، استهبان را صابونات نیز می‌نامند.
وجه تسمیه
استهبان واژه‌ای پهلوی از عبارت سته + بان، به معنای نگهبان شهر است.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۶٬۴۱۰ نفر بوده‌است.
جای‌های دیدنی
از مهم‌ترین مناطق دیدنی شهرستان استهبان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غار گبر
- کت چله خانه
- قلعه دختر استهبان
- برکه صفی یل سفید - صفویه
- کتیبه یولقلی بیگ
- یخچال حاجی محریم
- دریاچه بختگان
- جزیره نرگس
- نیایشگاه ساسانی ایج
- گنبد بن دره ایج - ساسانی
- تخت بهمن ایج - ساسانی
- آتشکده قشنگ خوابی (قشم قاوی) خیر - ساسانی
- قلعه دارالامان ایج - شبانکاره - محمود شبانکاره با ساخت این قلعه، ایج را پایتخت خود قرارداد
- چهار طاقی خیر (آتشکده بهرام) - ساسانی
- کاروانسرای شاه عباسی خانه کت خیر
- قلعه کافرها (اسماعیلیان) رونیز
- تفرجگاه مرغک رونیز
- مسجد محقق
- آرامگاه محمد شیرین مغربی
- مسجد جامع استهبان
- آبشار لای تاریک
- آبشار سلطان شهباز
- آبشار درب آسیاب
- منطقه ایج
- شهر باستانی خیر
- منطقه رونیز
- غار اشکفت گبر
- خانه مقدس
- خانه معزی
- چشمه قهری
- آب چوک
- باغ جوزا
- سلخ بوخون
- مرخنه
- انجیرستان
- دم تنگ
- چنار هزارساله
- سرو ننه و بچه
- بن دره
- غار زکریا
اماکن مذهبی
- امامزاده پیرمراد
- امامزاده سید شمس‌الدین
- آرامگاه شیخ علی‌نقی اصطهباناتی
سوغات
- انجیر
- زعفران
- بادام کوهی
- انگور
محصولات کشاورزی
محصول اصلی کشاورزی این شهر انجیر و زعفران است. در منابع، به محصولات دیگری از جمله: گندم، حبوبات، پنبه، زیتون و میوه‌های دیگری همچون گردو، بادام و انار و انگور اشاره شده‌است. زعفران این شهر از نظر عطر و طعم زبانزد و دارای کیفیت منحصر به فردی است اما در بازار تجارت زعفران به علت نداشتن رنگ کافی، شناخته شده نمی‌باشد.
دانشگاه‌ها
- مرکز آموزش عالی استهبان
- دانشکده پیراپزشکی استهبان
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد استهبان
- دانشگاه پیام نور استهبان
- جهاد دانشگاهی استهبان
- آموزشکده فنی امام حسین
فاصله تا شهرهای مهم
- فاصله تا نی‌ریز: ۴۰ کیلومتر
- فاصله تا فسا: ۷۵ کیلومتر
- فاصله تا داراب: ۷۵ کیلومتر
- فاصله تا جهرم: ۱۸۵ کیلومتر
- فاصله تا شیراز: ۱۸۵ کیلومتر
- فاصله تا سیرجان: ۲۱۰ کیلومتر
- فاصله تا کرمان:۳۹۰ کیلومتر
بزرگان
- دکتر جمشید آموزگار که در دورهٔ سلطنت محمد رضا شاه پهلوی، وزیر و سپس نخست وزیر ایران شد. پس از وقوع انقلاب به آمریکا مهاجرت کرد و مدتی رئیس صندوق بین‌المللی پول بود .
- از بزرگترین علمای این شهر که همواره نام او در تاریخ شفاهی و کتبی این شهر، با احترام فراوان یاد می‌شود مرحوم آیت‌الله العظمی سید ابراهیم اصطهباناتی است که به آقا میرزا آقا اصطهباناتی شهرت یافته‌است. در نجف ایشان را آقا میرزا آقا حسینی اصطهباناتی شیرازی می‌خواندند. وی از مراجع و فقهای عالی‌رتبه شیعه بود که در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی در نجف اشرف، دیده از جهان فروبست.
- محمدباقر اصطهباناتی، فقیه، ادیب، ریاضی‌دان، مخترع و طبیب ملقب به شهید رابع.
- نظام‌العلما اصطهباناتی، ادیب، فقیه و از بزرگان و علمای سرشناس اواخر دوره قاجار و پهلوی اول.
- نظام‌الدین فقیه، معروف به پروفسور فقیه، دانشمند و متخصص برجسته علوم سیستم و سایبرنتیک و استاد نمونه کشوری که همچنین در ۸ خرداد ۱۳۹۱ (روز تأسیس دانشگاه تهران که روز بین‌الملل دانشگاه تهران نامگذاری گردیده) از سوی دانشگاه تهران طی مراسم بزرگداشت، به عنوان استاد موفق در سطح بین‌المللی معرفی و مورد تجلیل قرار گرفت.
- سید ضیاءالدین تابعی متولد ۱۳۲۴ چهره ماندگارملی در سال ۱۳۸۹ واستانی در سال ۱۳۹۲ پزشک و آسیب‌شناس تشریحی و بالینی و رئیس پیشین دانشگاه علوم پزشکی شیراز
- قاضی عضدالدین ایجی (استاد حافظ)
- سید جعفر کشفی دارابی بروجردی فقیه و فیلسوف دوره قاجار که در اصطهبانات متولد شد و در بروجرد در گذشت و مدفون شد.
- امیرمختار کریم‌پور شیرازی (زاده: ۴ بهمن ۱۲۹۹، استهبان قتل: ۲۴ اسفند ۱۳۳۲، تهران) شاعر، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی هوادار ملی شدن صنعت نفت ایران بود که پس از کودتای ۲۸ مرداد دستگیر و پس از مدت‌ها شکنجه در زندان دژبان مرکز ارتش جان باخت
- میمنت میرصادقی (ذوالقدر) با تخلص آزاده، شاعر زادهٔ ۱۳۱۶ در استهبان
- جلیل سامان فیلمنامه نویس و کارگردان ایرانی زاده ۱۳۴۸ در استهبان