کلیات
مجمع عمومی سازمان ملل متحد رکن اصلی، جهانی و مشورتی سازمان ملل متحد است. کلیه کشور‌های عضو در مجمع شرکت دارند. فصل چهارم منشور در خصوص مجمع است. هر عضو سازمان ملل متحد در مجمع دارای یک حق رأی می‌باشد و بیش از پنج نماینده در مجمع نخواهد داشت.
مجمع عمومی به‌طور منظم دوره‌های اجلاسیه سالیانه خود را از سپتامبر تا دسامبر یا ژانویه تشکیل می‌دهد و در موارد استثنایی به درخواست شورای امنیت یا به درخواست یک عضو که مورد موافقت اکثریت اعضا باشد دوره‌های اجلاسیه فوق‌العاده خواهد داشت. در واقع مجمع عمومی به‌طور دایم تشکیل جلسه نمی‌دهد. اجلاس عادی مجمع، سالانه از سه‌شنبه سومین هفتهٔ سپتامبر به مدت ۳ تا ۴ ماه در مقر سازمان در نیویورک برگزار می‌شود.
رأی‌گیری در خصوص مسائل مهم مانند حفظ صلح و امنیت، مسائل مربوط به بودجه و انتخاب اعضا با اکثریت ۲/۳ آرا صورت می‌گیرد و در خصوص مسائل دیگر با اکثریت ساده اتخاذ تصمیم می‌شود.
تصمیمات و قطعنامههای مجمع عمومی عمدتاً جنبهٔ اعلامی یا توصیه‌ای دارند، اما بعضاً برخی از این قطعنامههای اعلامی با گذشت زمان و تکرار تا حدود زیادی برای کشور‌های عضو به‌طور ضمنی الزام‌آور می‌شوند. از جمله آنها اعلامیه جهانی حقوق بشر است.
مجمع عمومی معمولا به‌طور سالانه زیر نظر رئیس یا دبیر کل در مقر اصلیش در نیویورک تشکیل جلسه می‌دهد. بخش اعظم اجلاس از سپتامبر شروع شده وتا دسامبر یا بعضا ژانویه بطول می‌گشد تا اینکه همه مسائل مطرح شده حل و فصل شوند.
به گفته تونکین، حقوقدان روسی: تصمیمات مجمع عمومی سازمان ملل متحد، نقش مسلمی در ایجاد هنجار‌های حقوق بین‌الملل از طریق عرف ایفا می‌کند. در نتیجه، تصمیمات و توصیه‌های سازمان‌های بین‌المللی و در درجه اول مصوبات مجمع عمومی سازمان ملل متحد که منطبق با منشور بوده و منعکس کنده نظریات کشور‌های هر دو سیستم است (سرمایه‌داری و سوسیالیسم)، نقش بزرگی در ایجاد موازین حقوق بین‌الملل عرفی ایفا می‌کند.
تاریخچه
اولین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دهم ژانویه ۱۹۴۶ در سالن مرکزی کلیسای متدیست لندن برگزار شد که نمایندگان ۵۱ کشور در آن شرکت داشتند. این اجلاس در چندین سال بعد آن در شهر‌های مختلف انجام شد که سال دوم در نیویورک و سال سوم در پاریس بود. این اجلاس در ۱۴ اکتبر ۱۹۵۲ در هفتمین اجلاس سالانه خود به مقر دائم آن در نیویورک منتقل شد. در دسامبر ۱۹۸۸ ملل متحد برای شنیدن سخنرانی یاسر عرفات بیست و نهمین اجلاس خود را در کاخ ملل ژنو در سویس برگزار کرد.
ترکیب مجمع عمومی
ترکیب مجمع عمومی، بیان‌گر اصلی بنیادین در روابط بین‌المللی یعنی برابری دولت‌ها می‌باشد. مجمع عمومی، مرکب از کلیه اعضای ملل متحد است (۱۹۳ کشور) و هریک از اعضا می‌توانند حداکثر تا پنج نماینده در مجمع عمومی داشته‌باشند، ولی این امکان برای دولت‌ها وجود دارد که در صورت نیاز و در حد امکان خود به این هیئت، مشاور یا کارشناس اضافه نمایند. علاوه بر نمایندگان دولت‌ها هیئت‌هایی به عنوان ناظر، بدون داشتن حق رأی شرکت می‌کنند.
وظایف و اختیارات مجمع عمومی
مجمع عمومی فراگیرترین رکن سازمان ملل متحد است و دارای صلاحیت گسترده‌ای می‌باشد. ارکان دیگر باید مطالعات و گزارش‌های خود را سالانه به آن ارائه نمایند. این رکن، ضمن بررسی این گزارش‌ها و تصویب بودجه، نظارت خود را بر تمام فعالیت‌های سازمان اعمال می‌کند. مجمع طبق ماده ۱۰ منشور، می‌تواند در خصوص هر مسئله یا امری که در چارچوب منشور قرار می‌گیرد یا در ارتباط با اختیارات و وظایف یکی از ارکان پیش‌بینی شده در منشور است بحث نموده، در مورد آنها توصیه‌نامه صادر نماید. تنها محدودیت‌های وارده به صلاحیت مجمع عمومی عبارتند از:
عدم مداخله در اموری که ذاتاً داخل در صلاحیت داخلی دولت‌ها است.
عدم مداخله در مورد اختلاف یا وضعیتی که شورای امنیت در حال رسیدگی به آن می‌باشد مگر آن‌که شورای امنیت خود تقاضای مداخله مجمع عمومی را بنماید.
ارجاع تمام مسائل مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی که نیاز به اقدام عملی دارند به شورای امنیت، زیرا فقط شورای امنیت است که می‌تواند در مورد اقدامات عملی تصمیم بگیرد.
وظایف و اختیارات خاص مجمع عمومی
بحث در مورد تمام مسائل و قضایایی که در چارچوب منشور قرار می‌گیرد به استثنای ماده ۱۲ منشور.
بحث و بررسی دربارهٔ هر مسئله مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به استثنای مواردی که شورای امنیت مشغول انجام وظایفی است که طبق منشور به آن محول شده‌است.
انتخاب اعضای سایر ارکان اصلی (انتخاب اعضای غیر دایم شورای امنیت، شورای اقتصادی اجتماعی و شورای قیمومت به هنگام ضرورت.
معرفی یا انتخاب اعضای ارکان فرعی خود.
هماهنگ نمودن فعالیت‌های مؤسسات تخصصی.
بررسی و ارائه توصیه دربارهٔ اصول همکاری در زمینه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی.
آمریت بر شورای اقتصادی اجتماعی و شورای قیمومت.
آمریت بر اداره سازمان و تصویب بودجهٔ سازمان و تقسیم و تخصیص سهمیه‌های پرداختی اعضا.
اجازه دادن به مؤسسات تخصصی جهت درخواست نظر مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری.
دریافت و بررسی گزارش‌های شورای امنیت و سایر ارگان‌های سازمان ملل.
انجام مطالعات و صدور توصیه‌هایی در خصوص ترویج همکاری بین‌المللی در امور سیاسی، ایجاد زمینه‌های مناسب برای توسعهٔ تدریجی و تدوین حقوق بین‌الملل، کمک به تحقق حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین برای همه، بی هیچ تبعیض از حیث نژاد و جنس و زبان و مذهب و همیاری بین‌المللی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی.
ارائه توصیه‌هایی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز هر وضعیتی که احتمالاً به روابط دوستانهٔ بین‌المللی لطمه می‌زند بدون توجه به منشأ آن.
سازمان‌دهی کار‌های مجمع عمومی
مجمع عمومی به‌طور دایم تشکیل جلسه نمی‌دهد. اجلاس عادی مجمع، سالانه از سه‌شنبه سومین هفتهٔ سپتامبر به مدت ۳ تا ۴ ماه در مقر سازمان در نیویورک برگزار می‌شود. با این وجود مجمع می‌تواند در صورت اقتضا، اجلاسیه‌های فوق‌العاده به دعوت دبیرکل و بنا به درخواست شورای امنیت، اکثریتی از کشور‌های عضو، یا به تقاضای یک کشور اگر اکثریت اعضا موافق باشند تشکیل دهد. هم‌چنین مجمع می‌تواند اجلاس فوق‌العاده فوری که اختصاص به یک مشکل مشخص دارد برگزار نماید. این اجلاس به فاصله ۲۴ ساعت از زمان تقاضای شورای امنیت بر اساس رأی هر یک از ۹ عضو شورا، یا با اکثریت اعضای سازمان، یا با یک عضو اگر اکثریت اعضا موافق باشند تشکیل می‌شود.
اغلب در ابتدای هر اجلاس عادی رؤسای کشور‌های عضو و دولت‌ها در خصوص اضطراری‌ترین مسائل بین‌المللی سخنرانی می‌کنند. سپس سایر مسائل به جهت آن‌که بحث در خصوص آنها به علت کثرت اعضای مجمع با کندی مواجه می‌شود و تسهیل فعالیت‌ها در نهاد‌های کوچک‌تر که همان کمیته‌های مجمع هستند بررسی می‌شوند. این کمیته‌ها عبارتند از:
کمیته اول (خلع سلاح و امنیت بین‌المللی)
کمیته دوم (اقتصادی و مالی)
کمیته سوم (اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی)
کمیته چهارم (ویژه سیاسی و استعمارزدایی)
کمیته پنجم (امور اداری و بودجه‌ای)
کمیته ششم (حقوقی)
علاوه بر این ۶ کمیته اصلی، کمیته دیگری هم وجود دارد که اختیارات هیئت‌های نمایندگی را بررسی و کنترل می‌نماید. مجمع عمومی حداقل ۳ ماه پیش از شروع اجلاس عادی شروع به انتخاب هیئت رئیسه می‌نماید. این هیئت رئیسه مرکب از یک رئیس، ۲۱ معاون رئیس و رؤسای ۷ کمیتهٔ اصلی است. انتخاب رئیس مجمع عمومی به جهت هدایت مذاکرات و نقش هماهنگ‌کننده‌ای که دارد بسیار با اهمیت است. در عمل و بر اساس توافق صورت گرفته میان دولت‌های عضو هیچ‌گاه رئیس مجمع عمومی از میان پنج عضو دایم شورای امنیت انتخاب نمی‌شود.
بر اساس قطعنامه ۱۹۹۰ مصوب ۱۹۶۳ برای تضمین رعایت برابری جغرافیایی هر ساله رئیس مجمع به نوبت از میان پنج گروه از کشور‌های آفریقایی، آسیایی، اروپای شرقی، آمریکای لاتین و کارائیب و اروپای غربی، و سایر دولت‌ها انتخاب می‌شود.
نحوه اخذ تصمیم در مجمع عمومی
تصمیم‌گیری در خصوص کار‌های مجمع عمومی یا از طرق رأی‌گیری یا از راه کنسانسوس است.
رأی‌گیری در مجمع عمومی
طبق رأی منشور ملل متحد رأی‌گیری در مجمع مبتنی بر دو اصل برابری دولت‌ها و اخذ تصمیم با اکثریت آرا است. هر دولت چه بزرگ و چه کوچک در مجمع دارای یک رأی خواهد بود. تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مهم با اکثریت ۲/۳ از اعضای حاضر و رأی‌دهنده صورت می‌گیرد. اتخاذ تصمیم در خصوص مسائل دیگر با اکثریت ساده انجام می‌شود. رأی‌گیری می‌تواند به صورت کتبی، بالا بردن دست‌ها یا با خواندن اسامی باشد.