کلیات

زوال عقل یک اصطلاح برای کاهش توانایی‌های ذهنی است که باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره می‌شود. از علل دمانس می‌توان آلزایمر را نام برد. زوال عقل یا دمانس یا خِرَدسودگی در پزشکی و روان‌پزشکی، اختلال مزمن و گاهی حاد فرایندهای روانی به علت بیماری عضوی مغز که با تغییر شخصیت و نئاندرتال شدن و موقعیت‌ناشناسی و اختلال در حافظه و داوری و اندیشه همراه است.

شایع‌ترین نوع دمانس، زوال عقل سالخوردگی یا بیماری آلزایمر است. از دیگر عوامل ایجاد دمانس می‌توان به سکته مغزی، روان‌آشفتگی (دلیریوم) ناشی از سمی شدن بدن در اثر مواد مخدر و روان‌گردان و بیماری‌های ناشایع ولی معروف مانند جنون گاوی اشاره نمود. طبق تعریف، خردسودگی عبارت است از تخریب پیش رونده کارکردهای شناختی که در زمینه‌ای از هشیاری کامل (بدون وجود دلیریوم بسته به نوع عامل آن) بروز می‌کند.

 دمانس یک بیماری خاص نیست. به‌جای آن می‌توان اصطلاح زوال عقل را بکار برد. زوال عقل به کاهش حافظه، تفکر و توانایی‌های اجتماعی اشاره می‌کند که باعث اختلال در عملکرد روزانه می‌شود. زوال عقل عموماً شامل از دست رفتن حافظه می‌شود، از دست دادن حافظه علل مختلفی دارد؛ بنابراین از دست دادن حافظه به تنهایی، به این معنی نیست که شما دمانس را تجربه می‌کنید. بیماری آلزایمر شایع‌ترین علل زوال عقل پیش‌رونده در افراد مسن است.

علائم زوال عقل

در حالی که علائم این پدیده می‌تواند به شدت متفاوت باشد، حداقل دو مورد از عملکرد ذهنی اصلی زیر باید به طور معنی داری تحت تاثیر دمانس قرار گیرد:

حافظه

ارتباطات و زبان

توانایی تمرکز و توجه

استدلال و قضاوت

ادراک بصری

افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است با حافظه کوتاه مدت مانند پیدا کردن کیف پول، پرداخت صورتحساب، برنامه‌ریزی، تهیه غذا، به یاد آوردن وقت ملاقات یا سفر مشکلاتی داشته باشند. بسیاری از دمانس‌ها پیش‌رونده هستند. بدین معنا که شروع علائم به آرامی است و به تدریج و با گذشت زمان، علائم بدتر می‌شوند.

علائم دمانس با توجه به علل این پدیده متفاوت است، اما علائم و نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:

از دست دادن حافظه

دشواری ارتباط برقرار کردن یا پیدا کردن کلمات

دشواری استدلال یا حل مسئله

دشواری انجام وظایف پیچیده

دشواری در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی

دشواری هماهنگی و عملکرد حرکتی

سردرگمی و عدم تمرکز

افسردگی

اضطراب

رفتار نامناسب

پارانویا

تحریک پذیری

هذیان گویی

علل زوال عقل

زوال عقل ناشی از آسیب به سلول‌های مغزی است. آسیب به سلول‌های مغزی باعث کاهش توانایی ارتباطی سلول‌های مغز می‌شود. هنگامی که سلول‌های مغز قادر به برقراری ارتباط طبیعی نیستند، تفکر، رفتار و احساسات تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

انواع دمانس

انواع دمانس‌هایی که پیشرفت می‌کنند و قابل برگشت نیستند عبارت‌اند از:

بیماری آلزایمر: در افراد بالای ۶۵ سال، بیماری آلزایمر شایع‌ترین علل زوال عقل است. اگر چه علت بیماری آلزایمر شناخته شده نیست، اغلب در مغز افراد مبتلا به آلزایمر پلاک‌هایی یافت می‌شود. پلاک‌ها یک توده پروتئینی به نام بتا آمیلوئید هستند. بعضی از عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در افراد آلزایمر ایجاد کند.

دمانس عروقی: این پدیده نیز از علل زوال عقل در اثر آسیب رسیدن به عروق‌هایی است که خون را به مغز می‌رسانند. مشکلات عروق خونی ممکن است ناشی از سکته مغزی یا سایر بیماری‌های خونی باشد.  آسیب به سلول‌های گیجگاهی: این دسته،  گروهی از بیماری‌ها شامل تخریب سلول‌های عصبی در قسمت‌های جلویی و مرکزی مغز هستند. این مناطق معمولاً با شخصیت، رفتار و زبان مرتبط هستند که با علائم زوال عقل مشخص می‌شود.  مطالعات انجام شده روی افراد ۸۰ ساله و مبتلا به زوال عقل نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها دارای ترکیبی از بیماری آلزایمر و دمانس عروقی بودند.