قمر در عقرب پدیده نجومی عبور کره ماه از زمینه صورت فلکی عقرب (کژدم) یا از امتداد برج فلکی عقرب است که هر ماه قمری یک بار رخ می‌دهد و معمولاً دو تا سه روز طول می‌کشد. در ستاره‌بینی از قدیم آمیخته به بعضی باورهای دینی، پدیده قمر در عقرب نشان از واقعه‌ای شوم (نحس) دانسته می‌شده‌است. از نظر دینی در متون اسلامی هنگام قمر در عقرب باید از انجام کارهای اساسی مانند ازدواج و بنای خانه و مسافرت پرهیز کرد یا در قبال آن صدقه پرداخت.
توضیح نجومی
در هر ماه قمری، قمر زمین یک دور کامل به دور آن می‌گردد و به همین خاطر، یک بار از برج عقرب گذر می‌کند. با این حال، این زمان همیشه با چشم‌های غیر مسلح قابل رویت نیست. در ماه‌هایی نظیر آبان، آذر و دی، به خاطر این که خورشید در برج عقرب قرار دارد، عبور ماه از آن در روز اتفاق می‌افتد که به علت روشنایی خورشید، تنها ماه دیده خواهد شد. در مقابل، در ماه‌هایی نظیر خرداد و تیر، ماه در شب از صورت فلکی عقرب عبور می‌کند و در چنین شب‌هایی، از زمان غروب آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد می‌توان هم ماه و هم صورت فلکی عقرب را رویت کرد.
در بعضی موارد پدیده قمر در عقرب با گذر ماه از برابر ستاره قلب‌العقرب همراه است که این اتفاق تقریباً هر سال یک بار رخ می‌دهد و در همه جهان قابل مشاهده‌است، اما ناظر در هر نقطه‌ای از زمین با اختلاف درجه و ساعت این واقعه را مشاهده می‌کند.
باور‌ها
صورت فلکی عقرب به دلیل حضور ستاره سرخ قلب‌العقرب در آن، در افکار پیشینیان خوش‌یمن نبوده و پدیده قمر در عقرب در باور تاریخی واقعه‌ای شوم محسوب می‌شده‌است. به همین خاطر، پیشینیان در زمان عبور ماه از میان این صورت فلکی معمولاً از انجام کارهای مهم و اثرگذار پرهیز می‌کردند. در مقابل، عبور سالانه خورشید از صورت فلکی اسد (که در ماه مرداد رخ می‌دهد) نیک و خوش‌یمن دانسته می‌شد.
پدیدهنجومی قمر در عقرب در سنگ‌نوشته‌ها و حجاری‌های باستانی به نمایش درآمده است. شاعران و دانشمندان ایرانی مانند ابوریحان بیرونی، رازی و شرف‌الدین مسعودی به این واقعه نجومی در آثار خود اشاره کرده‌اند.
نحوه محاسبه روزهای قمر در عقرب
فرض کنید که امروز ۲ مهر مصادف با ۱۵ شوال است.
۱. یک واحد به روزها اضافه کنید (۳ مهر و ۱۶ شوال)
۲. روز قمری را در عدد ۱۲/۲ ضرب کنید (۱۹۵/۲) و حاصل را با روز شمسی جمع کنید (۱۹۸/۲)
۳. عدد به دست آمده را بر عدد ۳۰ تقسیم کنید (۶/۶۱)
۴. عدد را با عدد ماه شمسی (در این مثال ماه همهر هفتمین ماه شمسی است) جمع کنید (۱۳/۶۱)
۵. اگر عدد به دست آمده بیش از عدد ۱۲ بود عدد ۱۲ را از آن کم کنید (۱/۶۱)
عدد به دست آمده تعیین کننده موضع ماه در برج های دوازده گانه است. اگر این عدد برابر ۸ بود نشان دهنده آن است که زمان قمر در عقرب است.
انجام چه کارهایی در زمان قمر در عقرب کراهت دارد؟
بر اساس روایات و علم اخترشناسی کارهای زیر در زمان قمر در عقرب توصیه نمی شود:
خواندن صیغه عقد ازدواج
مسافرت
انعقاد نطفه برای بچه دار شدن
آغاز کار و کسب و تجارت
حجامت
تعیین و تغییر نام
گذاشتن سنگ بنای کارهای مهم
راه های برطرف کردن کراهت قمر در عقرب
صرقه دادن در اول صبح نحوست آن روز را از بین می برد.
خواندن آیه الکرسی و معوذتین (سوره هایی که با «قل اعوذ...» شروع می شوند).
روایاتی درباره تاثیرات نجوم و اجرام آسمانی
هر چند حرکات و صور فلکی و اجرام آسمانی بر زندگی بشر تاثیر فراوانی دارند اما اسلام اعتنای بیش از حد به این مساله را نهی کرده است.
رسول اکرم (ص) فرمودند: هر کس بر خدا توکل کند و هیچ گاه ملاحظه سعادت و نحوست روزها را ننماید خداوند او را یاری خواهد نمود و عهده دار او خواهد شد به ویژه اینکه صدقه نیز بپردازد، زیرا صدقه نحوست را از بین می برد.
شخصی به امام صادق (ع) گفت: «من به گونه ای در نجوم غرق شده ام که هرگاه بخواهم کاری انجام دهم، آن را با اطلاعات نجومی خود می سنجم، اگر برای آن طالع شر و نحسی دیدم آن را انجام نمی دهم و هرگاه طالع خیر و خوبی برای آن دیدم، اقدام به آن کار می کنم. امام (ع) فرمود: آیا به آن چه به دست آورده ای اعتقاد داشته و بر طبق آن عمل می کنی؟ عرض کرد: بله، امام فرمود: همه کتاب هایت (کتاب های نجومی) را نابود کن و به این علم عمل نکن.»
در روایت دیگری امام علی (ع) در پاسخ به مردی که از حضرت خواسته بود، به علت نحوست برخی ایام، در آن روز به جنگ خوارج نرود، فرمود: «گمان مى کنى تو از آن ساعتى آگاهى که اگر کسى حرکت کند زیان نخواهید دید؟ و مىترسانى از ساعتى که اگر کسى حرکت کند ضررى دامنگیر او خواهد شد؟ کسى که گفتار تو را تصدیق کند، قرآن را تکذیب کرده است و از یارى طلبیدن خدا در رسیدن به هدف هاى دوست داشتنى و محفوظ ماندن از ناگواری ها بىنیاز شده است. گویا مىخواهى به جاى خداوند، تو را ستایش کنند. چون به گمان خود، مردم را به ساعتى آشنا کردى که منافع شان را به دست مى آورند و از ضرر و زیان در امان مىمانند. اى مردم، از فرا گرفتن علم ستاره شناسى براى پیش گویى هاى دروغین، بپرهیزید، جز آن مقدار از علم نجوم که در دریانوردى و صحرانوردى به آن نیاز دارید، چه اینکه ستاره شناسى (و پیش بینی هایی در رابطه با آینده افراد) شما را به غیبگویى و غیبگویى شما را به جادوگرى مىکشاند، و (چنین) ستاره شناسی چون غیبگو و غیبگو چون جادوگر و جادوگر چون کافر و کافر در آتش جهنم است. با نام خدا (و با توکل بر خدا) حرکت کنید.»
از ابن عمير روايت شده كه من به نجوم نگاه مى كردم و حكم آنها را مى شناختم و طالع را مى دانستم از اين لحاظ چيزى نظير ترس و غيره در دلم راه مى يافت در اين موضوع به امام رضا (ع) شكايت كردم. حضرت فرمود: اگر به خاطرت چيزى رسيد به اوّلين مسكينى كه برخورد كردى صدقه بده و سپس دنبال كارت برو كه خداى عزوجل [شر را] از تو دفع مى فرمايد.»
روایاتی درباره قمر در عقرب
امام صادق (ع):
«هر کس در هنگامی که قمر در عقرب باشد، مسافرت یا ازدواج نماید، خیری نمی بیند.»
امام کاظم (ع):
«هر كس در محاق ماه (دو شب آخر ماه قمری) با زنش همبستر شود، خود را آماده سقط فرزند نمايد»
تاثیر قمر در عقرب بر کارها
تاثیری که قمر در عقرب بر آغاز انجام کارها دارد به اعتراف منجمین دقیق و قطعی نیست و فقط مجرد احتمالات است. همچنین روایاتی که در مورد قمر در عقرب بیان شده است در مقام بیان علت تامه نیست بلکه در مقام بیان اقتضای مکان و احتمال است و به همین دلیل فقها سفر و اجرای صیغه ازدواج را زمانی که قمر در برج عقرب است مکروه می دانند. برای همین فقها می گویند: اگر امر اهم مانند اطاعت والدین (مثلاً والدین به فرزند خود در روزی که قمر در عقرب است، دستور سفر دهند) یا حج واجب، با این موضوع تنافی پیدا کند و آن امر اهم، مقدم می شود