کلیات
تَلّ زَینبیّه مکانی مُشرف به قتلگاه امام حسین (ع) است. در واقعه کربلا، زینب (س) از بالای آن، حال برادرش (حسین بن علی) را به هنگام جنگ نظاره می‌کرد. این مکان، در غرب حرم امام حسین قرار دارد و زیارتگاه شیعیان است. برخی برآنند که در منابع معتبر، سخنی از تل زینبیه به میان نیامده است.
معنای تل
تَلّ به‌معنای پشته برآمده از زمین و تپه‌ای از خاک و ریگ است.
تل زینبیه در واقعه عاشورا
سرزمین کربلا، ناهموار و دارای تل و تپه بوده است. در حادثه کربلا تپه‌ای مشرف بر محل شهادت شهدای کربلا وجود داشته که حضرت زینب (س) بالای آن می‌آمد تا وضعیت برادرش حضرت امام حسین (ع) را در میدان نبرد بررسی کند.
بنابر گزارش برخی، در هیچ یک از منابع معتبر کهن و متأخر از تل زینبیه مشهور که بر آن گنبد و بارگاهی ساخته‌اند، سخنی به میان نیامده است؛ آنچه در برخی منابع آمده، «مُسَنّاة» به معنای سیل‌بند است. همچنین گفته شده هیچ سند معتبری حاکی از حضور حضرت زینب (س) روی این سیل‌بند هنگام قطع سر امام حسین (ع) در دست نیست.
بنا
در حال حاضر، بنایی به نام تل زینبیه در سمت جنوب غربی حرم امام حسین (ع) واقع شده است که به‌طور تقریبی پنج متر از کف صحن حرم بالاتر است و حدود ۳۵ متر تا مقتل و قتلگاه فاصله دارد. این مکان را به‌صورت اتاقی ساخته‌اند که با چند پله به آن راه است و گنبدی از کاشی آبی بر آن استوار است. تجدید بنای تل زینبیه در این اواخر حدود سال ۱۳۹۸ق انجام شد.
کاربرد تل زینبیه در اشعار
در مورد تل زینبیه اشعار فراوانی وجود دارد که از جمله آنها می توان به شعر زیر اشاره کرد که سروده میلاد عرفان پور شاعر معاصر کشورمان است.
امشب که محشری شده برپا به کربلا
ما را ببر دوباره خدایا به کربلا
هر سوی دشت روضه‌ی سربسته‌مانده‌ای است
هر گوشه هیئتی است شگفتا به کربلا
نی‌ها اگرچه لب به سخن باز کرده‌اند
سربسته مانده قصه سر‌ها به کربلا
عطر مدینه می‌وزد از سمت علقمه
گویا قدم گذاشته زهرا به کربلا
نعش حبیب و حر و زهیر و وهب شود.
چون مصحف ورق‌شده فردا به کربلا
فردا که شعله، آب رساند به خیمه‌ها
خالی است جای حضرت سقا به کربلا
فردا برای تشنگی طفل شیرخوار
تیر سه شعبه‌ای ست مهیا به کربلا
از «تل زینبیه» چه پیداست قتلگاه
آه از نگاه زینب کبری به کربلا
فردا میان نیزه و شمشیر، خواهری
گم می‌کند برادر خود را به کربلا
دارند نعل تازه می‌آرند، این‌چنین
با کشته‌ها کنند مدارا به کربلا