---

ونتیلاتور (Ventilator) یا دستگاه تنفس مصنوعی، دستگاهی است که با توجه به شرایط بیمار به عمل تنفس کمک می‌کند و یا برای بیمارانی که قادر به تنفس نیستند، تنفس را بصورت کامل انجام می‌دهد. دستگاه به نحوی طراحی شده است تا هوای قابل تنفس (در صورت نیاز هوا با درصد اکسیژن بیشتر) را به داخل ریه‌ها بفرستد و سپس دی اکسید کربن را از ریه‌ها خارج کند. از ونتیلاتور‌ها به صورت عمده در بخش‌های مراقبت ویژه، بخش اورژانس و بیهوشی استفاده می‌شود. نوعی از ونتیلاتور به نام ونتیلاتور پرتابل نیز برای استفاده در آمبولانس، همچنین در شرایط بحرانی، مناطق صنعتی، بیمارستان صحرایی و مکان‌های امدادی بدون تجهیزات پیشرفته و همچنین در هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرد ضمن این که برای نگهداری از بیمار در منزل (Home Care) نیز می‌توان از دستگاه ونتیلاتور پرتابل استفاده نمود. با توجه به شرایط بیمار ونتیلاتور‌ می‌تواند فشار، حجم و زمان تنفس را کنترل و یا محدود سازد.

 

---

آشنایی با اصطلاحات بکاربرده شده در زمینه ونتیلاتور‌ها لازمه شناخت این دستگاه می‌باشد که در ادامه این اصطلاحات پرکاربرد آورده شده است:

 

---

نرخ تنفس (Rate of Breaths) تعداد تنفس در دقیقه می‌باشد که بصورت طبیعی برای بزرگسالان بین ۱۲ تا ۱۶ تنفس در دقیقه و برای نوزادان این نرخ بیشتر است.

 

---

حجم تنفس (Volume of Breaths) که بصورت رایج با واحد میلی لیتر (ml) اندازه گیری می‌شود و به آن حجم جاری (Tidal Volume) نیز گفته می‌شود، حجمی از هواست که در طول یک دم وارد ریه‌ها می‌شود. این حجم در حالت طبیعی برای بزرگسالان حدود ۵۰۰ میلی لیتر می‌باشد.

---

میزان سهولت ریه به کشش برای افزایش حجم و دریافت حجم هوای تنفسی لازم و همینطور مقاومت راه هوایی میزان مقاومتی است که هوا هنگام عبور از راه‌های هوایی با آن مواجه می‌شود.

 

 

---

ونتیلاتور‌ها تنظیمات بسیاری دارند که هنگام استفاده، با توجه به شرایط بیمار تنظیم می‌شوند تا بهترین عملکرد را دستگاه داشته باشد.
• FIO۲: میزان اکسیژنی که توسط ونتیلاتور در هر دم به بیمار تحویل داده می‌شود.
• نرخ (Rate): تعداد تنفسی که در هر دقیقه توسط ونتیلاتور به بیمار اعمال می‌شود.
• حجم جاری (Tidal Volume): حجمی هوا/گاز که در هر تنفس به بیمار تحویل داده می‌شود.
• فشار اوج دمی Peak inspiratory pressure (PIP): بالاترین میزان فشاری که در هنگام دم به ریه‌های بیمار اعمال می‌شود و توسط کاربر قابل تنظیم است که معمولاً با واحد فشار cmH۲O اندازه گیری می‌شود.
• حساسیت (Sensitivity): حساسیت ونتیلاتور به تنفس آگاهانه و یا تلاش برای تنفس توسط بیمار است که هنگامی که این تلاش توسط دستگاه تشخیص داده شود برای کمک به تنفس بیمار و یا تنفس مصنوعی شروع بکار می‌کند.
• ماکزیمم جریان (Peak Flow): مقدار جریانی از هوا/گاز که در هر تنفس مصنوعی به بیمار اعمال می‌شود.
• زمان دم و بازدم (Inspiratory and expiratory times): مدت زمانی که برای یک چرخه کامل تنفس مورد نیاز است. معمولاً زمان بازدم دو تا سه برابر زمان دم می‌باشد.
• چرخه تنفس (Cycling): تنفس‌هایی که توسط ونتیلاتور‌ها اعمال می‌شوند، می‌توانند Volume Cycled، Time Cycled و یا Flow Cycled باشند و با توجه به نوع عملکرد دستگاه دم مصنوعی را متوقف کرده و به بیمار اجازه بازدم می‌دهد.
• محدودیت (Limit): این امکان را به ونتیلاتور می‌دهد تا برای حجم، فشار و زمان تنفس محدودیت مشخص شود.
سازندگان ونتیلاتور‌ها برای دستگاه‌ها مد‌ها و حالات تنفسی مختلفی را فراهم ساخته اند که مشخصه نحوه و زمان تنفس مصنوعی هستند. در ادامه مد‌هایی از ونتیلاتور که رایج هستند و بیشتر در مراقبت‌های منزل استفاده می‌شوند آورده شده است:
• Assist/control (A/C): در این مد فشار و یا حجم تنفسی را کنترل می‌کند و در هر بار تنفس چه تنفس توسط بیمار شروع شده باشد چه توسط دستگاه، دستگاه مقدار تنفس یکسانی را با توجه به تنظیمات نرخ تنفس، تحویل بیمار می‌دهد.
• Continuous positive airway pressure ventilation (CPAP): در این حالت تمامی مراحل تنفس توسط خود بیمار انجام می‌شود و دستگاه در این مد درصد اکسیژنی که تحویل داده می‌شود را کنترل می‌کند و همچنین میزان حجم و یا فشاری از هوا را که تکمیل کننده تنفس بیمار است اعمال می‌کند. در این مد بیمار حجم جاری تنفسی و تعداد تنفس آگاهانه را مشخص می‌کند. در این مد دستگاه می‌تواند در صورت نیاز فشار مثبتی را هنگام دم بیمار بوجود آورد تا تنفس را برای بیمار آسان‌تر کند.
• Synchronized intermittent mandatory ventilation (SIMV): در این حالت دستگاه تنفس مصنوعی را با تنفس آگاهانه بیمار هماهنگ می‌سازد. در واقع این مد از دستگاه ترکیبی هماهنگ شده از حالت تنفس مصنوعی کامل توسط دستگاه و تنفس آگاهانه خود بیمار می‌باشد.
• Pressure control ventilation (PCV or PC): حالتی از تنفس مصنوعی است که در مد‌های (A/C) و یا (SIMV) قابل استفاده است و هدفش تنظیم مقدار مشخصی از فشار هنگام دم می‌باشد. نرخ جریان تنفس با توجه به نیاز بیمار و مشخصات شخصی ریه بیمار مانند قدرت انطباق ریه و مقاومت راه‌های هوایی، تغییر می‌کند. در مد PC زمان دم نیز تنظیم می‌شود.
• Pressure support ventilation (PSV or PS): حالتی از تنفس آگاهانه است که در مد‌های (CPAP) و یا (SIMV) قابل استفاده است هدفش تنظیم فشار دم می‌باشد شبیه به حالت PC، ولی در حالت PS دم هنگامی که ریه‌ها پر می‌شوند متوقف می‌شود و جریان تحویلی تا میزان مشخصی که برای دستگاه تنطیم شده است کاهش می‌یابد. در این مد بیمار نرخ تنفس، زمان دم، حجم جاری و نرخ جریان را تعیین می‌کند.
• Positive end expiratory pressure (PEEP): در این فشار مثبت در انتهای بازدم اعمال می‌شود تا از بسته شدن کامل ریه‌ها جلوگیری شود.