کلیات
انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران، انتخاباتی است که برای تعیین نمایندگان مجلس شورای اسلامی است. در نخستین مجلس شورای ملی پس از انقلاب اسلامی، نام این مجلس به مجلس شورای اسلامی تغییر پیدا کرد. سه دوره انتخابات در زمان رهبری امام خمینی (ره) انجام پذیرفت و تاکنون نیز هشت انتخابات مجلس در زمان رهبری آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب برگزار شده است.
فرایند تعیین صلاحیت
در ایران تعیین صلاحیت کاندیدا‌های انتخاباتی و نظارت برانتخابات بر عهده شورای نگهبان می‌باشد. همانطور که اشاره شد تاکنون ده دوره از این انتخابات برگزار شده‌است که انتخابات دوره اول در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ و انتخابات دورهٔ دهم در ۷ اسفند ۱۳۹۴ انجام شد. زمستان سال ۱۳۹۸ دوره یازدهم این انتخابات برگزار خواهد شد.
تاریخ برگزاری دوره های مختلف
برگزاری دوره اول در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ با مشارکت ۲۰٬۸۵۷٬۳۹۱، برگزاری دوره دوم در تاریخ ۲۶ فروردین و ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۳ با مشارکت ۲۴٬۱۴۳٬۴۹۸، برگزاری دوره سوم در تاریخ ۱۹ فروردین و ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ با مشارکت ۲۷٬۹۸۶٬۷۳۶، برگزاری دوره چهارم در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۱ با مشارکت ۳۲٬۴۶۵٬۵۵۸، برگزاری دوره پنجم در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۷۴ با مشارکت ۳۴٬۷۶۳٬۹۲۷، برگزاری دوره ششم در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ و ۱۶ اردیبهشت ۱۳۷۹، با مشارکت ۳۸٬۷۲۶٬۴۳۱، برگزاری دوره هفتم در تاریخ ۱ اسفند ۱۳۸۲، با مشارکت ۴۶٬۳۵۱٬۰۳۲، برگزاری دوره هشتم ۲۴ اسفند۱۳۸۶، با مشارکت ۴۳٬۸۲۴٬۲۵۴، برگزاری دوره نهم ۱۲ اسفند ۱۳۹۰، با مشارکت ۴۸٬۲۸۸٬۷۹۹ و برگزاری دوره دهم در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۹۴ و ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۵، با مشارکت ۵۴٬۹۱۵٬۰۲۴ صورت پذیرفته است. همچنین در انتخابات مجلس یازدهم، با ۴۲٫۵٪، مشارکت، کمترین میزان مشارکت در یازده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی رقم خورد.
میزان مشارکت مردمی
تا کنون یازده دوره انتخابات برگزار شد. میزان مشارکت مردمی در انتخابات مجلس شورای اسلامی به ترتیب از دوره اول ۵۲٫۱۴ درصد به ۶۱٫۸۳ درصد دوره دهم رسید. همانطور که اشاره شد در انتخابات مجلس یازدهم، مشارکت ۴۲٫۵٪، به ثبت رسید.
فرایند برگزاری انتخابات
نمایندگان مجلس شورای اسلامی هر چهار سال یک بار و از طریق انتخابات تعیین می‌شوند. نامزد‌های شرکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی باید مورد تأیید نهاد‌های مربوط قرار گیرند. این نهاد‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند. اول هیئت‌های اجرایی که وابسته به دولت و وزارت کشورهستند و دوم شورای نگهبان.
هیئت‌های اجرایی برای هر داوطلب هفت شرط را مورد بررسی قرار می‌دهند و در صورت احراز تمامی این شروط از جانب داوطلب وی را برای تأیید صلاحیت به شورای نگهبان معرفی می‌کنند. شرایط هفت‌گانه به شرح زیر است:
داشتن سلامت جسمانی در حد نعمت بینایی، شنوایی و گویایی
عدم سوء پیشینه و محکومیت قضایی
عدم سوء شهرت در حوزه انتخابیه
داشتن حداقل ۳۰ سال کامل سن برای ثبت نام
داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد یا معادل آن (بنا بر یک تبصره افراد دارای مدرک کارشناسی که سابقه پنج سال کار در حد کارشناسی را داشته باشند نیز مجاز به ثبت نام هستند)
اعتقاد و التزام عملی به نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی آن
اعتقاد و التزام عملی به اسلام و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه
پس از هیئت‌های اجرایی نوبت به شورای نگهبان می‌رسد که به تأیید صلاحیت داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس بپردازد. در صورتی که شورای نگهبان نیز صلاحیت داوطلبی را تأیید کرد وی می‌تواند در انتخابات شرکت کند.
میزان مشارکت مردم در انتخابات نخستین دوره ۵۲ درصد، در دومین دوره ۶۴/۶ درصد، در سومین دوره ۵۹/۷ درصد، در چهارمین دوره ۵۸ درصد، در پنجمین دوره ۷۱/۱ درصد، در ششمین دوره ۶۷ درصد، در هفتمین دوره ۵۱/۱۵ درصد، در هشتمین دوره ۵۱ درصد، در نهمین دوره ۶۴/۲ درصد و در دهمین دوره ۶۲ درصد بوده‌است.
دعوای نمایندگان مجلس نهم با وزیر امور خارجه
تعداد کرسی استان های مختلف در مجلس
آذربایجان شرقی ۱۹، آذربایجان غربی ۱۲، اردبیل ۷، اصفهان ۱۹، البرز ۳، ایلام ۳، بوشهر ۴، تهران ۳۵، چهارمحال و بختیاری ۴، خراسان جنوبی ۴ ، خراسان رضوی ۱۸ ، خراسان شمالی ۴، خوزستان ۱۸، زنجان ۵، سمنان ۴، سیستان و بلوچستان ۸، فارس ۱۸، قزوین ۴، قم ۳، کردستان ۶، کرمان ۱۰، کرمانشاه ۸، کهگیلویه و بویراحمد ۳، گلستان ۷، گیلان ۱۳، لرستان ۹، مازنداران ۱۲، مرکزی ۷، هرمزگان ۵، همدان ۹ و یزد ۴ در مجلس شورای اسلامی دارند.
همچنین پس از انقلاب مشروطه، با تشکیل مجلس شورای ملی، در قانون اساسی مشروطه برای اقلیت‌های دینی هم نمایندگانی درنظر گرفته شد. این موضوع پس از انقلاب ۱۳۵۷ هم در قانون اساسی باقی ماند. هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی، زرتشتیان و کلیمیان، هر کدام یک نماینده، مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده دارند.
دور دوم انتخابات
انتخابات در ۱۱ حوزه به دور دوم کشیده شد. قرار بود دور دوم انتخابات در تاریخ ۲۹ فروردین برگزار شود، که به علت شیوع بیماری کرونا به ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ موکول گردید.
اسامی ۱۰ کاندیدای راه یافته به مجلس یازدهم در انتخابات دور دوم به شرح زیر است؛
استان البرز:
حوزه انتخابیه کرج، اشتهارد و فردیس: علیرضا عباسی با ۲۷۰۱۰ رای
استان اصفهان:
حوزه انتخابیه لنجان: حسین رجایی ریزی با ۱۴۱۲۷ رای
استان ایلام:
حوزه انتخابیه دهلران، دره شهر آبدانان و بدره: بهزاد علیزاده با ۳۱۲۸۷ رای
استان خوزستان:
حوزه انتخابیه باوی، حمیدیه و کارون: شبیب جویجری با ۴۴۷۴۸ رای
استان کردستان:
حوزه انتخابیه بیجار: علیرضا زندیان با ۱۰۳۱۹ رای
استان کرمانشاه:
حوزه انتخابیه اسلام‌آباد غرب و دالاهو: مجتبی بخشی پور با ۳۱۰۲۲ رای
استان گلستان:
حوزه انتخابیه کردکوی، ترکمن، بندر گز و گمیشان: عبدالجواد ایری با ۳۱۲۲۵
استان زنجان:
حوزه انتخابیه زنجان و طارم مهدی باقری با ۱۴۹۶۴ رای
استان کرمانشاه:
حوزه انتخابیه کرمانشاه: ابراهیم عزیزی با ۲۱۹۶۶ رای
استان اصفهان:
حوزه انتخابیه سمیرم اصغر سلیمی با ۸۵۰۵ رای.