کلیات

شهرستان خداآفرین یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است، که با وسعت ۱۵۲۵ کیلومتر مربع ۳٫۳ درصد مساحت استان را شامل می‌شود و از سمت شمال با کشور جمهوری آذربایجان، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان جلفا و از سمت جنوب با شهرستان‌های کلیبر و ورزقان هم‌مرز است. مرکز شهرستان، شهر خمارلو است. این منطقه بین طول های 49 و50 درجه وعرض های 39 و 3 درجه، 8 دقیقه و 32 ثانیه در روی نقشه توپوگرافی قرار گرفته است میانگین بارندگی سالانه در ایسگاه خداآفرین 5/335 میلیی متر و پر بارانترین ماه سال اردیبهشت ماه 60/56 وکم بارانترین ماه سال مرداد با 4/8 میلیمتر می باشد.

تاریخچه

خداآفرین تا سال 1389 یکی از بخش‌های شهرستان کلیبر بود که در اواخر این سال با مصوبه هیأت دولت از این شهرستان جدا و به فرمانداری ارتقا یافت. خداآفرین از مناطق قدیمی محسوب می شود و با مراجعه به آثار کشف شده و منابع تاریخی می توان به قدمت دیرینه این منطقه اشاره کرد وجود پل‌های خداآفرین بر اساس استنادهای تاریخی ما را به دوران قبل از میلاد مسیح می‌برد، عده‌ای هم عقیده براین دارند که خداآفرین جزوی از خواستگاه قوم رس (اقوامی که در قرآن اشاره شده است) و مجموعا بیش از صد شهر در حوالی رود ارس وجود داشته است واین منطقه تحت سلطنت قوم اورارتو بوده که بر مناطق ارمنستان کنونی، قسمتی از آناتولی، آذربایجان وقفقاز حکم فرمایی داشته اند.

تقسیمات کشوری

طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان خداآفرین دارای سه بخش به نام‌های مرکزی، گرمادوز و منجوان، یک نقطه شهری به نام خمارلو و 204 آبادی می‌باشد.

جمعیت

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان خداآفرین در حدود 34977 نفر (0.9 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 1659 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 1659 نفر و جمعیت روستایی آن 33318 نفر و تعداد خانوار آن 8212 خانوار است.

اقلیم و آب و هوا

خداآفرین در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی بین رشته کوه‌های جنگلی قره‌داغ و رشته کوه‌های قفقاز واقع شده است. بیش از 86 درصد از وسعت اراضی شهرستان خداآفرین را جنگل‌ها و مراتع تشکیل می‌دهند. این شهرستان دارای تابستان‌های معتدل و كوه‌های جنگلی پوشیده از درخت بوده و اكثر اراضی مستعد كشاورزی در این منطقه قرار گرفته اند.

دین

اکثریت مردم پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی هستند. آخرین فرد ارمنی منطقه در سال ۱۳۵۵ از دنیا رفت. تعداد قابل توجهی از اهالی پیروان اهل حق هستند. همه گوران‌ها در اصل متعلق به طایفه شاملو هستند. این طایفه یکی از ارکان عمده قزلباش‌ها در عهد شاه اسماعیل بود.

زبان

زبان گفتاری مردم زبان ترکی آذربایجانی است که متعلق به شاخه غربی گره جنوبی - غربی خانواده زبان‌های ترکی می‌باشد. اغلب مردم، بعلاوه، با زبان فارسی آشنایی دارند. تا اوایل دهه پنجاه شمسی، اهالی مسن چهار روستا چای کندی، کلاسر، خوینرود، ارزین قادر با مکالمه به زبان تاتی بودند. در مناطق کوهستانی، به دلیل مشکل انتقال مکالمه، تکامل زبان صوتی امری رایج است. تا پیش از گسترش تلفن همراه، در ارسباران بیشتر مردان و پسران قادر به ارتباط مؤثر دوردست با صوت زدن بودند. امروزه، زبان صوتی عمدتا به تقلید آلات موسیقی منحصر شده‌است و شنیدن اجرای موسیقی عاشقی با صوت در سراسر منطقه اتفاقی عادی است.

وضعیت اقتصادی

با وجو سد بزرگ خداآفرین، جنگل‌ها و مراتع وسیع و اراضی مستعد کشاورزی، پایه اقتصاد این شهرستان کشاورزی و دامداری است و اکثر اهالی آن در این بخش مشغول به فعالیت هستند. همچنین با تاسیس منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس که بخشی از آن در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده زمینه برای فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری در این شهرستان فراهم شده است.

آثار باستانی در خداآفرین

پل شکسته، پل سالم، قلعه تاریخی آوارسین، قلعه تاتار، عمارتگاه آینالو، عمارتگاه وینق، برج کوچک قارلوجه، قلعه کلاله علیا و کلیسای خرابه از آثار باستانی خداآفرین محسوب می شوند.