کلیات

---

فرمانداری ویژه یکی از مراکز دولتی وابسته به وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران است که ازنظر سلسله‌مراتب اداری فراتر از فرمانداری و فروتر از استانداری قرار دارد. فرمانداری ویژه بخش عمده‌ای از اختیارات استانداری را دارد و تشکیلاتی است که از فرمانداری گسترده‌تر، توانمندتر و بزرگتر، ولی از استانداری کوچکتر و محدودتر است. شخص مسئول فرمانداری ویژه را فرماندار ویژه‌ می‌گویند.

 

---

این مرکز در شهرستان‌هایی که دو شاخص از میان شاخص‌های پنجگانهٔ زیر را دارا باشند، تأسیس می‌شود:
جمعیت شهرستان بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ نفر باشد.
جمعیت مرکز شهرستان بیش از ۱۲۵٬۰۰۰ نفر باشد.
مسافت بین مرکز شهرستان و مرکز استان بیش از ۱۲۵ کیلومتر باشد.
سابقه فرمانداری بیش از ۵۰ سال
مساحت شهرستان بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع
در سال ۱۳۸۶ شهرستان‌هایی که از سه شاخص اول، تنها دو شاخص را دارا بودند، فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت. بعد‌ها دو شرط دیگر به این سه شرط اضافه شد. شرط مساحت ابتدا ۱۰ هزار کیلومتر مربع بود.

 

---

فرمانداری ویژه در مرکز شهرستان قرار دارد و مسئول اصلی این اداره فرماندار ویژه است. فرماندار ویژه دارای سطح اختیارات بالاتر از فرماندار در سایر شهرستانهاست و معاون استاندار محسوب می‌شود. در نخستین سال این طرح (۱۳۸۶)، در شهرستان‌های شاهرود،  آبادان،  خوی،  مراغه،  سیرجان،  مهاباد،  زابل،  دزفول،  تربت حیدریه،  ایرانشهر فرمانداری آن‌ها به ویژه ارتقا یافت.
سطح مدیران واحد‌های اداری وزارتخانه‌های مسکن شهرسازی، جهاد کشاورزی، آموزش و پرورش، راه و ترابری، امور اقتصادی و دارایی، کار و امور اجتماعی و اطلاعات در شهرستان‌های اداری فرمانداری ویژه به معاون مدیرکل ارتقا می‌یابد.