کلیات
آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی در سال ۱۲۸۱ شمسی به دنیا آمد. ایشان در سال ۱۳۶۰از دنیا رفت. ئی معروف به علامه طباطبایی، فقیه، عارف، فیلسوف، مفسر بزرگ و مشهور دوران معاصر و نویسنده تفسیر المیزان، بدایة الحکمة و نهایة الحکمة، و اصول فلسفه و روش رئالیسم بود.
ولادت
او در آخرین روز ماه ذیحجه سال ۱۳۲۱ هـجری قمری مطابق با ۱۲۸۱ ش. در شاد آباد تبریز، در میان یک خانواده عالِم متولد شد.
اجداد علامه طباطبایی از طرف پدر از اولاد حضرت امام حسن مجتبی (ع) و از اولاد ابراهیم بن اسماعیل دیباج هستند و از طرف مادر اولاد حضرت امام حسین (ع) هستند.
در پنج سالگى مادر و در نُه سالگى پدر را از دست داد. پس از فوت مادر و پدر یکی از محترمان فامیل، یعنی پدر شهید قاضی طباطبایی (شهید محراب) که حاج میرزا باقر قاضی نام داشت، کفالت اوضاع مالی و زندگی او و بردارش را به عهده می‌گیرد.
تحصیلات
آن دو زیر نظر مرحوم حاج میرزا باقر قاضی رشد می‌کنند و نخست به سبک آن زمان، کتاب‌هایی، چون گلستان، قرآن، نصاب و... را می‌خوانند و سپس بلافاصله آن‌ها را به مدارس کلاسیک می‌فرستند که شاید نخستین مدرسه در ایران در تبریز دایر شده بود.
این کلاس‌ها به سبک کلاس‌های فرانسه تهیه شده بود و زبان فرانسه در آن تدریس می‌شد. این دو برادر با هم مشغول تحصیل می‌شوند و پس از کلاس ششم، در سال ۱۲۹۷، همزمان با حضور در کلاس هفتم، برای تحصیل صرف، تصریف و جامع‌المقدمات به مدرسه طالبیه می‌فرستند این قضیه تا سال ۱۳۰۴ طول می‌کشد. در این مدت آن‌ها کتاب‌های سطح را خیلی سریع به پایان می‌رسانند، چون در آن زمان بیش از این در تبریز تدریس نمی‌شد، برای ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت می‌کنند.
سفر به نجف
در سال ۱۳۰۴ براى تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه علمیه نجف گردید و در مجلس درس مرحوم آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانى (ره)، مرحوم آیت‌الله نایینى، مرحوم آیت‌الله آقاى سید ابوالحسن اصفهانى حاضر گردید. کلّیات علم رجال را نیز پیش مرحوم آیت‌الله حجّت کوه‌کمرى، فلسفه را نزد حکیم و فیلسوف معروف وقت مرحوم آقا سید حسین بادکوبى کسب کرد.
«منظومه» سبزوارى و «اسفار» و «مشاعر» ملا صدرا و دوره «شفا» ى. بوعلى و کتاب «اثولوجیا» و «تمهید» ابن تُرکه و «اخلاق» ابن مسکویه را نیز تحصیل نمود. ریاضیات را نزد مرحوم آقا سید ابوالقاسم خوانسارى که ریاضی‌دان زبردستى بود، آموخت.
علامه طباطبایی در زمان تحصیل در نجف اشرف؛ نزد مرحوم آیةالحق سیدعلی‌آقا قاضی طباطبایی تبریزی رحمةالله تحت تربیت سلوکی و عرفانی قرار گرفت و در زمره شاگردان خاص ایشان شد.
در سال ۱۳۱۴ بر اثر اختلال وضع معاش ناگزیر به مراجعت شده، به زادگاه اصلى خویش (تبریز) برگشت و ده سال و اندى در آن سامان به سر برد. در سال ۱۳۲۵، زادگاه اصلى را ترک گفت و متوجّه حوزه قم گردید و تا پایان عمر شریف و بابرکت خویش به تدریس و تألیف مشغول شد.
وفات
وی در یکشنبه ۲۴ آبان ۱۳۶۰ش (۱۸ محرم ۱۴۰۲ق) به دیدار حق شتافت، فردای آن روز از مسجد امام حسن عسکری تا حرم حضرت معصومه تشییع شد. آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی بر پیکرش نماز خوانددر مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.
آثار
از جمله آثار علامه طباطبایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
المیزان فی تفسیر القرآن.
سنن النبی.
اصول فلسفه و روش رئالیسم.
الرسائل التوحیدیة.
نهایة الحکمة.
بدایة الحکمة.
شیعه در اسلام.
قرآن در اسلام.
وحى یا شعور مرموز.
حکومت در اسلام.
اعجاز.
علی و الفلسفة الإلهیة.
حواشى بر کتاب کفایة الأصول.
حواشى بر کتاب الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة.
تعلیقاتى بر شش جلد اول تا ششم بحارالأنوار؛