کلیات

چشم جهان‌بین  یا چشم ایزدی به انگلیسی (Eye of Providence) نمادی است که چشمی را نشان می‌دهد، غالباً در یک مثلث محصور شده و توسط پرتو‌های نور یا جلال احاطه شده‌است، به منظور نشان دادن مشیت الهی، به موجب آن چشم خدا مراقب بشریت است. از دید گروهی نیز، چشم جهان بین به عنوان چشم شیطان و گروه‌های فراماسونری است که در حال نظاره کردن بشریت هستند در نظر گرفته شده است.
در دوره معاصر، شاخص‌ترین و درخور توجه‌ترین تصویرسازی از چشم جهان بین، رویه پشتی نشان بزرگ ایالات متحده آمریکاست که بر روی اسکناس یک دلاری آن کشور نقش بسته‌است. این نماد یکی از نماد‌های شیطانی است.

استفاده مذهبی از چشم

ردپای تصویرسازی از چشم ایزدی را می‌توان در اسطوره‌شناسی مصری و چشم حورس یافت. همچنین در آیین بودایی که در سرتاسر کتب مقدسشان از بودا معمولاً با صفت «چشم جهان» یاد می‌شود نیز به چشم می‌خورد و نشانگر سه‌گانه‌ای به شکل مثلث است که تیراتنا یا سه گوهر نام دارد.
در پیکرنگاری قرون وسطی و رنسانس در اروپا، چشم (اغلب به همراه مثلثی که احاطه‌اش کرده‌است) نمادی آشکار از تثلیث مسیحیت بود. در تصویرنگاری‌های قرن هفدهم از چشم ایزدی، ابر یا انوار خورشید، چشم را احاطه کرده‌اند.
از چشم خدا در یک مثلث هنوز هم در معماری کلیسا و هنر مسیحی استفاده می‌شود تا نماد تثلیث و همه چیز حضور خداوند و مشیت الهی باشد. چشم مشیت به ویژه در ساختمان‌های ارتدکس شرقی، مورمون‌ها و کاتولیک‌های زیر به چشم می‌خورد:
کلیسای جامع کازان،  سن پترزبورگ، روسیه
معبد سالت لیک،  سالت لیک سیتی، یوتا
کلیسای یسوعیان،  مانهایم، آلمان

ایالات متحده

در ۱۷۸۲، چشم ایزدی به عنوان بخشی از نماد‌های به کار رفته در پشت نشان بزرگ ایالات متحده انتخاب شد. به کار رفتن این نماد برای اولین بار توسط اولین کمیته از سه کمیته‌ای که مأمور طراحی نشان شدند پیشنهاد شد و ایده اصلی آن به پیر اوژن دوسیمیتیر نسبت داده می‌شود.
بر روی نشان، عبارات Annuit Cœptis (به معنای کنش به تأیید اوست) و Novus Ordo Seclorum (به معنای نظم نوین اعصار) چشم را احاطه کرده‌اند. چشم بر روی هرمی ناتمام قرار گرفته که از سیزده طبقه تشکیل شده که نشانگر سیزده ایالات اولیه‌ای است که سنگ‌بنای ایالات متحده را گذاردند و ناتمام ماندن هرم به توسعه آتی ایالات متحده (هم‌اکنون رسیدن به پنجاه ایالت) اشاره دارد. بر روی طبقه زیرین هرم عدد ۱۷۷۶ به شیوه رومی نوشته شده‌است. مفهوم تلویحی آن این است که چشم (یا همان خدا) به کامیابی و موفقیت ایالات متحده کمک می‌کند.
به کار رفتن چشم ایزدی بر روی نشان ایالات متحده باعث شده این نماد در بسیاری از نشان‌های دیگر نظیر نشان کلرادو یا … به کار رود.

فراماسونری

امروزه، چشم ایزدی معمولاً با فراماسونری مرتبط می‌شود. برای اولین بار چشم ایزدی به عنوان جزئی از استاندارد‌های پیکرنگاری فراماسون‌ها در ۱۷۹۷ در دیده‌بانی فراماسون‌های توماس اسمیت وب به چشم خورد. در فراماسونری چشم ایزدی نشانگر چشم خداست که همواره بشریت را تحت نظر دارد و یادآور این باور است که افکار و کردار یک ماسون همواره تحت نظارت و عنایت پروردگار (در فراماسونری اغلب از خداوند با عنوان معمار کبیر جهان یاد می‌شود) است.

دیگر اطلاعات

بسیاری اعتقاد دارند این نماد چشم مفهوم فراماسونری دارد و به نشان بزرگ ایالات متحده اضافه شده تا نشان دهنده سلطه‌ای که در گذشته ماسون بر آمریکا داشته و خواهد داشت باشد. اما بیشتر مردم این ادعا را رد می‌کنند. البته دلایل آماری محکمی وجود دارد که این فرضیه را تقویت می‌کند. این دلایل شامل استفاده مکرراز عدد ۱۳ و استفاده گسترده از هرم و نماد چشم در هنر‌های وابسته به فراماسونری است. اگرچه هر کدام به تنهایی قابل توضیح هستند، اما کنار هم قرار گرفتن همه این‌ها شک برانگیز است. اگرچه قابل اثبات نیست. معنی جمله‌ای که زیر هرم  و چشم نوشته شده “نظم جدید دوران” است. بعضی‌ها این جمله را این گونه تفسیر کرده اند: ” نظم نوین جهانی” که بسیاری معتقدند جمله‌ای فراماسونری است.
سازنده اولیه مفهوم  و نشان هرم و چشم نامشخص است، اما آخرین طراحی توسط چارلز تامسون و ویلیام بارتون در سال ۱۷۸۲ انجام شد که روی دلار چاپ شد.  مرکزیت دلار به عنوان ارز ذخیره‌ی جهانی این امتیازات چشم‌گیر را به اقتصاد امریکا داده‌است. امریکا ضمن داشتن کسری تراز پرداخت‌های عظیم، می‌تواند هزینه و سرمایه‌ی مصرفی را فراتر از تولید داخلی تامین کند و به سرمایه‌گذاری‌هایی دست زند که بسیار بیشتر از اندوخته‌های داخلی آن است، زیرا خارجی‌ها علاقه‌مندند دارایی‌های خود را به دلار افزایش دهند.