کلیات

جذام،  خوره یا لِپرُسی که همچنین با نام بیماری هانسن شناخته می‌شود، بیماری مزمنی است که توسط باکتری مایکوباکتریوم لپره و مایکوباکتریوم لپروماتوسیس ایجاد می‌شود. در ابتدا، عفونت‌های ناشی از این بیماری علائمی ندارند و به مدت ۵ تا ۲۰ سال به این صورت باقی می‌مانند. علائم این بیماری شامل گرانولوما دستگاه عصبی پیرامونی،  دستگاه تنفسی، پوست، و چشم‌ها می‌شود. این علائم ممکن است باعث ناتوانی در حس درد و در نتیجه از دست دادن بخش‌هایی از دست و پا در نتیجه آسیب‌های مکرر شود. احساس ضعف و ضعف چشم همچنین ممکن است در بیمار ایجاد شود. دو نوع اصلی این بیماری بر اساس تعداد باکتری‌های موجود در هر نوع تشخیص داده می‌شود: پسی باسیلاری و مالتی باسیلاری. این دو نوع جذام بر اساس تعداد پیگمانتاسیون ضعیف، و لکه‌های پوستی بی‌حس تشخیص داده می‌شوند که در پسی باسیلاری تعداد این لکه‌ها پنج عدد یا کمتر است و در نوع مالتی باسیلاری تعداد آن‌ها بیشتر از پنج عدد است. این بیماری با استفاده از مشاهده رنگ‌آمیزی اسید فاست در بافت برداری پوستی یا از طریق تشخیص DNA فرد با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز تشخیص داده می‌شود. این بیماری در میان افرادی که در فقر زندگی می‌کنند شایع‌تر است و عقیده بر این است که از طریق ریز قطره‌های تنفسی به انسان منتقل می‌شود. این بیماری از دسته بیماری‌های بسیار عفونی نیست.

 

درمان
جذام قابل درمان است. درمان نوع پسی باسیلاری این بیماری با استفاده از دارو‌های داپسون و ریفامپین به مدت ۶ ماه صورت می‌پذیرد. درمان نوع مالتی باسیلاری این بیماری با استفاده از دارو‌های ریفامپین،  داپسون و کلوفازیمین به مدت ۱۲ ماه صورت می‌گیرد. این دارو‌ها توسط سازمان بهداشت جهانی در اختیار کشور‌ها قرار می‌گیرد. آنتی‌بیوتیک‌های دیگری نیز ممکن است در درمان این بیماری استفاده شوند. در سال ۲۰۱۲ تعداد ۱۸۹٬۰۰۰ نفر در جهان به این بیماری مزمن مبتلا بودند و این تعداد در حال حاضر به ۲۳۰٬۰۰۰ نفر رسیده‌است. موارد مزمن این بیماری از دهه ۱۹۸۰ که حدود ۵٫۲ میلیون نفر را به خود مبتلا کرده بود کاهش یافته‌است.  اکثر موارد جدید این بیماری در ۱۶ کشور اتفاق می‌افتد و در این میان بیش از نیمی از این مبتلایان از کشور هند می‌باشند. در ۲۰ سال گذشته بیماری جذام ۱۶ میلیون نفر در دنیا درمان شده‌است.

 

واکسن ب‌ث‌ژ به میزان قابل قبولی از بدن در برابر خوره حفاظت می‌کند. ظاهراً این واکسن بین ۲۶ تا ۴۱ درصد (برای نمونه‌های کنترل شده) و ۶۰ درصد برپایهٔ مشاهدات مطالعه شده مؤثر بوده که دو بار تزریق آن بهتر از یک بار جواب می‌دهد. البته همچنان تلاش‌ها برای بدست آوردن واکسن‌های بهتر ادامه دارد.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای سرکوب عفونت مؤثر است. استفادهٔ طولانی مدت بین ۶ ماه تا یک سال از ۲ یا چند آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود. البته آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند زیان‌های عصبی جذام را برطرف نماید.
داروهای ضد التهاب شامل استروئیدها مانند داروی پردنیزون(Prednison) باعث کنترل درد در و آسیب‌های عصبی می‌شوند.
استفاده از داروی تالیدومید نیز برای درمان غده‌ها و ضایعات پوستی به کار می‌رود. تالیدومید نباید به هیچ عنوان توسط زنان باردار استفاده شود زیرا این دارو موجب نقص در جنین می‌شود.
بیماران جذام از نظر میزان آلودگی به مایکوباکتریوم لپره به ۲ گروه تقسیم می‌شوند:

1. خفیف (Paucibacillary) که میزان باکتری در بدنشان کمتر از ۱ میلیون است. در این بیماران تست اسمیر پوستی منفی می‌شود. بیمار دارای ۵ یا تعداد کمتری ضایعهٔ پوستی است. اکثر بیماران جذامی در این دسته قرار دارند.

داپسون نخستین دارویی بود که برای درمان جذام مورد استفاده قرار گرفت. این دارو همیشه با حداقل یک داروی دیگر همراه است. این دارو با جلوگیری از سنتز اسید فولیک موجب جلوگیری از ازدیاد ارگانیسم در بدن می‌شود. دو تا از داروهای مکمل برای کنترل جذام، ریفامپین و کلوفازیمین هستند. ریفامپین یکی از داروهای اصلی مورد استفاده در درمان سل است و کلوفازیمین یک آنتی‌بیوتیک است که توسط مکانیسم‌های ناشناخته کار می‌کند.
هر سه دارو به صورت خوراکی مصرف می‌شوند. دوز و طول مدت استفاده از دارو بستگی به این موارد دارد:

• بیماری در چه مرحله‌ای قرار دارد
• فرد بیمار کودک است یا بزرگسال
• میزان مایکوباکتریوم لپره

درمان چند دارویی بین ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد.

نام دارو	داپسون مکانیسم عمل آن اثر باکتریوسایدی است. با جلوگیری از سنتز فولیک اسید از رشد باکتری جلوگیری می‌کند. بخشی از رژیم ۲ دارویی برای بیماران خفیف و درمان ۳ دارویی برای بیماران شدید است.
استفادهٔ بزرگسالان	بیماران خفیف:۱۰۰ میلی‌گرم در روز به صورت خوراکی و به مدت ۶ ماه بیماران شدید: ۱۰۰ میلی‌گرم در روز به صورت خوراکی و به مدت ۲ سال
استفادهٔ کودکان	۱ تا ۲ میلی‌گرم در روز
موارد منع مصرف	افرادی که حساسیت دارویی دارند
زنان باردار	ایمن بودن استفاده برای زنان باردار هنوز ثابت نشده‌است.
هشدارها	در ماه نخست استفاده، باید هر هفته آزمایش شمارش سلول‌های خونی انجام شود. سپس ماهانه و به مدت ۶ ماه آزماش شمارش گلبول‌های سفید انجام گیرد. پس از شش ماه، اگر کاهش قابل توجهی در پلاکت‌ها، لکوسیت، یا خون رخ دهد، شمارش گلبول‌ها متوقف شود. پلی‌نوریت (آسیب‌اعصاب محیطی) نیز ممکن است رخ دهد.