کلیات
طرح صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی،  طرحی است که توسط نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شده‌است. این طرح، یکی از خبرسازترین و پرحاشیه‌ترین طرح‌های مطرح شده در مجلس شورای اسلامی‌ست که با خود، انتقادات وسیعی را به همراه آورد.

 

مقدمه
این طرح، بر اساس مادهٔ سوم خود، کمیسیونی با عنوان «کمیسیون عالی تنظیم مقررات تشکیل خواهد داد که وظیفهٔ آن، کنترل خدمات پایهٔ کاربردی (خدماتی که به بخش غیرقابل‌اجتناب از فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات تبدیل شده و دارای جنبه راهبردی یا مخاطب داخلی بالایی هستند، مانند شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و امثالهم) می‌باشد. بر اساس مادهٔ ۱۲ این طرح، ادامهٔ فعالیت خدمات پایهٔ کاربردی مشروط به پیروی از قواعد زیر است:

 

روز چهارشنبه، ششم مرداد ۱۴۰۰، در جلسه علنی مجلس با حضور ۲۰۸ نماینده مجلس شورای اسلامی، ۱۲۱ نماینده با بررسی طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» طبق اصل ۸۵ قانون اساسی در کمیسیون فرهنگی موافقت و ۷۴ نفر مخالفت کردند؛ ۹ نفر نیز به آن رای ممتنع دادند.  بر اساس اصل ۸۵، مجلس شورای اسلامی «در موارد ضروری» می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را به کمیسیون‌های داخلی خود بسپارد، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌کند بدون نیاز به تصویب در صحن علنی به صورت آزمایشی اجرا می‌شود.

طرح
در این بخش، کل طرح خلاصه‌سازی نشده و فقط بخش‌های مورد بحث آن آمده‌است.

تعاریف
خدمات پایهٔ کاربردی: به خدماتی اطلاق می‌شود که به بخش غیرقابل‌اجتناب از فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات تبدیل شده و دارای جنبه راهبردی یا مخاطب داخلی بالایی هستند.
درگاه خدمات پایه کاربردی: سامانه‌ای که به‌موجب این قانون به‌منظور ثبت و تأیید هویت و فعالیت خدمات پایه کاربردی راه‌اندازی می‌شود.
گذرگاه ایمن مرزی: مجموعه نقاط اتصال شبکه ارتباطی خارج از کشور به داخل و بالعکس که از طریق آن‌ها دسترسی انجام‌شده و تبادل داده جریان می‌یابد.

کمیسیون عالی تنظیم مقررات
بر اساس مادهٔ سوم طرح صیانت، کمیسیون عالی تنظیم مقررات مسئول اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی و قوانین مربوط به آن شناخته شده و به عنوان مرجع تنظیم قوانین برای شبکه‌های اجتماعی و خدمات ارتباطی فعالیت می‌کند.  

ترکیب این کمیسیون به شکل زیر است:

مرکز ملی فضای مجازی (رئیس مرکز به عنوان رئیس کمیسیون)
دادستانی کل کشور
ستاد کل نیرو‌های مسلح
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت اطلاعات
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت صنعت، معدن و تجارت
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
وزارت امور اقتصادی و دارایی
سازمان پدافند غیرعامل
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی انتظامی
سازمان صدا و سیما
سازمان تبلیغات اسلامی
سه نفر اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی به انتخاب شورا
یک نفر نماینده از نظام صنفی رایانه‌ای
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون فرهنگی به عنوان عضو ناظر
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون صنایع و معادن به عنوان عضو ناظر
یک نماینده مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به عنوان عضو ناظر برای تهیه و تصویب ضوابط همکاری‌های بین‌المللی دو یا چندجانبه در حوزه فضای مجازی.

فعالیت خدمات پایهٔ کاربردی در ایران
بر اساس این طرح، خدمات پایهٔ کاربردی برای ادامهٔ فعالیت در ایران، باید تا حداکثر چهار ماه جهت رعایت تعهدات زیر اقدام کنند:

 

ترافیک شبکه
بر اساس مادهٔ ۹ این طرح، کارگروه مدیریت گذرگاه ایمن مرزی (متشکل از رئیس مرکز ملی فضای مجازی (ریاست کارگروه) و نمایندگان ستاد کل نیرو‌های مسلح، سازمان اطلاعات سپاه، وزارت اطلاعات، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان پدافند غیر عامل و قوه قضائیه) موظف است ترافیک ورودی و خروجی کشور و پلتفرم‌های مختلف را کنترل کند.  

اطلاعات کاربران
این طرح در مادهٔ ۲۵ خود، تکالیفی برای ارائه‌دهندگان خدمات پایهٔ کاربردی مشخص می‌کند تا آن‌ها را موظف به حفاظت از داده‌های خصوصی کاربران خود کند، هرچند بند‌های ۱۱ تا ۱۴ این ماده، بسیاری از منتقدین را نسبت به این نیت مشکوک کرده‌ست.  این بندها، شامل موارد زیر هستند:

رعایت الزامات خدمات سالم‌سازی، امنیت و پدافند غیرعامل در شبکه ملی اطلاعات
فراهم نمودن تمهیدات لازم برای پیشگیری، شناسایی و مقابله با جرم در فضای مجازی
اجرای دستور‌ها و احکام صادره از سوی مقامات صلاحیت‌دار قانونی براساس مجوز قضایی.
نگهداری و ارائه ادله الکترونیکی به مراجع ذی‌ربط بر اساس مقررات ناظر به جمع‌آوری و استنادپذیری ادله الکترونیکی موضوع قانون آئین دادرسی کیفری.

 

واکنش‌ها
کاربران و فعالان سیاسی در شبکه‌های اجتماعی در مخالفت با این طرح واکنش نشان دادند.

سیدجمال هادیان‌زواره مدیر وقت روابط عمومی وزارت ارتباطات دولت دوازدهم در توئیتر خود این طرح را در عمل، تحدید اختیارات رئیس‌جمهوری و انحلال وزارت ارتباطات دانست.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات، این طرح را عامل انسداد فضای مجازی و مبهم‌تر شدن حکمرانی سایبری دانست.
مسعود پزشکیان این طرح را بی‌ثمر دانست و گفت همان‌طور که مخالفت با رادیو و حمام و ویدئو به جایی نرسید، این طرح هم به جایی نمی‌رسد.
رسول جعفریان این طرح را مرگ علمی دانست.
موافقان [ویرایش]موافقان این طرح را راهی برای بومی‌سازی و علمی‌سازی اینترنت در ایران می‌دانند.  

نمایندگان ارائه‌دهنده

نمایندگانی که این طرح را ارائه کرده اند، افراد زیر هستند: 
نصرالله پژمان‌فر - مشهد و کلات
ابراهیم عزیزی - شیراز و زرقان
حسین امامی‌راد - چناران و بینالود
احمدحسین فلاحی - همدان و فامنین
حسین حق‌وردی - شهریار، قدس و ملارد
جواد کریمی قدوسی - مشهد و کلات
حسن نوروزی - رباط کریم و بهارستان
حسین‌علی شهریاری - زاهدان
عبدالکریم جمیری - بوشهر، گناوه و دیلم
اقبال شاکری - تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
جبار کوچکی نژاد ارم ساداتی - رشت
فاطمه محمدبیگی - قزوین، آبیک و البرز
جلال رشیدی کوچی - مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد
هادی بیگی‌نژاد - ملایر
سید جواد حسینی کیا - سنقر
رمضانعلی سنگدوینی - گرگان و آق قلا
موسی احمدی - عسلویه کنگان، دیر، جم
سید علی یزدی‌خواه - تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
زهره سادات لاجوردی - تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
عبدالعلی رحیمی مظفری - سروستان، کوار و خرامه
ابوالفضل ابوترابی - نجف آباد و تیران و کرون
محمدصالح جوکار - یزد، اشکذر و بخش ندوشن و دهستان سورک
محمد صفری ملک‌میان - رودسر و املش
مهدی شریفیان - تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
رضا تقی‌پور انوری - تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
جعفر قادری - شیراز و زرقان
حسین میرزایی - اصفهان
سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی - مشهد و کلات
سید کاظم دلخوش اباتری - صومعه سرا
حسینعلی حاجی‌دلیگانی - شاهین شهر و میمه و برخوار
جعفر راستی - شبستر
احمد امیرآبادی فراهانی - قم
سید ناصر موسوی لارگانی - فلاورجان
محمدحسین فرهنگی - تبریز، آذرشهر و اسکو
مهدی روشنفکر - بویراحمد و دنا
معصومه پاشایی بهرام - مرند و جلفا
مجید نصیرایی - فردوس و طبس