کلیات
سید محمدسعید طباطبائی حکیم متولد ۱۱ بهمن ۱۳۱۴ در نجف بود که در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ در نجف درگذشت. او مرجع تقلید عالیقدر شیعه عراق و یکی از مراجع بزرگ حوزهٔ نجف و یکی از برجسته‌ترین روحانیون شیعه در عراق پس از آیت‌الله علی سیستانی بود. پدرش سید محمدعلی طباطبائی حکیم و مادرش دختر سید محسن حکیم است.
تحصیلات
سید محمدسعید حکیم چون به سن ۱۰ سالگی رسید، پدرش خود عهده‌دار تربیت فرزند خویش گشت به درس و تدریس و تعلیم تربیت او پرداخت تا آخرین مراحل سطوح عالیه حوزه‌ای همراه و همدم او بود. هنوز جوانی بیش نبود که به حوزه درس خارج راه یافت و در حلقه خواصی چون: میرزا حسن موسوی بجنوردی و سید محسن حکیم و حسین حلی و سیدابوالقاسم خوئی جای گرفت.
تدریس
وی از همان آغاز جوانی یعنی در سال ۱۳۸۸ هـ. ق. (۱۳۴۶ هـ ش) به تدریس بحث‌های عالی و خارج حوزه‌ای فقه و اصول و همچنین به تدریس تفسیر و اخلاق پرداخت در این میان شاگردان وی در حوزه علمیه نجف وقم اشتغال علمی دارند.
مرجعیت
محمد سعید حکیم پس از درگذشت ابوالقاسم خویی در سال ۱۳۷۱ رساله عملیه خود را منتشر کرد.
در حال حاضر علاوه بر بیت وی در نجف دفاتر نمایندگی وی در برخی شهرها به پاسخگویی سوالات و دریافت وجوهات شرعی اقدام می‌کنند. شهرهایی که وی در آنجا دارای دفتر نمایندگی رسمی است بدین شرح است:
عراق
- نجف
ایران
- قم
- اصفهان
- تهران
سوریه
- دمشق
لبنان
- بیروت
عربستان سعودی
- مکه
شاگردان
۱ ـ حسین فرج عمران قطیفی -از حجاز- استاد خارج آن حجاز است.
۲ ـ برادرش سید عبد الرزاق حکیم از استادان حوزه علمیه نجف بود که به تدریس بحث خارج فقه پرداخت و کتاب‌های استدلالی ـ از مباحث فقهی و اصولی ـ دارد. وهمچنین کتاب علمی در باره علم فلک و نجوم و رابطه و پیوند آن‌ها با احکام شرعی عرضه کرده‌است، پس از آنکه از زندان ـ در عراق ـ بیرون آمد بگونه‌ای مبهم در سال ۱۴۱۳ هـ ق درگذشت.
۳ ـ آیت الله باقر ایروانی یکی از مدرسین و استادان بحث خارج در حوزه علمیه قم است.
۴ ـ سید محمد جعفر حکیم یکی از مدرسین و استادان بحث خارج در حوزه علمیه نجف است.
۵ ـ علی کورانی که یکی از فضلای حوزه علمیه قم هست و آثاری چون: (معجم احادیث امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) و کتاب (عصر ظهور) را عرضه کرده‌است.
۶ ـ سید عبد المنعم حکیم یکی از مدرسین بحث خارج در حوزه علمیه قم و سوریه است.
۷ ـ شیخ هادی آل راضی که یکی از مدرسین بحث خارج در حوزه علمیه قم است.
۸ ـ سید عبد الامیر السلمان، از فضلاء و شخصیت‌های برجسته حجاز.
۹ ـ سید صادق حکیم فرزند سید یوسف حکیم ویکی از مدرسین بحث خارج در حوزه علمیه قم است.
۱۰ ـ عبد الحسین آل صادق عاملی یکی از علمای به نام استان نبطیّه -در جنوب لبنان- است.
۱۱ ـ سید عبدالوهاب فرزند دیگر سید یوسف حکیم.
۱۲ ـ یوسف عمرو یکی از قاضیان دادگاه‌های شیعه جعفری در منطقه طبیل و کسروان -در لبنان- است و کتابی به نام «دیباچه‌ای بر اصول فقه جعفری» را به نگارش در آورده‌است.
۱۳ ـ سید محمد رضا فرزند سید محمد حسین حکیم که از استاید حوزه علمیه نجف و یکی از استادان دانشکده فقه در نجف بود.
۱۴ ـ سید حیدر حسنی عاملی از فضلای لبنان.
۱۵ ـ سید محمدحسین حکیم فرزند سید محسن حکیم.
۱۶ ـ شیخ محمد خاقانی از فضلای حوزه علمیة قم.
۱۷ـ سید محمد باقر فرزند سید محمد صادق حکیم که در حال حاضر یکی از مدرسین بحث خارج فقه و اصول در حوزه علمیة نجف است.
۱۸ ـ فرزند وی سید ریاض حکیم.
۱۹ ـ سید محمد حسین بحر العلوم.
۲۰ ـ نبیل رضا علوان البغدادی.
۲۱ ـ سید امین موسوی خلخالی که به همراه سید محمدتقی خویی فرزند خوئی در حادثه تصادف در راه نجف-کربلا فوت کرد.
۲۲ ـ سید محمد رضا بحرالعلوم.
تألیفات
آثار بجا مانده از وی تاکنون مجموعه‌ای بیش از ۴۰ جلد می‌باشند که از جمله آن‌ها:
۱ ـ المحکم فی اصول الفقه، (این مجموعه در ۶ جلد با بحث استدلالی اصول).
۲ ـ دوره فقهی «مصباح المنهاج» که شرحی بر فقه استدلالی «منهاج الصالحین» سید محسن حکیم است.
۳ ـ رساله عملیه خود را ـ پس از درخواستهای مکرر و مراجعات بسیاری از فضلاء ومردم برای تقلید از ایشان ـ در ۳ جلد به نام «منهاج الصالحین» عرضه کرده‌است.
۴ ـ مناسک حج و عمره.
۵ ـ حاشیه‌ای جامع بر کتاب اصولی «کفایه» اخوند خراسانی در ۳ جلد.
۶ ـ حاشیه‌ای جامع بر کتاب اصولی (رسائل) شیخ انصاری.
۷ ـ حاشیه‌ای جامع بر کتاب فقهی (مکاسب) شیخ انصاری.
۸ ـ مجموعة «تهذیب علم الاصول» که در این مجموعه به مهم‌ترین و محوری‌ترین مباحث علم اصول پرداخته. و در ۳ جلد به فضلا و اندیشمندان حوزه‌ای عرضه کرده‌است.
۹ ـ کتاب «احکام فقهی» که مختصری از مسائل و رساله عملیه ایشان است که بتازگی به فارسی ترجمه و چاپ شده‌است.
۱۰ ـ فقه استنساخ البشری مسائلی که اخیراً در خصوص شبیه‌سازی از ژن انسان و مسائلی هم راجع به تلقیح سؤال کرده‌اند و به‌طور تفصیل درونش جواب داده شد است.
۱۱ ـ الفتاوی سؤالاتیست که راجع به پیش‌تر ابواب فقه (نوعاً مسائل مستحدثه) است استفتاء شده‌است و معظم له به‌طور شایسته و مستدل جواب داده‌اند.
۱۲ ـ الکافی فی اصول الفقه در خصوص اصول فقه مستدل و متیقن در سه جلد مرقوم فرموده‌اند.
در این میان چهار اثر زیر از شهرت و عمومیت بیشتر برخوردار هستند:
1 ـ کتاب (تهذیب فی علم الاصول) در سه جلد.
2 ـ کتاب خمس که بحث فقهی و استدلالی است.
3 ـ کتاب مباحثی در اصول عملیه ( (برائت ـ تخییر و احتیاط و استصحاب)).
4 ـ کتابی به نام سیری در سیره و زندگی‌نامه امامان معصوم (علیهم السلام)