کلیات

پیوند ریه درمان موثری برای بیماری است که عمده عملکرد ریه ها را از بین برده است. برای افراد مبتلا به بیماری ریوی شدید، پیوند می تواند تنفس راحت تری به ارمغان آورد و امکان زندگی تا سال ها را فراهم کند. با این حال جراحی پیوند ریه با خطرات عمده ای همراه است و عوارض شایعی دارد.

چه کسی به پیوند ریه نیاز دارد؟

اکثر افراد مبتلا به بیماری ریوی مرحله آخری و شدید می توانند به عنوان کاندید پیوند ریه در نظر گرفته شوند. این روش باید برای کسی در نظر گرفته شود که احتمالاً بدون جراحی می میرد و گزینه دیگری ندارد. هم چنین این روش می‌تواند برای افرادی که بیماری ریوی آن ها به قدری شدید است که دیگر از زندگی خود لذت ببرند، در نظر گرفته شود.

شایع ترین بیماری های ریوی که افراد به دلیل آن ها تحت پیوند ریه قرار می گیرند، عبارتند از:

• بیماری انسدادی مزمن ریوی (آمفیزم و برونشیت مزمن)
• فیبروز ریوی ایدیوپاتیک
• فیبروز سیستیک
• پر فشاری ایدیوپاتیک شریان ریوی

در افراد مبتلا به این بیماری ها، دلایل پیوند ریه می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، در آمفیزم، بافت ریه با سیگار کشیدن از بین می رود. در فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، بافت اسکار جایگزین ریه سالم می شود.

مراکز پیوند ریه ممکن است نسبت به در نظر گرفتن افراد بالای ۶۰ یا ۶۵ سال برای پیوند ریه تردید داشته باشند.

آماده شدن برای عمل پیوند ریه

روند ارزیابی پیوند ریه معمولاً طولانی و پیچیده است. ابتدا پزشک یک بیمار را به مرکز پیوند منطقه ای ارجاع می دهد. در مرکز پیوند، پزشکان، روانشناسان، مددکاران اجتماعی و سایر کارکنان برای جمع آوری اطلاعات با فرد ملاقات می کنند. این فرایند ممکن است طی چندین مراجعه که طی هفته ها یا ماه ها صورت می گیرد، انجام می شود.

این تیم علاوه بر وضعیت ریه بیمار، خانواده ی شخص و حمایت اجتماعی، وضعیت مالی، ساختار روانی و سایر شرایط پزشکی را نیز در نظر می گیرد. در طی ارزیابی پیوند ریه آزمایشات متععدی انجام می شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایشات عملکرد ریوی
• تست استرس قلبی
• کاتتریزاسیون شریان کرونری
• تست تراکم مواد معدنی استخوان
• گرافی قفسه سینه
• سی تی اسکن قفسه سینه
• آزمایشات خون جهت ارزیابی عملکرد کلیه و کبد و شمارش کامل سلول های خونی (CBC)
• گروه خون و آنتی بادی های خونی، برای مطابقت با اهدا کنندگان احتمالی

در صورت وجود شرایط زیر معمولاً پزشکان انجام پیوند ریه را توصیه نمی کنند: بیماری قلبی، کبدی یا کلیوی قابل توجه؛ سو مصرف الکل یا مواد مخدر؛ عفونت های مداوم؛ یا سرطان (با این حال در صورتی که بیماری قلبی قابل توجهی وجود نداشته باشد ممکن است برخی از بیماران برای پیوند قلب و ریه در نظر گرفته شوند). همچنین هر کسی که به سیگار کشیدن ادامه دهد نمی تواند پیوند ریه انجام دهد.

پس از تکمیل آزمایشات و پرونده ها و رسیدن به امر که بیمار گزینه مناسبی برای پیوند ریه است، وی در لیست های منطقه ای و ملی دریافت عضو قرار خواهد گرفت. جایگاه فرد در لیست با نمره اختصاصی ریه تعیین می شود؛ انی نمره محاسبه پیچیده ای است که تلاش می کند دو چیز را پیش بینی کند:

• مدت زمان تقریبی که بیمار می تواند بدون پیوند ریه زندگی کند
• مدت زمانی که انتظار می رود بیمار پس از پیوند ریه زنده بماند

افراد دارای نمره بالاتر، در صورت وجود ریه های اهدایی در اولویت هستند.

چه فرایندی در طول جراحی پیوند ریه روی می دهد

با در دسترس قرار گرفتن ریه های اهدا کننده سازگار، شخص کاندید پیوند فوراً به مرکز پیوند فراخوانده می شود تا خود را برای جراحی آماده کند. اعضای تیم جراحی برای اطمینان از مناسب بودن ریه های اهدا کننده متوفی، نسبت به بررسی آن ها اقدام می کنند. در صورت مناسب بودن ریه ها، همزمان با انتقال ریه ها به مرکز، بلافاصله جراحی بر روی گیرنده آغاز می شود.

جراحان ممکن است پیوند یک ریه یا دو ریه را انجام دهند. هر یک از این گزینه ها با مزایا و معایبی همراه هستند و انتخاب، بسته به بیماری ریوی شخص گیرنده و سایر عوامل متفاوت است.

در طی پیوند ریه، جراح یک برش بزرگ در قفسه سینه ایجاد می کند. برش بسته به نوع پیوند ریه متفاوت است:

• یک برش تنها در یک طرف قفسه سینه (برای پیوند یک ریه)
• یک برش در کل عرض جلوی قفسه سینه، یا یک برش در دو طرف (برای پیوند دو ریه)

طی جراحی بیهوشی کامل با ایجاد بیهوشی عمومی حفظ می شود. در برخی از افرادی که تحت پیوند ریه قرار می گیرند، لازم است بای پس قلبی ریوی انجام شود. در بای پس، خون به جای قلب و ریه ها توسط دستگاه پمپ و با اکسیژن غنی می شود.

بعد از عمل پیوند ریه

زمان بهبودی کامل پس از پیوند ریه در افراد بسیار متفاوت است. برخی افراد ممکن است ظرف یک هفته از بیمارستان مرخص شوند. با این وجود، دو هفته یا بیشتر ماندن در بیمارستان پس از جراحی پیوند ریه چندان غیرمعمول نیست.

هفته‌ها بعد از پیوند ریه، پر از فعالیت‌هایی است که برای اطمینان از کارآیی طولانی‌مدت در نظر گرفته می‌شوند. این اقدامات عبارتند از:

• فیزیوتراپی و توان بخشی منظم
• جلسات آموزشی برای یادگیری برنامه پیچیده دارویی جدید برای بقیه عمر
• مراجعات مکرر به دکتر و متخصص ریه
• آزمایشات منظم عملکرد ریه، گرافی اشعه ایکس قفسه سینه، آزمایشات خون و رویکردهایی مانند برونکوسکوپی

بسیاری از مراکز پیوند اقامتگاه موقتی نزدیکی به بیماران و خانواده های آنها ارائه می دهند تا ویزیت های مکرر را تسهیل کنند.